Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 48, 21 ʻAukake 1862 — Kanaka Hawaii akamai. [ARTICLE]

Kanaka Hawaii akamai.

Ua oleloia ma baule, ua puka ke akam&i;nui o iia: kanaka H&waii ma ka hana aua.i.kekahi wili aike hoike iu rnai nei, ua;holo ka Uaua-. o ua wili nei.« Ua aeae, ka pdi, ua -uoup, a e tnau auauei ka puu o ka poe aiai i ko kakale o ka poi i ka/ wili poi how a Me kanaka Hawlaii. E ola iea lahuiHawaii i na hana.akamai. Mahope mai o ka.loaa ana & 4ineriGorona # .i kaJoaa aua o ua , aipa ia r a tia kapaia o ka jina puni ple hikina, Aia ma ia wa, ua kabf*ia kekahi |cii o ka poepoe ? Hpnua ( aole nae he wahi laiani baaoje,lo G iki maloko ( ua paa Jpa i ua kii ppepoe nei. »/4; he mau wahi lalani oielo uukn m& ke,kahi aoao r a me kekahi aoap, aole jiae he ,olelp .e,kuhikuhi _angj ika iatijju, po)olei ; p ku i ai ma kele aoao, a ma keia aoao, aole no hoi he olelo e kuliikuhi apa i na ineretiana pololei e oki ana i ka poaiyacna, Olelo ibo la kekahi haole paaoao, he aha Ja ka waiwai o keia ki| nui poepoe ? Ua. hi4ki akif i ke tausani leo kaui, iioko o ka hua, a me ka loaa ple o, ka hua kani hoekahi iloko o keia kii nui hoopiha wale. E ninau kakou he aha ka waiwai oke kii ? Hoko o ka puie i hala ae nei, ua hoopuka ka Hon, G. Bhodes i kona manao i inua.p ka Ahaolelo, e koho ia i mau Komisina i elima, a na lakou e imi i na kumu e hoemi nei i keia e hai mai boi i na inea e. pau ai keia enii ana, a e hoike mai hoi i ka Mpi ilpko q na mahina eono inahope mai o ko lakou kphoia. ana. Ua hooholoia keia olelo ae like e ;oa Hale • Ahaolelo elua. Ina e haua keia poe IComisina me ka manao paae loaa io ai aa kamn o ka poino o keia lahui, e pomaikai no auauei ke Aupuni; jio lea mea, o ka waiho wale ana o na inai o kela auo keia ano e laulaha wale ai, oia no ka mea i emi ai na kaaaka maoli. He keehi imua no ia« . ; Ja i lpheai, ua haalele na Kuhipa o i.ka iakou mau Oihana, olelo iho la, keU» "E pono uo e hoolaha ae ma i hoonaniia i ke gula." No ke aha? No ka ae ole a na Kuhina e hoe i ka vraap% ano like me kona aoao, a o ka . manao nui hoi o na Kuhina i ka pomaikai io o ka lahui kanaka Hawaii, aole lakou i makemake ē hele ks ©le. Oia iho la no,. - Ina e 'n3aketbake kc%ahf mea e ike ia i ka nui o na keiki e hēle ana ma ke alanui, e hookabi fee!e iāi ka pfilni ; kookani, %lai!i t e ike no ittshei ia. A ib& la e makeiiiakemāke e nui d iia konaka palaualelo ma na alārttiv*la&ā, e hōōhakaka iho ia i na liio, k6ke mal ttf>, |$f}nei

m* kMial wu o k a Imui • ke - |p»ii* MBkB « Iw K*ooh* » k» H*k AHL] piike ke k*ooh* o k» Uak Abiu>lelo om 'Lii, t*»a h o)<»So hooholo * Ukoa i boo holo d i k» 1* o keia nmlama, ooUil», ke akn oei au me k* mahalo t i keia hoikk! Ma ka'o hoike ana iuiua d kna kiil Ahao i»» lik> o«v Avptmi~4k*to 0 na nmkahiki eba e hiki tnai aoa, e h'ke p»-a-o MalUii manaoia e loaa mai ana. oia |491',000. 0 keia kakau ana i na loaa, ua ae ia e na n»ea a ! pao \ia ft!icane po{ol(<i. ī Ina aole e hoobf!ik na" 'leknawai e pili ana 1 na dute f alaila, uu manaaia e ka poe i niaa ma ia haua, e ui aua ua loaa mamua o ka mea i kakauia maluua. Ua aueaiie Hke m« h\ ko'u maimo, aka, he mea pono oie loa ia kakou i keia wa, ke hiiinai mamuli o ua hua heiu o oa makaiiiki i hola aku. He pono ke hilioai i na hua helu no na mua e piii ana i keia *ra e noho nei, a oia wale no. Ina e kauia i dute hou maluna o na waiwai i laweia