Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 1, 10 October 1862 — Untitled [ARTICLE]

Jar B w lcM*k» kop» H»waii, (to ka Moi, o*lii» iineflt rßftka«mAU« r o nr kapa H«iraH # me n& o o* K.omo fia«r«ii, mmenm hauiaan», o ookoa hoi e tm keiki o kfi āaponi p«l*p«U, ke «frVi nei keia &ttp€p% amt kon« «h« Pakipīk* e haawi ■ku do oakoa i kon« «loh* mspepft me ka mikhnlo, oo k« »«•, «ft m«ikai la, me k<? ktt* pooo, &0 onko« a m« ko ka Uhni « paa.

Eift hoi ka niua o ka nupt-pa Hoku Pakipika, B«ke 2, no ka makahiki Okatoha, 1663« Bloa dala ka ukn makahiki mi iia pepa keb«doma he 52, a ho hookahi da!a nv na pepa be 26 no na maiania eono. He pai heMoma no ko k« pepa e iike im: manma, aūa like na aoao a mo ka nui ine ka Bukc mua; o ka uku ana, e hrjoka& inua ke dala t •lailn, haawiia k« pep«. Aole hewa ke hookaa pau loa. na dala eiua i kinohi, oia ka l-*we pep« maikai loa, a me ke kokna oiaio i kuna ola, e hrtlo ai kana hana ; aka, ina he pilikia kekahi mea makemnke i kā pepu no ka nele e lawa loa «i, pt»no no e hookaa hapa i hookahi dala, a pela aku.

0 na luna haawi pepa o na Mokupnui, a me na apana inawaho o Honolulu, o Ukou hoi i noho iho w&i, o Inkou no ua luna haawi pepa o keia wa, a iia ka Luna Nui o ka pepa e hooponopono mau me lukoii, rna na palapnla aku, palapula mui, ma ke kaiuailio mnoli, nia ke a mu kekahi Inna pohu, aia no me ka Luna Nui ka muna.e hoopouopono i kela, ame keia manawa. No ka hookuo* noono ana iu oukon, e like ine ka mea ku i i ku nmikai, no ka ohi ana i ke dala uku o ka papa-pai, e kakau akaka ia na * inoa a pau o ka poe ohi popa, me ku hookau ana, a me ke ano o ka uku aua, alaila, e hooiliia inai kekahi kope i ka Luiuv Kui ma Honolulu nei me ke dala pu, u e hooiliia aku na palapaU honkuu ma oa iwoa o ka poe ohi pepa ika luna haawi nana ia papa inoa. He hana nui keia, a mekn hooili ana o ke dalu i Honolulu nei ine ka maluhia.

E iioonou koke paha ka Luna Nui i mau puuku kupono no na apana, o hoahu ni ke dala f ana lakou e hooili polol»i i Honoiulu i kahi o kuhikuhiia'i, ko hooholOio; aka, e like mc ka inea e puka ana mahope ae nei, pela ia e hilinui ia'i. oka uku oka poe lawe haawi popa, e like no ia me k& mea i howlahaia ; ina nae he hoohalahala ko kekahi ia uku, a he knnalua paha, e hai koke inai ia ma ka palapala i ka Lūna Nui t kona hiki ole, i inea e makaukau ai ka Luna i kana oihana. E hooiliia aku na pepa i na luna hnuwi pcpn, s c inalnfna ia kd khonik' pepu, & pela aku ika pau ana. E hoomanao oukou. he oihana inalu kanawai ko ka halihali leta ma na eke leia aupuni; uu pono t na keena leta ma na Mokupuni, e malama i ka muluhia o na leta nupepa, a o keia nO hoi kekahi.

Ke makemake noi mnkou i kti oihana halihali ieta, ame kona mau luna mokupuni, e kiai maluhia i ka waiwai o na kanaka lehu< lehu, mei Hawaii a Kauai. E hooikaika kakou e holo ka nupepa Hawaii oiaio inaoli, aole hoopuuipuni, aole iloko ona, no ka inea, ua manao ka aha lahui Hawni, o kukulu ia ia, i lunakanawai ieaulike 110 ka oiaio haole, a me ka oiaio Hawaii, e hooponopouo i na mea kekee he nui wale iwaena 0 na ohana kanaku, a nife ko lakou noho ana 1 keia wa a me ko na hunauna kamaaina o lakou. Eia inalalo iho kekahi.

