Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 5, 13 Nowemapa 1862 — Untitled [ARTICLE]

Noloko oal « in aiana ma ka Helo 5, ooka hookapo 4o« o ke k«o«w«i a me ka papa i oa kaoaka maoli inai iou i wahi kiha ra* um, « i lt*« v«hi wai oai e «e iloko o ket« Aopaiji, a« hoakakaii ke aoo o keia pepa m»mua, «ole oo« «ōao kookoa pakahi iloko o ke Aoponi; oolaila, he pooo n« p«h® «• ia oo ookoo, e hoakaka i kooa annao, e like me kona aoo a v me ka manaoio o kooa poe helahelo. Na ookoo oo e ike ika pololei a me ka pololei olē, « e l»wa kela rae« keia me« e like me kooa oaao, a me ka ono i kōna pau ke mooi iho, a o ke koeaa, e waiho iho ma ko ookoo papa.

Eia hoi: Elua no mahdle naio ka lahuikanaka iloko o keia ninau, mainuli o ke Kumukmawai hookehi, a me kona mao kanaw«i. Eia ka mua. Oka poe, he ino oo i na wai ona mi ke aoo hoopooo, aole oae oo ka makemake ika hina ona wale ma ke akea a ma ke alanui. pela boi na puali hoohiki e haalele ika wai on«. Ēia ka lua O ka poe, he inu n» ia niau wai una, me ke kiai o puni, a puni ole paha i ka ona; a me ka lehulehu wale o 'ianaka, h« inu no a me ka puni ona, me ka hookupāa ole i ka maluhia o koni papale alii. Oia na hapa elua o Kanaka iwaena oka lahuikanaka. CJa pili kela hapa i keia hapa, aka, ua kue loa ko iakou manaoio kekahi i kekahi. Aole hiki ke hookui lokahi io ko lakpu manao i kahi hooknhi, oo ka lehulehu loa o na manainana liilii iloko o keia ninau e puka ana, no ka papa ia o kanaka, mai inu ia uiau wai ona; aole no ka papa ika >>na ma ke akea ama ke alanui. L*a maikai ia lei alii.

Ua huopnhihihiia kakou e ko kakoa naau pouli, a e hoololohe, e ka hōopnā, e kfi hoopakiki nme ka nunuha maoli. Aka, ua maopopo no na kumu o ae ai i ka inaikai a me ka pono oia kānawai, mamuli o ka mannoio kekahi h«n«, a ua maopopo uo hoi na kumu p honle ai kekahi hapa, i ka pono o iā kunawai hoomalu wale. Ua like nae ke Kumukanawai me laua. Aia no ika aha kau kaoawai o ka lehulehu ka mana e hooko i kekahi ame kekahi o laiirt. Ina ua mānaoiā ka hookapu he mea e pomaikai ai ka lehulehu, he poit«i ke hānā inakaukaU ia ke kanawai, a kuponn i ke atio inaoli oke Kuinuknnawai e noho nei, i niee e pololei ai r<ā hooinalu kivila oke anpuni, a i hoohe*»ahewa ele ka uianao o na malihini ā ine na kainaaina. Aka, oka hoopau i kela kanawai kn pono loa i keia manawa, alaila kupouo ke ano o ka Jal)ui me koha KumukāOāwai, a kupono hoi me kā heinolele h ke ano o na hoOpai karaimā, e pili āiiā.i kē kihāi i ha ona no loko mai o ka inu āna i na wai ona a pau.

