Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 33, 8 May 1862 — Mooolelo no Hiiakaikapoliopele. [ARTICLE]

Mooolelo no Hiiakaikapoliopele.

HELŪ 16.

Ik& hiki ana aku oke k&huua, malu iho la ka uwe ana, a hoomoe pono ia iho la ke kupapau, alaila, pule o Kauakahimaikulaai, me ka hooakaka pono i ke ano o kana hana i mua o ke anaina; a iohe na kanaka, na wahine, a maikai hoi kana wanana ana, alaila, pule ke kahuna penel Kena o Kahionuna, o Kahioialo, 0 Hikanewenewe, ka opua i Kahiki, Ma Kaenakilolani, haua i Upālu, Keehia i ka ua loku, heia i ka ua paka, ; Pakapaka ka ua ika ili, Haalokuloku ka ua i ke one, Keehia i ka haupo, 1 ku nana, haua, i ku e ke akua, kalāelo Holu aaa, nae ana, a makā rnai, 'Alina kaua e ke 'kua, e oia hoi. A pau ia pule aia nei, kopi aku la keia i ka lapaau wai ma ka lima. A kau iiuna o Olepau, aohe ola āe o Olepau, nana aku la ke kahuuā i ka wai, iluna o ke kino o ka mai, aohe iliki mai o ka wai, koe ka laapaau wai ma ka liema, pule hou no keia, pēmei. Ku nei auJa akahi, o Nananana, 0 Hoaca,lr Nanahulihonuakāpo, A pi o ka wai holoholoiā i ka nuu, 1 ka nena he kahuna» He kilo la, make ia'u nei, A poleo la make ia'u nei, Kihekihe la make ia'u nei.

Aohe i wanana keia pule a ua kahuna nei 0 Kauakahiniaikulani, holo aku ana ke kahuna i ka heiau, oia noho ko ia nei a hoi mai, mai ka heiau mai, ninau akii keia ike anaina, pehea kuu pule, paue aku o Kaweloik&iehuehu me ka huhu, ka! ka ia nei pule, ua hewa hoi paha ko pule, ut>he i wanana ko pule, ke holo &ku nei no ia iaiua, aohe mua, aohe heiau, aohe akua, ua pau ka maia 1 ka ai ia e ka wahine, ka niu, ka puaa, o na iki a pau o ko akua, ua ai ia e ka wahine, ua inu ia ka awa e ka wahine, ua pii ia ka heiau e ka wahine, aohe mea kapu i koe a ko akūa, i ka malama no ka ke kane a maua i ko akua, a o ka make no ka nei. la manawa, kopi keia i ka lapaau wai, ma ka hema, ia kopi ana aia nei, pohala ae ana o Olepau, nana ae o 01ep3u ina mea ā pau 0 loko o ka hale, a ike aku la o Olepau ia Kapo, i ae keia i na kanaka, o na wahine a pau o loko o ka hale. Kainok pāha . i make au ia hai, na iala no ka hoi ko'u inake, ike ae la ua mea a pau i ke kuhikuhi a ke alii, 1 make no ia ia Kapo. A mahope iho oia manawa, kauoha o Oiepau 1 ka aina i kona kaikaina, ia Kaumuleialii, a lilo kona noho alii ana i kona kaikaina, o lia wfthme malalo o Kaumuleialii, ke manao nei o 01epad e ola ana kona kaikaiha, eia ka o ko laua hora hookahi ho ia e make ai t ia kauoha aiia a Olepau i ka aina, nele iho la o Kapo i ka hooilina ole, ia wa no, puka ae o Kapo, a oiawaho o ka hale, ku. Ihana mai ka hala 6 Wahineomao, eku ana o Kapo» i aku o Walnneomao ia Hiiakaikapoliopele, aia ko kuaana la ke ku mai la, ke kumu o kofca po haalete ana i ke kupapau uo kona hilāhiiā ia Olepau, ike kuhi- i kuhi ana mai a Olepau, i inake no ia ia Kapo. Oia ku no o &apo maWaho oka liaie, a holo aku ana, i nana mai ka hana o Wahineomao, e holo aku ana o Kipo, iiiki hoo mai ana o Hiiakaikapoiiopeīe* i ke iaeie hon ik> 01e|)au, i make loa, peiiēi. A pala ka hala, haalei o ke kaha, Pauku i ka hala maka o Haiku—»ē; He aloha ole, he aloha ole . ! E Kauakahim&iknlani ma, ! Ka lawe no, anaana ia Olēpau make.! £ kala i inake ai, Ke eku mai la ka ilo i kona waha, | kolo mai īa ka i!o i kona maka, O Kap&lakaiku, he lauoho ke ola— e . Ia mele a HiiakaiknpōiiopeH make loao holo ana ke kaikuaana ō Kaps kahea abt H ia itapo, e oinau aku ana ika mea ia ke kauoha ia taA o b li&i, A§ le awle, peoei.

