Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 37, 14 September 1878 — E pau anei ke ao ana i Ka Olelo Hawaii Maloko o na Kula Hawaii, a e aoia ka Olelo Beretania wale no? [ARTICLE]

E pau anei ke ao ana i Ka Olelo Hawaii Maloko o na Kula Hawaii, a e aoia ka Olelo Beretania wale no?

Ho],i 2. Ua mualili kuu hiiliu i ka Lunahoopono[)ono o ka " Ilawaiian Ga/.ette," no kona kupa anu i ka [ioe kiij)iiua he poe lalan, he poe naaupo, no ka ae e aoia ka makou olelo ponoi iloko o na kula llawaii. oka olelo inakua kolea, oia hoi ka olelo huole, oia wale no ka olelo i po--110 ke aoia. Oia hoi, e pepehi makou i ka inakna ponoi, a iilo i man ktiki na ka inakua koloa. A iio ke aha ? 1 No ku niea, o ka olelo Hawaii, he olelo io ole, waiwai ole, he iiune, he nele, tne he leo kani wale iho la no, aole oia he waihona no ka naauao, aole hiki ke paiia na hnke naauao iloko oia olelo. U a nele hoi i ua huke hoonaauao ole. Aia nm ka olelo huole na buke hoonuauao. Aia a ;ioia kanuka ma ka olelo 33eī'elania, a akiinmi, alailu liiki ke helnhelu i na huke haole, a malmahna loa ka ike. Ina nia ka olelo Hawaii \vulc. no ka ike, ai;i nia)ie<t r>u huke Ilau'iiii e heluiielu ai a uiahuahua ka ike, P Ua uolio unei ka Lunahooponopono o ka '•liawaiian G:tzette" ma Hawaii uei i Ueia mau makahiki he a ike, aolo he bnke a mau Imke hoonaauao i pai ia ina ka olelo llawuii ? A ina he uiau huke, he kakaikahi loa, a hiki ole ke hoomiauao ke helnholiiia. E 1«; hoa, e haliu nmi kou maka a nuna i ka lieluna o na IniUe liawaii. 1 Na Kuinunuui, (Priiiiev) ekolu, eha, elima pnha bukn oi<oa nie na kii uiaikai. 2 Na huUe. heluholu, (Rending bi>oks) e|;olu, oha palm buke okoa. 3 Ariinet.il;a, (Arithmutic!;H) eliuia buke okoa. 4. HoiLiloimheln, (Algehvns) ekolu hnke okoa. 5 Biike Honim, (Geographies) eha bul;e okoa. G Palapula Aina, (Maps & At.lnsoH) nui wale. Na nn kiinaka Ilawaii i Uakan i kekahi. 7 Na hnke Ana Aina, Ana Huiūakoln, Ao Hooholo uioku, Ao Hoku, AUeiikainai, (Geometnes, Trigoiiomel ry, Surveying, Navigation, Logorithtus, Ast.vouo my, l 1 .) īi h isu phy.) S Wohewehe ilula,- (Moml Pliilosoi»hy-) f) Hoike Mauaw.'i, (Oronolog'y.) 10 Buko Holoholoua, (liistory of Beiists), me na kii ho nui wale. 11 Pili Olelo, (Uawaiiau Graintimr.) 12 Moolelo Hawaii, Moolelo Baihalii, (Hawaiian llistovy, Bible Histovy.) 13 Na Ui Baibalu, na Ui Ekalesia, (Bib(e OaU',ehisuiK, Uhni'eh (Jateehisuis.) Moololo EkaleHia, (Uhiu'eh History.) Huiko Akua me na kii, (Nulnml Theolooy Illiist'.rated.) l'lnke Hoike i ko ku Akua auo, (Didaf;tie Theology.) Hele Malihiui, Progress.) Mn IluUe Aloinaimka, (Alinaiiei;s.) Buk' 01010 11 oupuiuaikai, iMaiuiuni, (Biblo Pri)ii)iues.)