Ein p«lia ka manao o keknhi hapa 0 ka poe heluholu i kela niniu n me kein nupe|ia. " Ke melo uei makoū ma ka oiaio o ke KumukanawBt ā tne ke oU o ka lahui Hawaii, a me kona aupuui; ua pono oo kela kana«rai t ua pono kona papa a Wē ka hookapu nna i na kannka maoli wale noi aole e inu ia mau wai ona e ona ai Ke manao maopopo nei maknu me ke kanalua ole, ua kokiia oiaio mai ke Kumilkannwai o (te bla o tia lehulehu i keia manao, aole hoi i kue i kona manaoio, akā, ua kokua makou i kona kiiinumanao nui no ka poinaikai o kona lahulkanaka; i ko 'makou manao a' hiē ka ike maka luaoii ana« ina e Hookuu i& na kariitka inaoli, ā o ae aku iā lākoU ā inu ia mau wāi ona maioko o iiā Hale wāi ona, me ka inanao ole e onā ai, e ona ole ai paha, ke hai aku nei makou ina Re akfeā, he kumu iā e poino ai ke nupuni, ā e pāu kokā ai keia lāhuikānakā i kā aiia ā ka Hiu a thā kā popo; 6 ka ae nna i kanāka e haawi i ka pohiaikai o ka inu ana ina «rāi <ttiā Uke me na mea ai maoli a ine na haole ma kākahi āho o ke Kumukā-

nawāi e noho uei; ke manao maopopo nei makou he meC fā e hoHhiki niii wale mai ni i na poiuo he nūi wale kā ano, a e p«»no ole auanei ka noho pbtio* ā mā ka hoho inaemae ana o kanaka, a e lilo iā i kumu e hoonui ai i ka emi hope ana oka lāhiiikānaka Hawaii, a me kona māu Haoauha, a e pakela loa aku keia ino hope i ko keiā wa ā ihe kā wa t hala e holo n<si, oiai hoi e opiopio āiia ko lākoiī olā ame ka maluhia. Auhea oukoU enā puali iouwai, ā iiiā hi j£iiāli kihāi rathā o kh Hawāii p&e ainā, e ala mai oiiki>u, ā e kupaa ko kakou mahāo e hool» ia M. Kuhele, a i kana matt niuau, a me kā poe kokua mamuli oot; o heopāiii* auānei ketā wāHi kāhāwai, ā hoohele nulia kinaka e kā hooihu, a i ka ona ā ine ka poioo."

1 ko kakoii oibd6o a titfe ki ikfc inaka ōiaoli, *it maopopo. aoie ho i ktu he#& ia ui Nmwiu kiaai bo« la, aole hoi i (ikai kiltikit ol« ia mai oia me oa kmla hoiimala oii o kak«Mi t loli ho» i ikeia u& kuo ilii kāoawai īa i k« Kuaiukaaiwai no ko kakoii ōli, i kō k»koo pM» pili p«t ln«« b Akai niiiia loa mai, aka, ua kupoho maol» kela wahi kanawai i ka $K>maikat o kā īahtti Hawaii, a ua kupooo hoi» kona Kumokanawai; i ko kakou aole paba i hiki 1 ka Oiaoawa e hookuu ia*i k» lahuikanaka • hoopUi t kela un« H haote t i e la«re koke mai i I» m* ini ao na eaea ai kuonooao, no kn taea, aole t makaokau kakoo i ka malama anao na kit)a &ri*iaao o na aioa haole, a akahi no a ht*spul«pula ae «*a kamalii a kakou e hapai ia aoo, raa ke ao ana $ na kula Beriiadita, nolaila* he pono tto kcr hoopanee (oa Ia ka nooooo aoa i keli n«oao, « e man eo ke ela o kasa ♦khi kaua*»» Jh»kaa » kl )kmo-

ko« o M aoau |>ur(i * : 00^.P ogft kiiuu rea>* oko Us«ati p»e «»«• He bt »in«o n«bilo m» ko liop«« r na kaolaoa k« inoa o k« lakoi «**»», o kona Kārnatia tlUk km ioaa haaobāat& o UOoa poah indvai a 10« kooa f»Mli kw«i «Uno» ua holo i* kaoUtōit m» o» •'»»• Knnlwoo a pom k« hono« t «ole kikoo « »k«, aole boi e lobc mti, os hiki ako p«fta, ablft p»ha, kona kauiaua ma ka ooho alii o ka mea ki«kie maaa loa rna k« lani ilooa « i lalo, «k« # oiioH oo kakoa i ka hemolele.