E Kapo wahihe a Poiahi, " Aikane a Wuhinano, Wahine i ke alo o Pnaaiii—< Ia wai Maai? Hai mai o Kapo i ka hooilina o Maai a pani, i ke kaikaioa ma ke mele, penei. Ia KaomuleiaHi, „ | I ka poāha man i ka ili o kawaa, Kawala ka inoa o Kiha—e, Ke alii ia ia o Maui-~<». Ia iohe ana o Hiiakaikapoliopele, i ka hai ana mai a Kapo, i ka mea ia ia o Mani, alai!a, manao o Hiiakaikapoliopeie i ka nele o Kapo i ka aina ole, i aka keia i ke kaikaaa-1 na ma ke penei. | Ua make ia, ke kna ia la kaula i ka ohia. j Pna ka lehaa i ka inwai, | I kahawai i Waiokih»-. -la, j 0 ke koko o Kawannni ma—la, j Aloha wale, aloha wale Holonana—e 0 ke ano o keia mele aia nei, e i akn ana no keia, he kila ke kaikaaana o Kapo, no | Mani a pani, oia hookahi no, aohe !aa, oia ke ano, o kela mele. Bfoi no o Kapo mamua, a hiki i Wailuaiki 4 mahope aka ana no hoi lakou nei, io Makaiwa la, e lawaia ana o Makaiwa e hoopuni ana i ka ia, hekule ka ia Makaiwa, oia kaikaina ia o Oīepaa, oli ana keia, penei. Kui na apiki lei hele o Makana—e, Hoomoe na kapa i kehau o Puna, Alualu na keiki pua o Makana—e, Na kanaka i ka lai o Makaiwa, Aloha wale Makaiwa—e. 1 loa no i ka pau ana o ke mele a Hiiakaikapoliopele, o ka rnake iho la no ia o Makaiwa, koe hookahi kaikaina o Olepau, o Kaakau. Ko lakou nei hele aku Ia no ia, a hiki ana lakou nei i Wailuaiki, i kahi o Kapo, me kana kane o Puanui, ua makaukau ua mea ai, na na malihini, na kaawale ka inn : kapu, kaawale imu noa. B like me ka hana mau, i ka wa mamua, o ka imu kapu, ns na kane ia, aole e ai pu na kane a ine na wahine, pela no hoi na Wahine; aoiee ai pu me na kaue, oia ka mea i alua ai imu a na kane e kalua ai ika la hookahi, i ka wa kahiko, e like «ne ke ano mau o na malihini, ina kamaaina, pela no lakou nei i hookipa ia ai. Ai o Wahineomao i ka hule noa, hoi no hdK 0 Lohiau, iinua e ai ai, ke ano o kela ma'ii hua maluna ae, (mua) he hale kāpu, he heiau, aole e komo ia e na wahine, aole lalakou e ai iloko oia hale. A pau ka ai ana a Wahineomao, pau no hot ka Lohiau ai ana, hoi mai Ja ia a noho pu me na wahine, ia lakou nei e noho ana aneaue e ahiahi o ua* Ia nei, alaila, ninau mai o Hiiakaikapōliopele, ia Kapo. oka pau ae nei no keia o na kaikaina o Olepau, aohe kaikaina e aku o Olepau i koe ? He kaikaina no, wahi a Kapo, iiinau aku keia, aia i heā ? Ai aku, maanēi aku nēi, wahi a nihaū hou no o Hiiakaikapoliopele, heaha kana hana, hai mai o Kapo, he piilienehene, a keia po no la, pulienehene hou no. 1 aku o Hiiakaikapoliopele la Kapo ma, mekona mau hoa, a iho hoi ha kakou i ka nana lealea a Kaakau, ae aku kona mau hoa, mē na kamaaina, a hiki no hoi i ka wa kupono e hele ai na mea a pau ika lealea, o ko lakou nei iho pu aku la.no id i ka ke kumu o ko ia nei manao aha ē hele, i pau loa na kaikaina o Olepau i ka make, aohe alii e ae o Maui e koe* i hookahi no alii o 3laui a puni- o Kapo, i hookahi no hoi kila o Maui a puni, o ko ia uei kaikunnna 6 Kapo, mē kana khhe o Puānui, aohē mea nana e keakea ae, o ko laua nei ai nāna aina, oia be kumu o ko Hiiakaikapoliopele koi ana e iho i kai o Kawaipapa. Ia lakou nēi i hiki ai i ka hale puhenēhene, e noho mii ana na kanaka, ua piha o loko o ke 'lii i ka nana i ka lealea, o Kaakau, me na kahu o ke alii, kē kukulu nei nH puu noā, ike māi la na mea a pau o ka halē, i ka wnhine maikai oia nei, kuko mai Ia ko lakou naāu ia ia nei, i wahine na ke alii o lākou na Kaakāu.

