Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 36, 7 Kepakemapa 1878 — Ka make ana o Rev. Daniel Dole. [ARTICLE]

Ka make ana o Rev. Daniel Dole.

[Mai ka >*upepa Wakumiiii»! mai.J

Kapaa, Kauai, Ans. 28, 1878. īlev. S C Dnmon, Alolia oo.—Me ka manao kaumaha, ke hai akii nei :iu ia oe, ua in:xke ko'u makuakaue i ke kakahiaka Poakahi, la 20 o Au{rate. Hookahi hebedonia ka t;mi nui ana 0 kona ikaika; ua laua muikai nae kona manao, ua maopopo iaia, ua kokoke mai kona manawa, ua kamailio nae no ka makf ana rne ka maluhia, n me ka }>i>niaik:ii. In-a i ola oia i elua heheiloinii hou akn, alaila ha "U kona mau maknhiki, no bt mea, u:i hanaii ia oia i ka la 0 o Supute. inuba, 180S. ma !3ho\vhegaii, Alaine. Me ku alolia, Gteokge II DŌr.E. Ua holo mai o Mr. Dule me k:ina w:ihine inua inai43osetona-uiai, Nov. 14, 184U, ma ka moku Gloucester Iko laua liiki :iu:i inai, ua hoonohoia laua ina Piinahou, 1 niau kumu e uo aku i ua keiki miaionan. Ile iiwu kumu akaioai no laua, a u:i mak:uikau no ka laua oihana. Aka, ikaM II liiH', ua ioohia k.i wahine i k;i mai pouo ok', a uiake aku la i ka la 27 o Aperila. I ka. mnlama o lune, 1816, ua mare hou o Mi\ Dnle i ka waliine, ka wahine kanemake a Mr. Knapp, a lilo oia kuk>iolua uiaikai no kana oihana, Ua noho kuiuu ao o Mr. Dole ma i Pu. nahou a hiki i ka M II 1855, aUila hele pu laua me ka ohana i Koloa, Kauai, a ao aku i i)a kamnlii malaila. He 30 paiia ko laua makahiki o ka hapai pu ana i keia oihaim, nolaila, ua nawaliwali pono ole ka wuhine, a make aku la. I kekalii mau malama i hala r£e nei, ua loohia o Mr. Dule ika inai iolo ina VV r ai- ' luku. Mai ia \va māi, aule ona ikaik'a i koe e hiki ke Uaini. Ua maopopo īuia, ua pau kana huna lua keia ao, a u:i like [i.iha kona mmuo uie ko Paulo ma Koi-, II5; » »ktj iwi tio au e noho mumao aku ī ke kino, a e noho pu me ka Haku." Ma Hoileeaua liotr+l; 13 kekahi puuku kupono iala, "E palapala oe, poeuaikai ka poe I mako ke make īloko o ka ilaku, ina keia hope aku he oīaio wahi aka Uhane, e lioouialia lakou iko lakou luln; a ke lialiui.iiKi no hoi ka lakou Ji,-.ua alia malioue 0 lakoii. 1 '

