Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 41, 3 Iulai 1862 — He Mooolelo no Keamalu. [ARTICLE]

He Mooolelo no Keamalu.

HELIr 4. Pail kft nel oīelo āhā, b kā haule akli ia no ia o KeamāUi tiiāftiOfe } ia WOe &hā ākli ho» ka hetft kokē ttkti ia Ub b ka uhāhē, iho eikli lā i kft( 6 tti)d ( tt hiki keia i kki, eohe wahi ttea & ike iii iHfti oia iiei, hēi@ āku la hae keift IM ha hiiie hulā, me ka iahft ilae d ko ia liei hiahaOi e lr)ftā iā ia ke kdii@ ē lī* ke ai tne kohft āho t hele āku lā Uāe kfeift īokt> 0 keīā hāie hUi} Uā t)ihā toa i hā kahe, Wāhiite f ā tne hā kāthālii| e h\iia āha kāhi pw, e puiieuehehe āhā kahi \)be, e kihi ahā kāM poe, ā Uā poho o ibko o Uā hftt£ he| ī ha tnt?ft atio ieah&ā» nkn» aole uāe i ioaā i ko iā hei kūākā kā niea kupono e lawa āi i kō' iā ttdī iilākethāke. (Kāhā ldfti Lā iio keiā heiē, ā hiki keiā i Hāihakua* o kā lā iUii hāiiā ho kā hēid ftā knhi e pihā ia ftoa ē kat;ftkft ( hāhā ftk\t lft ho keia» he kahākā hiāikāi hd i loaa i ko ift hei tukkāj akā, aoie hae he Wāhi iheā like iki ihāi hte ia heī. Meie hīāi i» ho keia ā hiki i &©hāiā, aohe hO he ioāā iki o ko ia uei thftkeihāke, iioihiiā* ināhāo keiā 6 kāāpUhiiio in Ufc\raii apuhi, ā i bāā ole ao d kt) iā h&i hoi ho tā, ākā, i aiawu ae kā hahā, ā*ti āflā 0 Māui i ke kai, iāiiā āe ift ko ia nei wahāO e heie umi ho a hiki i Maui, ke heie ae hei hfte I ke āhiāhi āhā, oiā paha ka hom peiā ho i kā UiāUāo Wāie āktt. K.O iā hei i«ie aku l* uo ia ā hiki hiā Bā« hioa, i liāiiā, e piha aha na k&hakā ikahāaā heehālu, uo ko iāiiā keiki maikāi o Kahiui' hiniula, āiaiia« hele kiuo āku iā keiā me hē kahaka 'ia» ā ike iā thāt lā keia ē ti& kāhaka 1 pāti oia wahi, iuāhāio māi iā iakou i»e kft hooho hhl hiāl i ko iā mi Wāhihā hiaikai, ākā, iohe iho k hāe keiā iiaiia t kā oieio ā kekahi oieb «ha p*mU M Aoh« o tā tiei meā e Uke ai, hookahl waie hO ftiea e iike ai o Aiwohikupua ke āUi o K:auāi t ho kā ffiea t iohe waie mai kato ho koua aka, he hiaikai io no paha U* aole hāe hoi )Mhft e loāā uiai ka kakou maikai e ike iiei» Aiā ho o Kākliilhiuiuiā i kāi» aka, uā ike tttāi iā hād kela i kā pāāpu o hā kāhakā o ukā,e pihā atiā l kāhi hookāhi, ā hiākei&āke 100 k«ia « tu« kā mmm e ike | ke kutnu o k«lā pAāpu āftā, ftkft» kftkftli ikn la iā 0 ke ttiftl 6 kā&ālu, āo)e tio hoi i iioUu iho, kn ft&ft k* āāiu, ka pM āka iā a 4 u i t%i » »u« ni* M' f ~ .»*•