Ina pela ko kakoo helioai haipole ma oa pooo o ke aopuoi a me kooa Komukaoawai, a ina pela ko kakoo ike hemolele a me k« nnauao, alaila, oa maopopo ko kakou ike noiau, a me ka oaaoao maoli ma na mea e ikeia'i ke Akua he oiaio ma oa mea a pau o ka lani ilana, a me ka hontsa ilalo, oo oa kanawai ame ka hoohiii hemolele; oo ka mea, ua hoike akaka mai no ke Akoa ia mao mea ia kakoo, me ka hoopohihihi ole a me kā huna ole. Oko kakoo ike pooo arti i kona aloha hemolele i ko kakou lahui, oia no ko kakou i;e maopopo ana i na rufd maikai i aoia mai eke Akoa Kris(iano oo na aina haipule Kristiaiio mai, i mea e loaa ai ka noho poinaikai ana o k<; kanaka ma keia wahi honua, aole o kakou wnle n« i hilinai i kela niia, aka.ua hilioai nui na aupuni Kriiliano a pau o ka honua maluna ona. ua oi aku nae ko kakou paulele a me ka hilinai ana ia ia imua o lakou, rio ka mea, ua k«u kakou i wahi kanawai okoa e kokua ai i ua wahi rula ia. e popa ana i na kaoakn o ko kakuu lahui iho wale no, aole make inu ia inaii wai onn; a ua hoopakele no hni i na malihini haole mawaho. o ia kanatfai, i mēa e hoohihia oie mai ai ko lakou poinaikai i ko

kakou pono. Penei i palapalii ia ni ria siuaolelo o ua rula fa, mai ke alo rnii 6ke Akua. B hoolohe: a penei noia. " Pomaikai kā poe akahai; no ka mea, e lilo no lakou ka honua. " Kahaha kakou i kona kupanaha ! e lilo ka ! ka noho ālii o ka honun no ka poe akahni ? Pela anei ? Ea ( He ake paha wahi a Kauai. Ea ? he 6iaio maoli no: aohe palau, aohe ake. Ina pela kona niaio; alaila, ua hoolanaia ko kakou inanao, e inii, ē lona liilii inai i kela a tne keia (nanawa na pomaikni o ka noho akahai. Aole no i pau ka hōoko ana n ine ka hoōkoia o ia olēlo, a ke hele nei no, no ka mea, aole keia o konn mannwa ponoi; aka, ua koke mai kā manaWa. Ē ala mai oukou e na puali inu wai,: me ttā pOali kinai onā. Mai hiāmoe ma ke kae okā pouli inau. R nana oukou lā (3ā w&iiā&ō, ua pukā mai la no kā mālamalāmā. hoomakaukaii oukou e kināi loa āku i ka oria ināi kānākā Hāwāii akū, ho ka -meā» Uā ko> koke mai kā mana#a, a © keia Wa. hoi jā, Ke hookokiike nei oiā i kekahi mau āina o ka honua, aole no e ēmo a hiki mai io kakou nei, e hooko ikā mana oia oleki; Ke luku e hei na daimonio a rne na diabdlo i nā lahui pegana o 6a āina moāna, no kā mea, uā hiki ilaila keia r(ilā.