0 ka manao o ba aha Pukipika, ko pee nei ia inaloko o kuhi pouliuli, me ka ike powehiwehi ia, me ke ano inaoli o koua lahuikanaka, e hiliuai i kona oiaio, he manao akea kooh, ma ko kuulike, a me ka hoohonua ann, ua kuonoono no kona manaoio haipule, me ka pili makamaka ole, a piii mea ai ole i kekahi opala o ke ao nei; aka, ua kaumaha pinepiue kona manao, ma ka hapai ana i keia nupepa, i mea e holo ai. oka »ui wale o kona mau enemi kue ia ia, ine ko keeki hewa kekahi, naaupo maoli no kekahi, aka, o kekahi p<H>, he kulohe maoli ho. Nolaila, makapo na euemi kue i keia pepa, me he mea !a he nupepa keia no ka pouli e la, e kai aku i keia lahui i ka make; oia ko lakou kuhihewa a me ka hoouiakapo pkoa ia lakou iho. Auhea ka manao maikai, a ine ka noonoo akea i ku i ke ano haipule o ka naau. Ke makeinake nei na Mki Hoku Pakipika, e ike i ka oiaio o ia mauao i ao nuiia ai lakou e kekahl *oao Kristiano Ua hoi hope anei-ka inanaoio mua a me ko lakou akahai? Oii paha, aole paha, aka, ua minamiiUk makoa e hāi aku i kā oiaio i na kanak«*f>ahem&tienia iwaena ō ka lahui i t keia hana kue ; ka mea e hoopilikiā ai t ka holo anaN» keiā pepa .kaulik* a pūni ka aiaa. '■

U« n«i wale xia kumu hoow«hawahar« o kei« pep« i mii e ka poe kne, e hooke ana me ke ke*kea, « Qie ke «lalai i ke alanui e hele «ktl «i i« iw«en« o n« k«nak«. U« oleloi* e ka pi» k«e, o na mooolelo t paii* Hoko 00«, n« kaao, aa ipele, u* olelo D «. M hoob««n«o o ko &« «i«« |y«hiki, » me ko H«w«li «ei, oi« n« h«n« hooi«k« nupep« 1». puwale i koowahmwaha nut «i k*k«hi poe, «k«, aole n««« ho«kak« mai k« poe |t«e i kfik«hi m«n«o« «*ktie ia i ka pono o k« iMiUhiK, « i ke ol« o k« l«lmi Hawaii, « tm koa« aitui k«&«w«i. Yko m«kon m«n«o, ā iHo i« olelo i w«oaiux hoino i ka ino« ok« Ako«j|i»«ii» to«, e hookiwi mml i |»tft t*h&i, k«o« i kekaU maa