hiki k«U i uka, ua b&t«ViilS iā 0 Keamalu. Niuaa tka k keia, " hēahā ka oukao mea e piha. ttēt o hka nei?" Mai niat la ko dka poe, he wihiiie tnafkai feoi paha, ina paha i iika tiei oe, ihi pahā aeile e haīe, oka make ole aku rio nae paha tā oe, bo k& inea, aa oi loa aka 116 ko iī ld maikai. Mi! hoi kaole, he inatno na Kahānaumāikāi. I ko ia nei ioīie ana iho ja, oka mahawā iio ia i pihā loā ai konā mānao i kā olioli, me manāo hoi e āiiiain akii a kāhi fe loaa ai, ho ka meā, Ua lohe iho lā keiā i kā olelo ā kekāhi poe, kd iā hei aiuaiu akii lā no . ia, e pii āha kela, ine na kaiiakā no e alualn hele āhā iā iā heij āfcāj hfe lohi nāe ko lākoii hele anā, ahe ikāikā āktt ttāe fea iā hei hele, a hiki keiā i kahi ā iā nei i ke aku āi iā iākoii iāj tiā hālā īoā akii la ho fadt iākoh ia, āliiāiU ākii lā ho fceia, hoio hb, iiiiiā iio, aia ae no iā hoio hbj b iia iitoa, b nā wawae, āohe ho he wāhi tnfeā ā ioāā ākiii ā hiki t*aie keia i Kāwaipapā; e hiāhao akii āhā hoi keiā e inoiowā kānākā; āohe iiāe he hai ihāi o ke āiiiaiu aiiā iib kā makehiake ldā. iā hiahāirāj kāheā ae ānā o ltearnāiii ia Hihā i uāj UUā ho a iiiii ioa, a ioiie hb hoī o Miiiā, e kaheā ae āhā hoi keiā iā Makalii, ē kiiii iho āhā hoi b Makaiii i kā Uā, āoie no iioi o kāriārtiāi Uā ihea he ua, iiā koinb nae iakou hei i kā nāiiele o Akiāla, |>aU na kanakā i feā opili; āb Kahinihihiiiiā hui ( hikī āha ktt ihb lā iiuha o kā jiāii 0 &ajpāāiieo; ftiā kāhi i kāpāiā b feā |jUU o LUhiuā. ki?amaiu heie Uhāhe āku īā ho iā, a ē ihāhāo āhā no keiā e hiki āhā ho i ICāhāi īā koehā ia, ho ko iā nei iohē ānā, he aiii hiāikāi o AiwoiiikUpUā. Māiāiiā no kēiā i heilā āi ā hiki i Kāāhāpaīij Ike āku iā keiā iā Mbibkāi } ko iā iiei ieie ākii iā iio iā ā hiki i Moiokāi } heie ho keiā ,e hanā, āohe ho he hiea i loāā e hookb āhā i kohā iriakfeihāke; o ko iā hei hēie āku iā hb īā ā hiki i kā lāe, o KālāāUi ike ho kēiā iā Oahu, īeie āiiu āhā ho keīā ā hiki ffiā Kbbiau, ā ihalaiiā āku hb kāi hei heie āhā ā hiki i Wāiatiaej ke kau hei hb kā lā iiuhā, biā )3āhā kā hoi'ā ēiīihā; ko iā hlii iēie āku ia hb iā ā hīki i itāUāi, iieie āhā kēia ina kēkāhi āoāb o Waiiuā, heie āhā keiā i kts ohe, ieāii ibā aku iā kā iā i ka iii iohe aku iāihae keiā i ke kāui kuekuo htāi āka kuku ā kēīā wāhihe ika hattf kōa, ki|iā aela Bik mā uk isaitlgij' f M huii hae kē aio b ua wahihē uei iioko, aoie ho iioi I ike hiāi iā ia hei, nohb āku iā ho keiā thā kā pukā, ēia hui thā kai tuai ka kāhi, ākā, tiā kā thbāiii b ke āiā b Ēeāihaiu, ī hbohuii āe i ua waiiiue hbi, i hāhā ihai a Uā hei kā hāhā, e hoho aku āiiā keiā iiiāhihe tnā kā puka, aioha thai ia Uā Wāhihe uei, ā āiohā āku ia ho hoi o fefeāftiāiU: Nihāu hiāi iā uā'wahiue hbi, hohea ihāi bē, ā 6 