Eia hoi kekahi. Aole kiikou i manao, 0 kā mahā i» keiā ifrahi kKnawāi kinai ihU ramāj ka mea e hooulu ai i ka noho pomnika» ahā o kanaka ame ka iāhui # ke Ulu mai kā kue āme kā inukuahaha; NinānihaU hae kākoU ika hoho poho t ika hoho ihaemāe, 1 ka hihana wāiwai, ā me ko ke āUpUhi pomaikāi, āme ka nialuhia . i !nāā mai iko kakhu lahui opiopio. Aoie kākoU i hilināi i kona māha, ke waihei ia Uā wāhi kanūwai la ihā kā papa, ā kā hoopāhUe loā iā e kā oiaio. Aka, ke hilinai nei kākoU i kā naauāo o kanakai a i kā hooho nāauāo ānā o ko lākou leo hia ke akea, no ka mea, o ka ieo iā o ke Akua ā tne kā oiaioo kā thāā Maha Loa. Oia no iioi ka leo u ke Kumukanaārai i hoohohoia hlalalo o ka lāo hoōhiki hemoiāle o hā ]6hulehu. āolā kakou ē ohumu āha no hā, kē lilo akii oia i kā wai kāhe aka poe ulāiā. Ke hoikā nei ko kakou hianaoio no kā lahuikāhākāi ho konā raāit hāhauha māhope* no ke āupuni ame kuha oia. Aoie kakou i ike poho* d kā wā kupohd paha keiā, aole pahā* e honkuu ai i ha* knaāka manaoio hapahāpāi e konlo koke iloko ona kaao ana he wale kā ahoj e ike leā āi ika īnea hiaopohihihi o kā inoa o Kristdj ho ha pUāli kihāi hhāi > i*āU<

£ia paha ka manao 6 kekahi )iapa <i ka poē heluhelU i kela niiiaii a i keii pepa: iia like t a iia like ole piuha tne ka manaoio o ko lakoii niaih Aole huakaka, aolē no hoi he mea hewa ka hot>halahala. Aka hoi* ina ki haea pUtpoii6 i ko oUkou pepaj he pono iio ia ke hoikeikeia akii iinua 0> ka lehlilehe iai ke akea t a na oukou e apono a . hoole. He oiaio no, pela wale no e poho ai nei inea, he hoike manae ma ke akea, e pili ana i ke kamakamiiiio, a me kt oh(imuhumtt kittawaii tto kā pt»itb o kei aiipUiii i ihe kalahui. £ia hoi: o M. a nie kena maunināii oia no ka kak«tn poolelo no ka haipule a tne ke kamakamailiu. .No ko kakou hēmaheina i ka naauao ote, ma na meae pili ina i na ninau kahavrai ota ano, a me ko ke Kuinu* kan&wai, nolaila,ua haawiia aku keia ooonoo, a tne ka niuau koi i ko oukou inanaoio lefi ponoi. ** He luhi ole ka ninau, a he lua ole hoi; he manomaiio 6 Kuhele, a he ahi kanart*; he aui e hoi o Diaoa a mē ke Q ka ntanao e like me Kuhele,. fee kumu ia P«ka ai ka poloiei o na kanawai, a me na oihaoa e ke aupiini, a e loaa ai ka pamaikii ona kaaaka ma ke kanawai. Ua pemaikai nae ko kakou nele a ote ka hemahema, s>o kapae ui aii o k« Loio

Kt»&Sj>» naaoai» o ttm p*e aiaa luiiiK o I», mai lalo nai o Hehaakoaa, He jtfio kaalaoa ia iw ia p«e moku a om ka hoaōa a ppai, no kona oaaaao a oe li iiinai loa ma k* ksoa*r«j, aua wal©a oo hoi oia iI» mo «rai •*« o Hah'i*>i omi kona pw aiom. Ke oobo oei ia, e kokua aoa i ka I«fani Havaii, a e hoopooopooo Oia fia me» • jp« Q « pili ana i ka pooo o oa oioao kamwni, a o ke Kumokaoawai. Ho ka mei, be oiiao ka Loio akamai ooi aale i hiki toai i Hawau oci # mahioa ooa Loio akamai a pao i hiki mai i keie pae aioa. E kokoa oiaio no ia e iike me ka ooi o kooa ike a me kooa akamai, i ka pooo o ko ka Moi aopaoi, i kooa Kumokanawai, ika pooo o kooa poe kaoafca t a mē kona poe kaiepa, ma ka malu o kona mao kana«r*i. Nana oo e hoakaka pokole maanei, ma ko p:»ne aku ia M. Kuhele, oo kaoa mau ninau heokoikoi i ka manaoio. a me ka hoopaakiki. Eia ka hoike ana o ka Loio Kauia i palapaia ia. Ē hooiohē ia ōokou eoa kanaka maoli oka pae aina Hawaii. O kela kanawai e papa ana ia oukou, mai inu ina wa» ona, ahe kapo, a me ka hewa, ke inu ae i wahi kiaha foina, kīaha waina, kidha eia, a kiaha wai awaawa eae paha oia ano, me ka rhea ono a me ka mea ono ole paha, no ka ona a no ka ona ole paha e like me ka noa o na haoie o inu nei, maloko a i waho ma ke akee, a e like hoi me ko oukou pono piii paa mai ke Akun, a mai ke KumukanHwi inai; oia hoi, ke hnike kanalun ole aku nei «i M. kuheie imua o oukou ma ke akea, a pvnei no in.