lahui o k« bon««y sk«, aole HfiUS i holo ea >»«• kou k« nmnao pela. 0 lekaki o j«fii «o«o haipnle koikoi iw«en« ofcct« l«ko$ f o lakou k« m!tha«hu« o i« poe, n« hni aku me lakoa kek«hi poe kn kapeke» peke i k» ike oiaio maoli; aole ola maa mea w«le no i liootitoia e lakon ! man kuma e hoowahaw«ift r i kei« napepa, ua hoowahawaba pu mai lakou i ke ano haipule ole o ka poe nana i kukulu i keia nopep«„ no ko 1«» kou heniolelo ole. Aoie « hiki i ka «h« ke pane maopopo «ku {« ninau « ka poe kue, noka me«, ua «ke« io« ke ano hou o keia wa, «ote m« k« malu, «ka, ma ke kanawoi malamnlama uo. A I ko manao, «ole ia he ekemu oiaio e hooiaio ai ka iha, no ka mea, ua lehulehn na aoao haipule o ka manaoio, n he kuhalaliaU maoli no ia manao, no ka hooikaika haipule paha, & i ole, uo ka hilinai {wmaikai rio o ke kino, aole no ka lani ar me ka oiaio. Aole oia man mea wnle i hoohalahalaia 0 keia Nupepa, aka, ua hoowahawaha pu ia inai ko na kanaka 'eu ana nia kahi akea, e hoiko i ko lakou manao akea, mft na rnea oiaio « pan a iakou i ike ai no na aina Krr Btiano mai. 0 ka hoike manaoakea, a me ke kuhikuhi aha o ke kanuka Hawaii, ma ke kau Kanawai p'aewaewa ole, oia ka nianao akea o keia pepa, e hoike kanalua ole oku i inua o ke ao nui, malalo o ka i/ianu baiotu a rue ke Kumnkanawai o ke Aupuhi. Minamina loa makou e olelo.ma keia inea, no ka mea, ke hooikaika malu iiei kn naauao maalea o kekahi poe, e kinai mai i keia pepa, a e pani i ka waha, o na keiki Hawaii, 1 010 oia e kanmilio i kona pono a me ka ike aua i kona mau aoao a pau. Auwe ! Nohua mai keia inunao lapuwule, e keakea nei i ka pono o ke kanuka Ūawaii 7 0 keiu tnuu k(imn kue a hoino wale i keia pepa, ke hoole 'akea aku nei keia pepu a tue kona aha, ina kona loa a me ka laula. Aole i ku i ka oiaio ia mau olelo alupahi, i ka inaliaoio o keia pepa, a me kona liolionu. Aueaiie i ko makou manao, ua kokua mai ka poe uaauao io maoli i keia manao hoole i ka oiaio o ka poe kiie. Ua inaopopo no, aole ia he /nau kumu maopoopo e kue ia ai keia nupepa o ua kanaka Hawaii, ae hoolilo ai ia ia i īnea ole, a i niea papaia i ua konaka. 1 ko makou inanao, ina e noonoo pono oukou e ka poe heluhelu i ke auo oiaio o keia nupepa, a me kona hana, ulaila, e ike no oukou i ka waiwai nui o ka nupepa Hawaii maoii, iuiua ae o na nupepu a pau i paiia ina Hawaii nei mai kinohi mai a hiki i keia wa. E ike ho hoi oukou i na kumu oiaio o ka inanao kue nui o kekahi poe i keia pepa. He mea poloiei i ko makou mauao e hoonaauao akea .ia na k«n«k»' n pnu,. i na manaoio lehulehu o kela ano keia ano, i hiki mai i keiu Pae Aina. No ka mea, ua kue ka hookui lokuhi ana o ko iakou manaoio, tna na mea e pili ana i ke ola o keia lahui. He mea ia e pilikia ai ka lahui liawaii, a me kona mau hanauna. He pololei no hoi i ko inakou manao, e ulakai ia aku e ka oiaio maoli keia iahui paiupalu, a e hoowahawahaia mai na kapuai haumia, 0 ka poe hana kalohe, e kue ai i ke ola, a me ka pono o ka lehulehU, aole hoi e hahai mamuli o ko lakou uiau kapuai, a me ka lakou haua. Aka, aohe no ia te mau kuinu e hoowahawahaia ai ka maikai o ka nupepa, aolo hoi e hooiilo ai i ka oiaio, a oiaio oie pnha o na moolelo, ua kiaao, na inele, na olelo liane, o ko Hawaii a me ko na aina haole, i pai ia iioko ona. Ua maopoopo no 1 ka poe heluhelu ka wahahee a me ka oiaio ole o kekahi oia mau mea. A nolaila, aoho mea e pilikia ai ka hoolaha no ke kuhihewa o kekahi poe opiopio. He pono i ko makou manao, e malama ia na moolelo kahikq o keia lahui, o kela ano keia ano, a tne ko fla lahui e ae kekahi. He inea ia e maopoopo at ke ano o ka noho aua o keia luhui i kona wa pouli auakua, a o kona lahui ano like ine ia, a me na lahui Kristiano o ka houua nei. He niea hewa anei ? He mea auei ia e kuhea ai i miBionari ano nuhou e hele inai i Hawaii nei ? No ka pili ole o na kuaiu hoino, a hoowahawaha wale o kek«hi poe i keia pepa,' nolaila, ua kapa aku makou, ua imi hoopili ano e ia ua tnan kumu la, i mea e hooko ai i ka inakemake naau kauaka, 6 kekahi hapa oia ohaha kue. Nolaila, hoole inakou i kekahi mauoleloi hoolaliaia, e hele ana no ka minamina i ka hi6lb o kti p(>no o ka Haku ma Hawaii nei, na kumu oia kue nupepa, aka, no ka minamina paha i ka waiwai o ka Haku o ka honua m« Hawaii nei. Pel« pahft t «ka, kokoke tike k& oiaio me i«. Minaihina inakou i ke kamailio hou ho keia poe enemi kue i ka haua kupono i ke ota o ka lahui HaWhii, %o ka mea, ua hoa kaaka kekahi m« k« Heln 5 k« buke akahi a u« maopopo no ka manao. 0« hookoe i« k«u w«hi oia manao, i me« e ike i« «i ka hop6 oiaio o ia mau kumu kue nut i hoopa«pa«i« ia manawa. He nui kanaka Hawaii naauao i kakau manao like me ia, no ia mau kuma hoop%ap«a, me k« ike pono ke «no, « me n« kumu oi«io iloko. Ak«, «olemakou m«n«o, he pono, «mek« *»«i»«6,1 ua m«u «h« kue 1«, e hoomau mai »ke kne «n« i ko n« k«n«k« H«wati kn «n« it«a«; e k«m«itto «k£«,« e wehewehe ** * kon« huokoa mai k« m«n« a ke Aku« hoopilimeaai c»te. .0 ke tohikttht o ke k«n«k« Hawaii, e ho«ke« «e i k* pono o ko tnkon lahni k«m««i««, me n« i?hui malihmi i hnl puia