h&iii āhā hoi i )i6ā? hb EāUāi hēi ho, wahi ā KeāhiaiU; Mooie mai iā ua wahihe hei toē ka oieio inai, ua heie iā e a } u b Mauai hēi ā puhi the ka'u kaue, aohe iheā e iike Uib oe ka wahihe ihaīkai, hb ka mea, ua like bkoa hb oe the ke āhi e uoho ihai fteī, a ua ke āiā b ko pau, ā the ko āāhii āa i hoohuii āe ā ike thāi hei au ia oe, a hoiāiia, ke ihāhāo hei āU, e ti(o keia hui āhā b kāUā, i Helu I hb kb'u ike aua i kā iti6ā i bi āktt kā hāhi ē like hib bē iiei, āōie Ub hoi he Wā ā uhi iho kā lēpb o MāUāi heī, ike Ihā i kā th6ā māikāi; i ia hiāhāwa uielo mai iā ua wahiue hei, ihā ho hoi |)āha thb oe ka wahihe ā. ko thākou uei aiii ia k iua hb hbi paha ua pohb waoii; i ākii keiā, aiā i hea kā wāhihe a feo oukou aiii? Wahi ā KeaihālU; Hai ihāi iā ka Wāhihe kahiāaiha, aia i Hawaii, Uā hbopāiauia e ha hiakuā, hb kā like pu o kā oho o ua ulii wahihe, holaiia i hbbpalau ah oka iuoa oia hiaii aiii o ltu kā inakhā kaue, o Kukaohiāiakā kā hiākiiahihe, īhā e ioāā iia jāUā he kāikāhiahihe, o Keahialu kā ihoā, (ke olu waie iā keia he wai ko iokoi) tlā. ike hiākoii ī'ke āho o koha hāhāh ahā, āoie hāe 1 maopopo, he kaikamahiue paha, aoie pahā t tā wa koke ho ko £eāthaiu lohe āhā, ua hbtM pālāU ēiāhokā iā e koiiā thāU hiakuā. I āku lao Keahiāiu, kal.ua hhe he waa mal Hāwaii tnai, a ua |>aā ae Uia ko ihākou waki, ā ua hāuau kā he kāikauiāhihe, he keu kā ā ka Wāhihe ināikāi, 1 āku ia Uā wahihe kāmāāihā fiei, aole e hooWii ae i ka hui ō ko!u m&hao hauoii ha, ho kā thea, o m wale ho ka f u maikaī e ike nei | ā ttb kā ioihi )oā ō kā kua kāhiāHio ahā thā kahi pātāpēia f thehethfthe iho !a ka Wahihe kāhiaaihā ho Keāmāiu, ho,kā hohb i kahi Iho, aoie ho hoi i ike Uā Waliiue hei o Keāmalu ho keia, mahāo paā ttO ia he WahU iie e, aka, he haila ho hāe kāi hikl hiai. Aooki iho.lā uā wahiue hei i kā hāhā i ko> ua mau Hma, a koi aku ia ia Keamālu e hoi i kohā hale, Aeaku lanohoi p Keamalu, a hoi aku lā iaua uei i kāīiaie. Kihau t ftku o Keamaiu, heaha ka puhi ā ke āiii ooukouf fie hēenalu, wahi ā ke k&maaiiiā* 0 kāhā putii aoiā i hai āi i koha mau maktiā{ a 0 kah» hiaia māUho lae uoke hei. Kinau hou o Keamaiu, i ka wa he*e hoi ai oiala i ka hale! 0 keiā māhawā ho» hoiāa ihu. āwi, a pau ka inu |Wā *ba, hauiā .dktt no mot. tlā liw» «ikā lā ttpt , *• <i* #umi i H īi,» * ī&e «M