0 ua wnhi kanawa* la e papa wale ana i kanaka maoli tnu na hua i pui paiapala'ia maloleo o kekahi ma»i k«nawai alii a kiviia o Oukou, ae hooiknika waīē ana i ka pono o kekahi palapala kalepa wui ona, me he kanawai la; ke hai aku nei ia oe e Mr. Kuhelfe i lohē oe ; a penoi no ia t —uōlē ia he kanuieai, aka, no ko ku loihi moi, ke hai hou aku nei no penei; aole ia he kānawai no ke Uiipūui, aka, no ko lohe pon6 olē, ke hawanawnna leo nui tiku nei i lohe ko pēpeiao kuli, a penei ho ia; ua kue i ke Kumukanawai, a no ko hoaa mai e kuiiokuoou ai ko pod, kfe hui leo palalu aku nei maloko o ka ole puhi-palalu, eia no ia; uU ktie i kapopo piii piia o ke kunaku Uuhau pUpiile karaunu :

Knēle ho ka hoi kahi muno kuli o oe,—he fdaia kā halā; i lohē pono ai oe, 6 neehēb ināi ā kokoke, a ke hai hoU āku nei i lohe ko ihu kiaha ēla; eia, he alunu mUia ka hula, —a oia, ua lohē iho la oe, amē oukou ā pau. Gia ouk6u< a īielē, a ihu, ā oha i kē ala* e paa i kā liale wai, a ē hoopāi ofēni ms Kāwā. Eii pbkbiāw kK Lbio i kejbdakak(> aku in

ano pono ole ā pili ole i kanākā a me ka laā ihē kē āūphi h6i; nū kahiea, ua popo no ia oūkou; ho ka hiea, hē poē L'oio nāauao nū ūūkou a me kē akāūieii, āka, kē hana Kaula hiai hei pāhā oukou iā'u., Uā pāu, aloha nd oūkou.

Make hewa ho kē 01410 ā ke kuhikuhi i na tnisiohari, āiā £lizribetaj ā i nā ; iii i pāū iho hei, a he mākē HēWā hoi kē olēlo no Luaēhu, no ha puali kiūāi mea ona, ā ihē nā pūaīi kuokoa hiālalo o ka hoohiki berita, ākā, & aho kē nahā i kā lakoū hāha ana, i mea ē holū ponū āi keia.