liloei, oia ke kunoo m«i>«o akc« i bilttudi4 ekcmpep«.

Ke ike maka nei kakoo, na lehaleho na haole o kela aoo keia aoo, i kko akon p«e aiiia, Aoie i maoaoia, he me* I* e hoopoi* uo ai i ko kakoa lahaikanaka, aka, he 2oea ia e pii ai ka noho pomaikai soa o ka lahai, m o ka waiwai, a me ka maluhia o ke Aupnni. Aka, ma ka haoa a kakou e mahalo aku #i, ua mahaio aku kakou, aka, ma ka hana e mahalo ole ii, na hoowahawāha no. Eloa no tnaheie nui Q.na moko haole i hiki mai i Hawaii nei. He moko kapu kekahi, a he moku kapo ole kekahi, o oa hanle ma ka moko kapo, o lakou oa kurno i kapaia, na kuinu Hawaii a ka laliui Hawaii, oka poe haole kftle*pawaiwai, o lakou na moko aik&po oie, ua tēhikhu a kani moopuna la* kou i Hawaii nei, oia uo na kumu Hawaii naiia i hoohuii i ke alo o keia hanauna opiopio iluna, a i alakai lima i keia lahui ma ke alanui poloiei o ka malamaiuma; oia no na makua Huwaii kauiana o ka lahuikanaka iuhi ole. Kc mah&lo nui nei makou i ko la* kou alolia oiaio, a me ka liana maikai, a me na aha kokua i ka pomaikai o ko Hawaii e noho la ma ua moku akao o Amenka'Hui.

U ka lakou hana inaikai i ka hooulu ana i pomaikai, no ko HuwaU iahui opiopio, o ka haua oi ia a ko Amerika Ahahui aloha i haawi ai i ko keia aina ponli auukua, iloko o ka make, o hooinaamuiiiaa ae i ko lakou niaka pouli poeleele,; i ike i ka uialamaiauia o ke. ao/ Hc aiē hAi ko keia lahui ia lakou, a ine ko lakou lokoinaikai, aole no makou e poina i ka lakou haiia aioha maikai i ku i ka oiaio, a i lioaahu inai i ko kakou olohelohe i na kapa ili meliana o ka naanao, a e hookuakana i ko knkou noiio ana, aka hoi, aole kakon e hoi hope e uhi i ko lakou kuekue wawae ma ka oiaio auoe, ke hoanoe iakou la i ka oiaio maoli ona inea i aoia mai e lakou. Ina puha i hookuhuli ae kekahi o ia mau aha hatpule i na rula paa i ike nuiia ma na aha euaneiio a pau o na ainu Kristiano o ka Baiba!a oiaio laha loa, no ka hoihoi ana i ko iakou ola ma Hawaii nei, aole ia he knmu hiolo ai ko kakou manaoio kupaa ma ka oiaio maoli i ike akeaia e na lehuiehu, oia ka keia pepa, e hoole paa aku nei ma ke akea, aoie ia he mau kumu no ke kue hookamani mai i keia pepa a na koiki Hawaii o fce aupuni palapala; aole paha ia he manao hookiekie, aole hoi he puniu welawela, aka, he ; oiaio Hawaii maoli no.