ka la, āhā poeleele iho īa, koi ho o Keamaln i ka hele, aoā mai Ui Wāhine kamaaiM nei ē moe, a kekahi lā ae hele, akā, bā pooo ole iā mea i ko Keāmain inanao, nolāila, olelo ako la keiā i kā wāhine kamaainā, iie kār ne no nae |)&hā kāu? āe mai īā ho kelā, ālāilā, kena akia iā keiā e kii. oke kii akii iā no iā a hāiāWai laua ma ke alanni, lohe ihai lā ke kane i ka nui o ko iā nei hanU, hihau māi lā, heaha ka ineā e hui nei kou hanu ? Heāhā mai ka hoi kau, he kāikamāhihe maikāi hoi aia i ka hale o kaua, ā hānā hb hoi i kēha inai hei ia'u e kii āku iā oe, e wiki kāUa, wāhi ā ka wahine. Wikiwiki ākU iā lāUā hei a hiki i kā hale, komo e āku la ho kā wahine ināmua, a o ke kane hoi, i kiei anā āku no i kā pUka, i alawa ilio auhei kā hanā, e uoho ināi āhā kēlā ine ka nahi niii, hā kāhikoiā i ka inaikai i oi pākeiā ioa akU mainUa o nā maikai ā pau i ike ia. iā māhawa, lele ae la ka hauli o ua wahi kāhākā hei, āoka ihahle ihb ia no ia o ka inanāO, āoie no keiā i koino iioko, hoho iiio ia ho keia mawāho, ā kāheā ihāi iā b Ēeainalu iā iā e kohio iloko. Hoole afeu īa uā kāhakā hei, iiie kā leo haāiuiu, āole aU e ihO ākU. Kāheā hoU no 0 Keāihāin, ā koio heie āku iā Uā Wahi kāhākā heī ā koiho iloko, ā hoho pU iho iā iākbU tlfeL &ittāU ākU iā b KeāihālU i kb kāhe, oWai kou ihoā ? aoie hāē bha ekeinu inai, ho kā inea, ua ioā ia i ka haaiuiu, āka, na ka Wāhihe hb i hāi, b Poihāīkāi*; pāā iā Keāina1U kā ihbā bk§ kāhe. KihāU hoi ikā Wahihe, bwaī hbi koU iuoa ī Ō wahi a ka Wāhihb; tā ihāhiWa, i haawi ai b Keamaiil i ka aiua ia iaua, me koha hihau aku i kb iana j ike aua i kekahi āihā hUi b Ēauai, i piha ī ■ feā ihoihoiia, ā hUi hb hoi kāhakā: Ae iUāi j iā nb kā Wāhiiie, hte feā hāi hiāi ho Uā ikd hb iāUā; i hoii aku keiā, d ka oiuā aihā ho āuāhei e ike ai'i feā hiaikai, bko btuu aiiia ia ; Ēia iiae; ke kāuoha hei au ia oiua, i noho aiiāhei biua, a i hiki hiāi kekahi e kii ināi ānā iā biua e hbie i kahi b ua aiii, uiai hoho oiua, e ku uo a heie ae, aa aku ia ho ua wahihb tm. Pau kā iā hei oibio āha ho iā theā> pāhU āku lā kuia e hele, āUā hiāi lā hO kā e thoe, i ākh b ieeāhiāiii i kohā thāhāO ihāāiea, aeitraue ferttujē, e auauei Wu mau hoa iieie iaHi, o inakou pu bo kai heie tuai hbi, a ho ka wbia hoi o ka iā, kipā tinti hei hoi āU ihāāhei, aiā pāhā i kāhi o Māāieā hlā kaīii i kāli ihāi āi iā'ii: PāU kā iākbU kāhiāilio āiiā, iiiiu iihiā ke āibhā, kb ,l£āthāiu pukā mai lā iioiā, ā helē āku ia ā hiki tuā kā haie o Aiwuhikupua, u hbfeā āhā kā āWā b ioko, ku ho keiā ihā ke kāia, aoie kbia i ik@ aku īa Aiwbhikupua, kakaii ho kēiā a pau ka ihu awa o loku, e ai aua hāe ke āiii, a ifee aku ia o iieāhiāiu ia Aiwohikupua, kueue poho ihb ia keiā i na keena o kb ia nei Wāihbhā, me kā olēio iho iioko bha, h ua lai ho^ Aule uae keiā i ikē iā tuai, 0 ia hei hb