' Ua hiaopopo keia; iiā kukūlūiā kē kāhawai mā ke kaHua paā loā 0 kā Baibālā KHāliahOi o Kāhulihanālii o ka iheā Hemolēlē hookahi o ke Akhā ihāhii loā o Kahihalii. (Ja hoo|>aa ia kēiā pono hookahi i kekāhi ūiaū āūpūni, a hfe hope iho koiiā ke malama oīē iā n& hiēā iloko oha, oiāi e pāa anā; He> wā kē kuē ia iā ine ka āē oie o ka poe nona ia kūihu oiāi Ūā inanaoiā, ina holn ka ikē ā me ka nāiiuao o kā Baibāla hoiookba,i ālāila, hikiwa#ē kahakā ē hoOnoo, a ē mahāo, ā e kamāilio ē likē me ha haoiē, penei kekāhi rūla okē Akūā inahā lba i hilinaiia. " Oia hoi ko kākoū ike, 0 ka mea hiki ē ikeā āi Hē Akūa ia, ua hoakākā tnāi iā ia lakou, āka, 6 koha ihāū ihana ike ole iā mai ke kūūiu ūā ināopopo o kuna ināna maū no ia { a inē kona noho Akua anā inā hk mēa ā pāu i hā> naiā." Aolē i ihalu iki keia kahawai ē noho hēi, Ūā hūūlikēiā koha alii a hiē kūhā Akūa* aolē hbi he mea ē hoohiki in<> ai i konā hēmolēle ā ihe kē kanaka āha i haiia ai, aka, uā makēhewā ioā kā hiiiiiāi o iā maū kanawai ma kā J3ūkē kmla, ilo kā malu pono ole, ā the kā māhālo olē i ko kākou ili ūīāula iūāi kē Akua iiiai. tka manao o ni hāolē noonoo, ūa hanāia kākou me hē puaalā,ā inē hā hoioholona hookamani īā ma kā papakaukaū mea ai; be oiaio oū kēla Ih» kā oiea, pela kakuu e ike ia nei. Pehea la kē karaunū? ē huoa ke kilo hāhā e papa--1«, keike i kei kai<āu&ū lūiha haole, a e hū* lo #alē aku iwaho me ke poo, aohē pāpale; pēhēa llū tā keiā wāhi hānā āpiki hūohilahila ina kela wāhi kanawai pūo itiō?

Nohei mii keia apiki huelo loihi? opeope ma ke leni, faii keiki ina ke aio,-4ē t(ibo kipttltt nei ia iloko o na kanawaii aok» aka» ka kooa kuleanā. Nowai ka hetai »0 ka aba hoaliialu anei i iia kanawai liīiol? Uo na Kalepa wai ikaika paha? ae» No iia kalepa no; no ko lakou hoopii ole. Pao, tia ka poe ike ole i kela kanāwai. No oiikoo e t£a aoao a pau e heluhelo aaa, liē mea haawioa no ka noonoo. Ēia kekaki; ō ke ano kahiko; a ine ke aHo hoo o k<s īopuni. o ka pileni o ia tnau wa» O na'liī a ko lakoa naana, a rae na kenawai; o na raisionafi t me ke Akua. a in kona wana; alaila, o Mr. lUkeke ka misionari, ka ku> eauao Kalawina i bm ke kiuwii, he puali

r«4es fc« Elnibeta; o Mf. Lw, be boo«ofeo«obo kao*v«i a m Kao>okaa*w»t» a ite iikīeei ooa ;ofeamn o ka bsle ahaoielo, he alii vahl ao i kabi onoMa, be hape ae makaaioena, o ka ooi i ke Kmnikaaa«>ai boa a ase kooa abaofelo v be poali kwiho* wal# 00, kakaikahi oa ko i ka «a, o ka hapa odi o ia poe kookoa, oia oo ka hoomaaa i kapaia o Kaiawioa.

(Ja lohe ae oei kakoo i ka Onaao o oa ao* ao hoopaapaa eloa; a no k* pooo a.me ka pooo ole o kanaka e mu i oa wai ooa, aka, be oui aku i koe, aole oo i pau ka pohihihi kaoawai o na aoao eloa, oa ka poe Oaiuao o oa Loio Hawaii e wehewehe i akaka ioa, a i akaka oie no hoi, h« pooo paha ke Kaula aole paha, aka, e hoao oo i kooa akamai, naaiama paha o ulu io mai a ua kuhihewa paha, e aho ia kamailio i oa kamaiiio ano oie he nui waie, poho ka pepa a me ka toftoawa, pau keia.