Na Huko Ui Knmalii, (UWildvoi>s Oaii'ehisni.s), olm, olima, oono, ,'liikn, owalu ano oko.i a oi aku, ino na kii keUahi. Na Hnke Aiokula, na 15uk« Ui Baibala, (D:iilv Foihl, Hihle (juostions), ho nni wnli! ia hnko. Huke W'ohewi'ho. hua Haihala, (l'ihlo l)ii:tii»navv.) liuUe Wohowolu! Jlataio, (Oommi-.u-tavy oi' Mathow.) Moololo Keiki Paionia, (ilist,orv of Ahi'ahain Linooln.) Anatouii:i, (Aniitoniy.) Na r>uke Hinioni, (iiymn 1300k.5), he īuii loa na ano, no na kamalii, no iui kanaka makua, mo na hnainele kokahi. A T a pa/.-ipa/ii, Tovaka, (Tvacl:<) he nui walo ia. l'iuko llaiolohi, (Piook of Sor;non^.) A T it JinNupopu, (Newspapev.s). nui walo ia muu biiko. Mai ka mnkaliiki ISJ4 niai ke p:ii ana i na nupepa. Aohe nmkiihiki nupepa ole mailaila niai, nupepa kainalii, nupe.pa luii <> kanaka makua uk' le.-uualii, Ua hoopihaiii i na uiooloh) nniikai, na olulo hoonaanao, na nu hou, na moa maikai he nui wale.. Nii ILike Kanawai, (Law 13ooks), nui Wiile ia inan huko. Ka Baibalti Ilomolelo, (The llolnBible.) Ka huke oi loa koia, ua pai liilii ia inaniua, a mahope, ua jwiia a pau loa, nmi Kinohi a Hoikeana Ka liaihala i ]»;ii liope ia, ua pai pn ia na pauku kuhikuki, (,Bible wilh Rel'erences.) Ile niau hnke e ae, aolo i kakauia ma anei. Ua ):nva paha leeia. Na aoao o keia niau huke, niai na aoao 8 ia a hiki i na aoao 700, a rne 145ti, (IVoni 8 to 700. A 1450' pages). Ehia hi hniiia o keia mau buke ? He mau lun im honluulu ia a kau nia ka papyr4faike, (Tjouk heiiiahema anei kanakii Hawaiii ka niea heiuhelu, a hoonaa'.uio ? llemahema a waiwai oie, a ano o!e i;a oieio Mawiiii, a liiki ole ke unuhi a kakau i na huke hoonanea, hoonaauuo nm ka olelo Huwaii. Ua pau anei keia nmi) buke i ka helnlielu ia e niakon P Ua lotm auei ia r»akon ko lakon naauao a nie ko lakou w.iiwiii a pau ? A ke noho uwe oei .uiei no ka nele, no ka loa;i ole o ka olelo haole, i hiki ia makou ke heluholu i na buke haole P He lahui puni lmke anei ko makou ? Aole ka i pau na buke Ilawaii i ka helu heln ia ? A pohea, heluhelu anoi makou i ua huke haole ke loaa ka olelo haole ? Peia pnha kekahi paha uukn, AUa, aole i niakenmke ka hapa uui o ike i ka olelo Beretania, i hiki ia lnkou ke heluhelu i im hiilii,- haole. Ka luakemako o ka nui, o. aoni ka 01010 liaole, i liiki ke nainu nie nn lmole, u lohe i ka olelo,

a kuai, a kalopa, a loaa ke.kahi ninu oihnna. Nui na kanaka, na ui i iko maopopo i ku olelo haole. lio. rn:ui kula Imolo no nia koiu l J au Aina, inai ka niaimwa i puka uiai ai na Misiouuri.

Ua iio ia ua keiki umlaila, ua aoia no hoi ka 01010 liaole. ina kekahi inau kula lluwnii, na noia im ulelo eluu, uu iikainiii no īna ka olelo imole kokahi poo i puka mai noloko nmi u keia maii kula. Pono ke ninau ia lakoii, a no lakou, ka hapa liea kai mau i ka helulielu i na buke haole, ina nnpepa haole P Aka, no ka nele a nelo ole pnhu o ka olelo Hawaii i na Inike inea hooimauao, (lilevature) nolaila keia imi a noonoo, u lcuku.n anaUa hoikeia mulnnii rm huke &o. i paiia nw ka olelo Hawaii. N:v buko i pai io ia koia ma ka pepa, aole 'i hoikeia na buUe i pai oleia ma ka pepa. ua paiia ma ka pupa oUa naau, Mai ka wa i [inka luiii-uu MiKioinu'i nnianei a hiki i keia va, nni wah; a pau ole i ka helu ia na haiolelo, ua olelo ao, na olelo wehewehe imnuao, ( , 'sL'hnous te;ieliuits, tuldresses, leolui'eK) s in.'i ka olelo Huwaii, ua kap.iin Ueia, ka naauuo wahu, (oral liti:vature.) Ua paanaan no i kekahi poe, ua ualo paha i keknlii poe i l;eia wa, e lioala houia ana no" nae ia nia kela ao, iio ka mea, aole loa e ualo ana kekahi mea i ao ia, i lohuin, i haiia ma keiu :vo, Ina e nalo iki maanei, o, hiuila hou ia'na um Uela ao. īua ua puiia keiu liaauao waha, aole o kauainai o, ka nui o. na bul;e Ilawiiii. He w«iwai uo keia ike i i\iiia uia Ua papa o ka imaii. I\U ia imui ineu i.o, uia ka hoomauao aua e loiia'i kekahi poniai-

kui i ua kanakii Uawaii, ki*. iko 010 lakou i ka 01010 haolo, a hiki 010 ko liohiliolu i na Iniko Imolo. yV iiohoa, uii īh'lo anoi ka 01010 līawaii i na Inike, i ua nuia hoonaauao, liouhiuioli, hoonanoa, a pono !n; lioopauia ko. ao ana i ka olelo Ilawaii ina tia kula Hawuii, a o aoia ka 01010 haolo walo uo ? (Aok i pau.)