kāi ike āku iā iākou iā, āole hb hoi i iiuiiu kā āi āhā ihb ake āiii, ke ofei ē tnai iā uo ia o ka aha āka awa, hiua aku ia ho thbe, aule ho hoi keia ī īkē āe i fea hapai ahā a kau iiuua 0 kā pUhēē, aka, ike ākit ia hb o Keaamiu i ka oua āua a Aiwohikupua, kua ia iho ia hā pākii eha, h 0 kb iā hēi ihāhāWā hO iā i kb> mo iioke āi, ā moe i ka poohiwi o ke kāhe, e hoouiāha ahā i koha iuhi, oiai ua hookoia kohā inakeiiiake.; Ke Wāiho hēi hO b hikupua i ka Ohā a ka awa, a hiki i ke aumoe, ohi ae iā o Aiwohikupuā, kāumahā āhā ka poohiwi, aoie hae keia i hoomanao ae he wahihe keia e hioe hei, aiā hb i ke ao āha'e, āiā ao iā keia a iuua, i hāhā iho auāhei ka hanā 'hē wahihe, wehe ae iā keia i ke kapa ā ike iho la i keiā kāikamahihē maikai, ieie ae iā keiā ā iuhā a hauie aku ia iiāio o ka puhee, i pii hoii mai kā hauā aohe hiki, ho ka mea, ua heie feeia a pihā i fea olioiL lā ia hei i hauie tho āi i iaio, hoopāā ibā aku la keiā uie ka manao e ike poho aku iā Keamaiu, afea, ua wili iho ia keia i ke kāpa, āka,«wehe āku iā ao o Aiwohikupuā i ke kapā, ā ike māopopo iho la ia Keamalu, Meāhā kou makemake e ke kaikamahine msikāi, ā māikai loa hoi, i hanā aku ai hoi au 6 iike tee kou makemakēl Hai aku iā o Keamalu, me kā oieio āku, e papa mUā aku oe i kou poe, me ha mea ha* ha e iaweiāwe āhā i kou wahi moe bei, aoie ē pono ke komo taai iloko &#i, e kapu ioa ho me ko kā haie oei ā pau ; o kda ffi®ā a'u e oieio hei iā oe, hō kuu manao hopohopo, o ike ia mai wāu eāu āiii, hoopiiikia la mai h«i wau. Aole uo hoi o« e hai aku i kekāhi o kātt me« e ike hei no'u, i mau aku ai kaua, iioko o na la eiua, a me hā po elua. .p' tā K£am*ht ftO e olelo kha, weheia ana o waho 0 tiā paku eh®, o ko Aiwohik* pua oili akn la ao ia a olelo aktt la i ha hahā e lawelāw® i koha wahi moe, aole «ki-1 koū e komo mai iloko nei, ua kapu kuu w j hi moe» kapu ptt mē ko k* hāie tiāi & pāte, I aole e komo mai kekahi mau aHi, a-ale uo kk j o ko'u māa mākoā, a n*>u hb e hoonoa altt t alailkhoa». Kauoha aku la tutā k«ia i m\ kāiki e Uwelawe, « h«ie oliu a hai j • fel-, $ fc. ..Su

|f ha mea ā pan ke kapn nei ko"H W»hi t keiā Inanawa, a pao kana olelo ana, huli ae la iā lioko tne kā Wehe āe ī n& paKU, ā i kona •i 4 ! ;nān& hdli ana aktt, ua ala ae ia o Kēamāln i \ Ittfia, a kahi no keia a ike pono i ka Wāhiiie inaikaī, a hina iho la o Aiwohikupnā ina ha Wāwae o Keamalu, me kona mahao inālaila hina oia e hohi mna āi. Ia manawa hoi, lālan ibo īā 0 KeāiUaiU i iekahi puā o kohā lei hāia e kah āhā tna kona ai, a houi mua iho la nae iā, ā pah