mai mai na aiua e, heaha la ka hope ? Eia t»o. lloko o ka makahiki mua e hiki mai ana, e mahuahua auanei ka waiwai i laweia mai, a e mahuahua no hoi na loaa o ke aupuni ma na <lnto. Aka hoi, i ka lua o ka makahiki, no ka piha loa o ka aina i na waiwai o n& aina e mai, nolaiia, no)e no e lawe hou ia mai« like jne ka makakihi mua, a e emi ana no hoi ua loaa o ke aupuni ma na dutc. Ua hoomaopopo lea ia keia manao, ma ka hoeloli ana i na kanawai e piii ana \ na dute i hooholoia mamua aku noi. Aole no e hiki ke pale aku ia hoemi ana o na loaa o ke aupuni e kekuhi Kuhina, ina paha ua iike kona naauao me ka poe o ka wa kahiko a ine ka poe o kēia wa, i keu loa ka naauao a me ke akamui; noka mea, ua hqan(ie ia ua kanawai, u maniuli o ia mea, ua umi na loaa o ka Waihona, a ua emi no hoi ke kalepa ana. No keia inau kumu, eia ka (r\ a noo paa i loaa ia'u, he pono ole ke hoololi iiou ia na kanawai o na dute i keia wa. Ile meo nui i ka poe kalepa ke hoonaue o!e ni» kanawai e pili aua i uadute, uolaila,ke mapuonei an.ho pouo ke waihoia ke ano uui o ua dute, a like me ia e kau nei. Aka hoi, e hiki no paha ke kau i dute hou maluna,o ke ko paa, ka ruiki, a me k&kahi mau mea e ae ; ulu a i iiana ia paha maanei, i kokua ai i koonei mau pono; aole nae T T Vd naauao ke khu i na dut« kiekie, mu na aupuni e like me kda, aka, e kau liilii, me ka noonoo i ke ano o liela u me keia mea i dute ia. 0 na loaa o ka Oihaua Kalaiaina, ua manaoia, e emi ana malalo o ria loa» o kamakahiki i hala, 9 hapalianeri ka emi ana. Ma keia, ua loaa ke kuinu e liopponopono ai ka liila llaawina. Ke lana nei ko f u manao, e oi aku ana na, loaa mamua o keia, aka, aole no he pono ke hilinai malailq. 0 na liua helu i hoomaopopo ia i kekahi makaliiki, e like ole ana me ia ke hiki akq i kekahi makahiki, nolaila, e hilinai ole ai ia inea. 'Hookahi o'u hilinai ana i na hua helu kalepa 0 liakou, a ua emi na loaa o ia makahiki malalo o ka'u i kakau ai, a ua hoinp ia au no ia mea, e lsekqhi poe. Aole nae e liiki i kekahi kanaka ma ke ao nel, kē iiooinaopopo mua a e pale aku ia emi ana o na loaa. 0 ka hooniukaukau ana, a me ke kapili aua, he mau mea ia i pono i ka poe naauao, aka, e hiki rio i kela a me keia hupo ke wawahi a e ho<>felo. , ' E hiki no paha ke olelo, o ka'u mau hua lielu o na loaa, he haahaa loa, aka, aole no e hiki ke oielo ia, ,tia kiekie kupono ole. Ua kauoham|l oukou ia'u e na 'Lii, e hoomakaukau i mau Ipaa no ke 4-up ari h e P ane no na lilo i ike ole ial Ma keia, ua hookakaia ko ? u mau mana e ke Kumukanawai. Aole no i ae ia ke Kuhina Waiwai, a o ka Uale Ahaolelo o na 'Lii paha, e hookumu i k<.kahi bilā e loaa'i ke dala. Ua hiki no i na Kusina o ka Moi ke lioopuka i ko lakou mau manao no na a o ka pau no ia, aohe mana e ae ma ia mea. Jtia he mea hewa ia, alaila, no ke Kumukanawai ka hewa; a ina he manao ko Oukou he pono ole, eia wale no ka mea hiki, o ka hoololi i ke Kumukanawai, 1 mea e kupono f ke Aupuni 3foi e like me keia. I keia wa, ua hui ua ano elua # he aupuni kanaka a he aupuni alii kokahi ano, e tike hoi me ka mea i ike ia ma kekahi ahaaina, he poo puaa a he kino 1120 i hui pu ia i hfx>kahi holoholona. Pela no ka hawawa o ko kakou Komukanawai. He mea pono ole i keia wa ke iiooinahuahua ia ka auhau inaluna o ka waiwai. Aia a mahi poiio ia na āina, a paa pono i na mea kanu, a e hoakakaia ka waiwai ku ioko, ia wa no ehiki ke noonoo ia