Ia lakou nei i komo ai iīoko o ka hale huia, haawi ia mai ia lakou nei ka iioa, hoole no keia, a no ka nui koi o ka poē nona ka hale hula, e lilo ia lakou nei kahuna o Kanoa, ae aku keia. la manawa, lilo ia HiiAkaikapoliopele kahuna o Kanoa, i aku 0 Hiiakaikapoliopele, e! lilo ae nei ka noa ia'u, he noa kāpu ka'u, ia'u waīe no/ a, eo, aole kekahi e huna mai i ka'u noa, lia maikai ia pane ana aia nei imua o ke anaina puhenehene, a me ke alii nana ka hula. O ua alii nei haua ka lealea o Kaakau, ua pāa kona wahi i ka paku ia i ka lau maioo o ka maia, ua kapa ia ia .wahi, he Palauhuiu, aia iloko oia wahi ua /Hi nei o Kaakau, ke nana kapakahi inai nei ia lakou nei. Ke kumu 6 koha noho ana iloko oia wahi, he maka moi, nolaila, i kapa akti ai o Hiiakaikapoliopele ia ia, māka mai t inā ke mele. Ia manaWa no, hoomaka iho īa o Hiiakaikapoliopele, e huha i ka hoa kāni ke oli aiā nei, he oli aho hoohilahila ia Kā&kau i mea e hilahila ai o Kaakaii, lele i kā pāii ā make, ua ko io no ia lianā ana aia nei, ua lele io no o Kaakau i ka pali, a make ioā* aole i pau pono ka manawa leālēā, inake e ke 'lii. £ia no ia'u ia mau mele ekolu, āole nae au ē hoopukā aku ia mau mele, he āhO hiiahiia no, inālaila kakou e ike i ka p»i loa o na kaikāina o Olepau i kainākē, ālHoo Maui a puni iā Kapo, hoi lakou nei, i ka haH ā ao ia po/ makaukau lakouliei e hoi 1 Hāwaii* a hoi aku la lakou nei, kaohi mai nāē o Ēapo e noho, āole oia nei ae akn e noho. Kmi lākon nei i ka waa, haaleie lakon nēi iā km. Ko lakou Hēiholo aku la no ia, a pae ana lakou nei i fitto Hawaii, ia pae āna no olakou riei i llāwāE/pii iio lakou nei inkā o ka lua o pele ko lakou nei pii no iā, a hiki iuka o ka lua, ku anā iakou nei iluna o AklUiiko-

le*, i moe awake*. la Ukon aei eka ilaH* o AkAaikolea, ike mai la o* mefco 61l !da i* Ukou nei, boobo like mai k koo, me ka olioli ik* bot aam ako, oko kkoo kaikAina Hiko; me ke ksoe, oai ae ko k&koo Hako ke boi mfti nei me ke k«oe a kona kaikoaeoa, ona HHaka eie, ame oa pele e ae, o lakon ia ē hoobo nei nse ka oHoIi nai, o Pele, ke moe nei no ia iloko o Halemanmaii, ke hoolohe nei 1 ka lakoo la hooho, na ovili ae o Pele i kahi kapa ahn ona a paa, ia kapa ahu e moeana i kapnahh Ia lakōo nei nae e ka ana ilaoa, e ako.ana o Hilakaikapoliopele i ka lehua nēe i ka papa* nana akn la keia i ka lehna aia nei, e mn* knmnkn mai ana, na ai ia e ke ahi a na pan. Ko ia nei ako no ia i ka lehua a papa, a nh:, kui keia a paa r haawi keia ia Lnhiao, lalan mai o Lohiau, i akn o Hiiakaikapoliopele ia Lohiau, neenee mai paha, na*n e hikiikii akn. 0 ka hooko ana keia o Hiiakaikapoliopele, i kona manao, i ka wa o laaa i hula kiln ai i Oahn nei, ma ke mele, no ka hewa mua i ke kaikaaana i hana ai, oia hoi na kanohi a laaa i olelo ia ma ka papa 15, heln 2 ; no ka papa ana, ia wa nee aku la no o Lohiao, a kokoke me Hiiakaikapoliopele, lalan mai Ia kela i ka ai o Lohiau, apo mai la, hiki keia i ka lei, hoouka kekahi uha o ka wahine maluna, kaui ke oli a Hiiakaikapoliopele, penei. 0 Hiiaka ka wahine, Ke apo ia i ka pna, Ke kui la, ke uo la i ka manai, Eha ka lei, ka apana lehua lai, A Aka wahine !a, kuu wahine, Kuu wahine i ke ehu makani o lalo, Lulumi aku Ia ka, i kai o Hilo-one, No Hilo ke aloha, aloha wale ka lei—-e, A pau ia mvle aia nei, honi laua nei, ia laiia nei e honi ana, hooho ko lalo po.e, a honi e, honi no o ua o Hiiakaikapoliopele me ,a lau«, aohe hoi wa, ua no i ke kaikuaana, o ka honi e tnai la no ka ia.