kana honi anā, a haāWi ākh 1ā hOi i kē kane. ā hoiii iho la hb hoi kela, aole rtā£ hē hiki iā Ke nana ākh i kb KeānialU •Wa e nana mai aha, āiā a hāna keiā hia kam:#i alāiia keia nana ponb aku, holio naē ke Ika o ua alii nei o Kanai, iloke 0 hā papaliua o Keamalu. Niuau aku o KeamalU iā Aiwohikupua, hāe paha au wahine i hoopalania, o hoā e hoi ahanei kou ili ia'u 1 Oleio ihai la o Aiwohikupua me ka ieo palupaiu, e hoona l Waii ahā. Uā hoopalahia ho, āka, āoie hae iike ia kahi i noho ai o na UlākUa, 0 ka f>kiāu Wāle aha ho i kā Wā o kā hookāuiiua āha jUā olelo hae lākoU pehei; " ihā e haUfeu k» Ku ina, ka iiā āiii o Mawāii, ā he kāikāhiahine, 0 Keāhiāiu ka ihoā j ā pelā ho hoi ko'U maU makUā, ihā ho hoi e hāiiāU he kēiki kaiie, o Aiwbhikupuā kā ihoā, ā Uā liāhiU ae nei hoi au ā Uā hUi, āoīe boi he ike iki ia o kā hiakā o feā lāUā keiki, he kāikāihāhiiie pāhā āoie pāhā? ;i ī ināi o iīeāmāiu ihb kā maāiēftj thā iā h&bhiki ā ha ihākUa bU, Uiāiaila ho oe e hāhā āi, o hoā e āUāhei feu kiho iā'U; Pāiie hiai 0 AiWohikUpUā, kē ftiāhāO pāā hei āu ( htfe kuu peku kapakahi aku i ka haohiki aua ālkuU UiāU hiākUā iā'U, ā kē kāpā āfeh hei aU i koli ihoā o Kēāhiāiu, oiai o kā ihoā hoi iā o kā hiēā i hoopāiāiiiā hā*U, ā kē iaWe hei au i ka thāhā hui o ua ihoā ia a kau iho thaiu|ā ou; āoie ho hbī āU e hiiinai hiāiauii o kāHāUā hiea i huopaiau āi, iua ia e hiki inai i kā Wa i ihāhāo oiē iā āi; ā hoiāila, fee iāwe ttai au ia oe i whine ha'U; |ifeb Aiwuhikupiiā ieie afeu ia ho ia i iuua o feeāthāiti, a hooāo iho ia iaua uei, ā iiib āe iā'i kāhe ā i Wahine j ākā, iā iāUa i hoāb āi kā hbbiiioih āhā, ē hbbiāici āhā iko iaUā. āka, he ihēā hīhiU ioā ka piii oie āiM oko fāitā ihāfi kliio, 6iki hbl, Hē hiii loā ki pāhēe o kb Kehlāiu kiho, i oi ākU ināinUa bkā pākēio o kā olāli; i hā ē āpb ākii ke kāhe thā feā poohiWi, o kā iieiieē āku la hb iaā hauie i iāio, ua uui ioa ka iaua hei haua āhā peiā, āka, &oie hāe o iaua piii iki, a iiiō inaoii he kuhiu iuhi uo iaua ka itui aua i hei ui4ā hē iēāiea. MbbthāU hb iāUā hēi iha kā hbbikātkā ahā, fhfe feā UiāUāo ē hbbkbiā kb lāUā wakēihāke, aka, aoie uae he kbj pēia mau hb ka laua aiia āhā ā pb la iā, thāi iā po hoi ā āb, āolē hb lāUā 1 piiikiUo iki, ā ihāi iā lā hoi ā po, ā hiāī iā po ā āb āē, oiā kb Kēamālīi la e hui ai, e iikē me kaua oieio i ka ia mua, a a kohā hoi ho ia ihe feā heiē, ihē kā ioāā lā hui>o keiā fhāu. wahi hua inēie ā Pamano ia ia, pehei; ? • Aioha wale ka hoāhāuau, i ka hoi ueie !a=ē, hoi hēlē, Aohe hoi hē tflbē waa o ka po, 1 ihoe waa āi hoi ka'u hliākāi»