inea. Aka, i4teia wa, ina 1 hoomahuahua ia ka auhau waiwai, alaila, he rnea ia e ka poe e hooikaika nei ma ka mahiai. Pelahoi ka auliau kino, na, nui no ia, i oi aku i ka inea 1 kau ia ma k?kabī maa aina e ae, a ke lana nei ko'u manao, e hoemi arta ilalo ma keia hope. He oiaio no, ua iui.kaiiaka ijo ka hoomalu ana i ko \ino a me ka waiwal e ke aupuni, o lra r Ti||#ki nae, oia ka mea kupono loa e auhaula. jMio ka waiwai o ka aina s malaila e hoolako ia ? i ka waihona aopuni, a e kokua ai i ka a eĀe ka lioonaauao a u* b : U lahui, i mea e ai ke ola. ka iaoHo lanakila ana a me k« vraiwai. , . Ko ia mea, he pono 14 k&kou ke kau i ailhau maluna o na mea' hoonani a me ka

hooleaU» o** poe tranrai, 1 iue* e hna «I i na tooa d ke i l'a hooili mai ka Poeikohoia he Blla wiiii, * eb ka bnin* dala 0 ia Bi/». be #"f E3T 05—oa emi fa ®alal« o na a na Ko f11.390.10. KaB,U a Jtt Ha!e <T&a r L" * «. la htiina data ne * oa oi aku ia mamoaonaioaaa na Kohiua he $40,915-05, a mamua o ka Bi!» HaaWina o ka Poeikoh<J>3, be $.">2.300.1 y<ll<KK m3lal! ' °ka ila ' Hale, e >0" a » a kak " u Ina |Sf|of>o, aoi akn. A > na kupae kakoa la. Bila, alaila, e»» wale no ka |wjno, e like mo ka'u i hai tnua, e kau ' maiJ auh&u maluna o na mea bo. naui a me ka hoolealea o ka pof waiwa; a rne ka poe ahaalia. • * He mea porio ole loa ke hookaumaha hou ia i keia wa* ka poe e liooikaika nei e lanakila. Nolaila, ke h<K>p«ka nei auX ka T u manao e kan ia i mau auhau maluna o na mea hoo foafca, e like hoi me ka mea e kau nei ma Berc-taiiia ame Amerikahuipaia. Ake waihu aku nei au imua o ka Hale, me ka mahalo, i keia mau olelo hoohuio, a'u i hoomakaukaū ai: līōoholoia. 1. E pono ke auhauia kela hale keia hale i nobo ia e kanaka, i hookahi dala no ka makahiki. 2. Maluna o ka mea nana i hoolimalima i I kauwa wahine a i k:itiwa kane paha, i hookahi dala pakahi no kela me keia kauwa i h«>jlirnalirna ia. 3. Maluna o na kna holo lealea i kauoia e - <% ua lio elua * oi ako paha,i ka makahiki; a maluna o na kaa lealea e ae, i $15 pakahi no ka makahiki. 4. 0 na kaa a pau i malamaia i mea e hoolimnlima aku, e auh&ui|t vj|i dat# Sole e etni malalo ke 40 no ka paiapala ae o ka makahiki hookahi. f , 5. E auhauia na lio, na miti!a a*thfc tia kekake, i hoohana ole ia ma ka imi loaa, i $5 pakahi. 0. E auliauia na i!io kaue a pau, i $ō pakahi, a 4 tia ilio wnhine, $10. : £ E auhau ia ha \vuti a pau o kela/ano keia ano, e.likp me ko ka aina e. 8. K auhauia no ka palaj>ala ae ki manu, a ine ka lawaia, ka poe hoi i hapai ia mau hana 110 ka lealea wale no. 9. E kau i auhau maluna o ka uku mqkahiki o kela raē keia niea, ina ke ano kaulike, maluna o ka $8,000 a oi aku, i 20 hapahaueri ka auhau; maluna o ka $2,000 $ oi 15 hapāhdneri, a inaluna o na ukii hihkiliiki e ae a pau, i 10 hapahaneri ka auhaU. Ua hoopuka keia mau mauao e au i kumu wale iio, a na ka Ahaolelo e noonpo. Aia keia mauao hope loa. . Ika kaukau ana i da!a no ke atipurii, e poho ke i kau i ka nui o na anhau inaluna o na mea ■ waiwai nui o ka uina, a me na mea naui, aole maluna o ka poe ililiune, e hooikaika ana i kela a me keia ln, e loaa ke ola o ke kino. Na ke Akua mai ke kauoha i kanaka, e imi ke ola tna ke kahe ana o ka hou 0 ka lae, a<ile nae i ae ia ka hooluhi wale aua e ka poe i manao he kuieana ko lakou e hoohana i ke kauaka, a e hoopaa paha i kona kino a i kona uhane paha. r j 1 . D.' L.: Gkegg. luiui 23, 1802.