I KA. PoAKAHi i hiila, SepKtomnb-i 2, oia iio ka puui aua o uu maknliiki lio ka-nnha o ko kn Hooiliou Moi Liliuokalani uiiiu la'inn keia honua. Ua lioom»nao no Oiu ia la uaa ke kuliuinkauhiilo olua o ko kukou aupmn, om o Wniluleu, a ko kalokwlo e ue nei ninkou, e ola loi- ! lii oia, n o haimiia o lea pomaikai a me ' ke olit maikni. ; Ua hauou makou i ki> loho pono ana I mni nei inui ke Xoinite malmua nwiinwalen mai no nu poo pilikia o Ivoua Akau i ka wi, aolo no i inaopopo loa ka , oiuioo kekahi knnakai ainke i ka pololi m« Koiio. 0 ke kanaka « mnkon i lohe ai uu uuake i ka wi uia Nawawa Kona, a i hoolahuia aku ma kein mau kolauiu, aoie no i maopopo, un uwke oia noia īnoa, ! no ka uie.i, j ka wa i loaa aku ai o ua j elemakule la, e waiho nna no he hapa J p<ii ni iloko o kanu umeke. A uol.iil», , ua make oia uia keknhi kuaiu e ae, nia--1 lin puha no ka p»lupalu uini uo, oiai ua a oo loa oia. He oiaio aole he hookuhi kunaka i uaake ma Hawaii nei i ka. wi. Oiai, ke kuluma mau mai nei nn louo, a ke hoawiwiia (nai nei kn laweia ana, o ko knkou poe i loohia i kn mai aai poino UHiia i hoooiailoi ko kakon lahuikanaka. Ha oiaio, uiHuiuli o ka hooinaopopo a tue ka hooponnpouo nna o ko kakou miiu Kanawai; o ka poe a pan i hoopoinoia, a i aliuaia o ka umi Lepera, na hoakakaia mamuli o ko kakou unui Ii inawai m ua hookaawaleia kahi o lakou e malama a e hooluolu ia ai. Aka, hookahi haiili uui i komo mni iloko o ku pohai o ko niakou mauao oia ko lakou hiwe awiwiia inia inai keh> a a me keia apaua ku;iaiuauiai me ka loaa ole ia lukou kekahi uaua kauka maikai ana. owai la ka makrti ehiki ke hoike inai he mai pake ko ko'u hoah»unii ? Owni la ka Luna makai rna keia aupuni holookoa e hiki ke hai mai, o knu keiki, o kuu makunhine, a o kuu pilikana, be uiau pulapu kona e hoike mai ana nia iluna o lakou na hioliiona o ka mai pake ? Ke aa nei makou, aohe kekahi o keia poe e hiki pono ke hooko i ka uhane a me ka nianao o ke kaoawai. He oiaio, inamuli o ka mana o ke kanawui, ua hool'aawaleia he P>ipa Olh, nana e malnma i ke ola. >,ijo nui o ko kakou muu kauna kanuka i koe. Aia ihea [ ua Papn Ola Ih ? Ein wale no i Honolulu nei. 0 Honolulu uei wule noauei ko aupuni holookoa ? Ua anhauia anei ko kuanina poeno ka pono o ko Honolulu nei poe wule no, i luanaoia mai ai ma Honolulu uei wule no e hoonohoia'i ka Papa Ola, a. aolo e niaimoia nku ka pono, kapomaikai, ame ka uh.mu o ke knnawni i kauia rjo ka lehulehu holooko,.? He poe anei i ao hoonaauao inaikaiia. tna ke ano lapaau akamai una na Luua makai uie na inakai, i hoonolioi i'i lakou i mau agena ai mau lima luwehiwe nw ka oihana Papa Ola o keia lalnukanaka? He wahi hooimopopo iki no aiiei ia lako» i hilei ai ke kohonna akii i kn niailo poino o ko lakou mau hoa kanaka? 0 ka mea mokuinulniahua i k-i manao Ola ka luwoia »na uiai o kei;i poe i ul.a waleia e keia aai poino mai na apnna kuaaina mai, e hoikeikeia ai inma o kek»lii poe o ka Papa Ola. Ua hooluhi WHleia kekalii pou ma keia lawe w.ile ia aua mo 110 poo pio la, tne ka manao anu he mai pako, »k„, hoole m ii 1.» ke K,ukit, aolie mai ; a hoiluii hou ia aku la. He oinio un hoolniii w.ile ia tnt» ho pio la, a tne ho poe la i hoopniia mululo o na karainiH, a nawai e pani i ko lak(iu lulii, a uawai e uku i ke poho wale ann 0 ka UianiiWii ? Ke manaoi i uei makou he kuleana oiuio ko ka Papa Ola ina kana hana, a o koua mnu ha mau hoa muikai a na* am.o i hoonoho ponoia niaia liana.aia hoi iw.ieua o ua poe la he man Kmka i hilinaiiii, tDa ka ike, ke akamai, a uie ka lioeau nia na mea pili i ka lnwelawe «aa nokeok a uio ka oluolu. Oia kounka ka ka lahui i kan nui ui, a m» onu la wale no e liiki ai ke hoomaopopoia he uiai pake ko ke kmiMka, a oia k„naka ke k.iuwa a ke aupuni ; aole anei oia ka mea pono e liele aku ? Aka pono no e ninau pono ia~o ke K>mka ao ka Mhk' i, owai o laUii ka mea makaukun ma ka ike ana i ke ano tn,i o ke kanaka? . Ke hooia uku nei makou o ke Kauka no A horth« ko ka mal<ai ike ? 0 ka poe ī loaa io i ua mni oei, i puka maoli ka mai a ike ponoia m» aa lala o : ke kiuo, ua hiki pouo i D it makai ke ike, he kanaka mai io,—aluila, aole makou e ' hoahewa aku i ka lawe ana aku ia poe , ma na wahi i lioak«kaia. o ka P t *,p , OU ; akaj ke iaweia nei h"ē poe i puka āliūnd"

j o!o u» uiHi uoi, !u> iiliikai noi uu uinkni 1 kekahi poe, u lukon i kubib«wu wala ai he īmu pake. 0 kein kn makou e-u wnlo aku noi o «kHhele. Ho ine» nni k« hooluhi w«lo ia una o ke kannka e nn laini Uwelawo onu oihana niipuni e liko rae na-]jina makai a me nu imikuio kai huluhulu uoi 1 kekahi poe. Kh iini D ui nei makou eloaa na lnwelawe akahale kupouo »iw ma.keia maa, a e mnhuiiH ponoia na hoomaln kanawai «na. E inulu ko kino ō l;e kunaka; —a e hooko ponoia hoi ua kuhikuhi nna a nn kanuwui. E hanu ka Papa Ula i ka iuou ku i kn pono, k« malnhia a ine kn oimo o ke kanawai, Ai» u hoonohoia kekahi i kniuu ao alaila oi« pololei ka men hiki ke ao me ka im)'kuka pono i u« anuu a pui o ku iko;--a be poliihihi loa ka haawi ana'ku im kekalii īnou hawawa e koku-i iuin i ko ao ain; pola no, na im hou ponoi a mo na K-uilea o ka Pnpa Ola o lawoluwo pouni i ka lakou huiia, uolo na nu Lunu nn\ki\i mo na mukni. Keiini loii noi iuako U ina e hookoia, o loaa ,ia kaahole nmi a na knuka ma kohi a i.n: keia wulii e nana ponoi i ka poe i loaa io i na mai nt>i, ahūla aole e hooluhiluhi wale ia ko kakou poe i ka lawe helo ia e liki* ine ia e kauo huluhulu ia nei o ka makai. Ke hoopau koke nei makou i koia kalai manao iiiiu no kein \v:i, aka, o kalai hou aku uo niakon maliope akn.