Ua hoole inai kekahi keiki kamaaina a na( kuinu Hawaii ma kona u)i(?pa, aole ona kumu Hawaii ka poe nana i kinai, e lioeini i ka poe ohi i keia pepa, no ka men, wahi anaj he hāpii wale no lakou mā Huwaii nei, aol<l hoi ia he mea e eini ai kekahi mau hāneri ka p,pe makemake.,, Pela paba ieo haolo, aka, aole pela ka oiaio Hawuli; ie anei i like ka mea hookahi o lakou ine ka akahi, a me ka alua haneri a keu aku? anei he ohana nui lehulehu o ka Moi, mala--10 o ko lakuu mau wawae i hoonohoia e mumule ka wuha me ka ekemu ole; he pono unei ke kau i rulā haipule no ka heluhelu nupepa? Kainoa na ke kanawai e hoopono? pono na mea kue i ka hoolaha kue, a me kcf pai ina kii hoohilahila. Auhea ia māu meā kue i ke kanawai ma keia hupepa? Akaaka iho makou i na manao oia ano i pai neia mai 110 keia lahui eka Luna o nupepa. He mea pono no ke noonoo nuiia, a ke hu--11 maopopo ia na kumu o keiakue pope māi o 1 ko makou hoa o ke one hanan hookahi, ho ki 1 mea, ua pee malu ua mau kumu kue la mai lalo o ka malumalu o kekahi laau ulu nui I hilinaiia e ko keia lahui no kona māikai, k£ huliia a nanā pono ia kekahi raau olelo ho<> holo o na moolelo oia mau aha euanelio/ e ike ia no kekahi mau rula hōohaiki i kā' pono o ka lehulehu. E hopohopo aua iā mau hooholo o hoololiia, a o hoonele ia pāhā ke ola ona kauwa Hawaii. Ua lehulehu ae no ko kakou poe kanaka hoopono i ka oiaio aka Haku, a ua pau lakou i ka booailonaia eke ahi, a me ka wai. Ke noho nei kekahi poe, a ua hele aku kekahi poe i ka aina pouli manao, e hoomanawanui anaj ika ehaeha oke kino. No ke aha i ai hai kina ai lākou i ke ola apana ? No ka iniw aaoio kapekepeke anei ? No ka hemahem* paha ? Ke hoole nei makou, aole O keia kumu pahā, ke kumu puiwa o n| aha haipnle i keia nupepa. Ua kaukoo, iā lakōu iho, a puhiia paha e ka makani, a o lilo i huahuakni wale no. Pela i īke iq koiiā ano, i ka wa e haakokohi ana ke ksiikuana 6 keiā buke. Inā pela ka manāh mai, ua kuhihewa no, ho k» meā, aole ps|a kā āho o keia pepa. !

%Makehewa no ke kamailio tna keia mei, a mē km niaāii, no ka mea, nahoike ki»o maopopo ia keia mau mea, e kekahi palapala hoohaalele, i pai akēa ia e kēkaM poe o takoii f no ka hookaeo i ko ke Alii manaoio. Makehewa ao hoi ka haaaai, ni ka mea, aole he poe kue lakoa a. pao i ktik pepa. Aolehoii hoopaa herita ia keka&i iuaa apana o ia ano, e haalele na poe ho4> hiki 1 keia pepa.

0 keia kumu hopohopo o kekahi aoao koikoi itraena ok* lahai/a me ka lono e hiki ana i Hawaii nei he kahana puje Alii no ka aina hanaa Aiii, oia paha i| knmu weliweli o kekahi poe i keia pepa. Aka, he manao kahihewa no ia, a me ka hoonaaupo okoa iho. Ke olelo akea nei makon, he manao awahia ia no ke kaoaka wale ihono* a ao ka aoao o ko ke «o nei, aole no ka Haka o ka lani.

Minamina makoa i ka holo kahihewa o ka poe kue a keakea mal i keia pepa, I k

Bk«koo maoao, iu e ,wajbo «ke» i» keia napepmiwwn* o aa ao«o » p«o, ke koa | t»ei ka tamo»o t e oin uioei kt inliiMl oi*io i ka haipof€ Jiesook?l€? a kona naao e mdkeloake ai, me ka aohao oJe ia, a ea ka maoa ! o ka oiaio, ame ka haibala wale uo, e hoihoi ia lakoa iloko o ka hookahi. Pela ka manao ooi, e aiakai ia keia lahoi eoa rola kaoawai paewaewa ole, eialaio o ke Kaeno* kanawai, a me na Kaoavai o kakoo. He poe e ae no kekahi i hoowahawaha i f keia p<*pa, aka, aoie i m»kao ka aha ia ia> 4ou, no ka mea, aoie ia he aha e koe mai, Aohe hoi he akoakoa, a me ka hoohiki i ko nikoo o!a e haalele. He kue iiilii oo ia e ■jke me ke ano mao ona kaoaka. Aole i 'pianaoio ia. 'a 13 oa makamaka nnpepa, e hoomanawa* |aui« a e puka no ka oiaio maoli. - £ ike ||gfKou i ka lapuwale, e kiola ako, a i ka fe|a inaikai, e maiania iho.