Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 24, 6 March 1862 — Page 2

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, MARAKI 6, 1862.

 

                Oiai ke nunu nei ke kulanakauhale o Honolulu no na koa, e hoopauia'na, a e hooemi ia'na ka uku, e hoopololei ia'na na kanawai hooponopono o ka oihana koa, a pela aku, i manao ai makou e hoolilo i ka manao pepa mamuli oia mea nui i ike ole ia e kakou, a e ike ole ana paha ke ole e hoike ia ma ke akea. Aole no hoi makou i manao e hoonele iho ia kakou a pau no ka ike ana, a me ka hooponopono ana oia mau mea, no ka mea, ua akaka no ia kakou, he mau mooolelo kaua nui ko keia mau pae aina i ka wa kahiko, a oiai e kau ana no ka hanu kanaka iloko o kona ipuka ihu e mau ana no ke kaua ana a hiki i ka hopena o ka honua. Ua maopopo no ia kakou ia mea e noho nei, no ka mea, ke kaua kino nei kakou, i kela la keia la, a o ko kakou mau kupuna kai ike i ke kaua aupuni a kakou e ike ole nei, a e hoomaikai la ke Akua Mana loa, ke hoike ole ia mai kakou ia mea.
                Ke kumu nui o ka loaa ana o keia hoololi a hooponopono hou ai i na rula a me ka pono o na koa, no ka mea, ua hoike uuku ia mai ka oiaio oia oihana, a ua hoomaopopo ole ia paha i na makahiki mamua aku nei no ka uuku o ka puu dala i haawi ia no ia oihana; aka, i ka ahaolelo o ka makahiki i hala ae nei, ua haawi ia ka haawina no ka oihana koa, me ka uku pu o ka mea nana e ao mai. Ma ia makaala ana o ke aupuni, ua hoomaka ia ka hana pololei ana i keia manawa; aka, i ka wa i hoomaka ia iho nei ka hooponopono ana oia mea, ke makau e nei na koa, a me ka hoohalahala nui i ka manao ana o ka mea nana ka oihana e hooemi i ko lakou uku. Ke kumu o keia makau a me keia hoohalahala mamuli o ka manao kanaka ana no ko lakou walea loa i ka noho pu wale iho no me na kanawai uuku loa nana e hooponopono lakou, a ua walea i ka noho wale, a ai wale mamuli o ka uku nui he $15.00 dala o ka mahina, a aahu wale i ke kapa o ke aupuni, a i ka wa i manao ai ke aupuni e hooponopono ia mea, ke makau honua nei na koa, me ke kaniuhu loa no ka lilo o kekahi mau pono i loaa ia lakou mamua i mea ole; a o ke kumu o keia, "Ua walea i ka ai," me na rula kupono ole e hooponopono ai i ka lakou noho koa ana, a me ka noho ana malalo oia mau rula. Aka, ua haliu mai ka manao i keia manawa e hoao i na noho ana nei a lakou i ike ole ai, a ke noho nei ma ia ano.
                O na manao hoopuka ia ae nei, he mau hailona wale no ia no na mea kupono a kakou pakahi e hoomaopopo aku ai mahope, aole paha e ike ia na i keia wa. E noonoo kakou i ka olelo a kekahi kanaka hui i ka wa kahiko, oia o Wakinetona, ka Alihikaua nui o Amerika i ka wa i kipi ai ia Beritania, a lilo iho ai mahope i Peresidena no Amerika Huipuia, penei: "E hoomakaukau i ka wa kaua ole, no ka wa kaua."
                O keia olelo a Wakinetona, aole me ka manao e hoonui i na koa; aka, e ao kekahi poe nana, e ao aku i ka lehulehu o ka oihana kaua, ke loohia io ia i ka pilikia ana e ku i ka hewa, no ka mea, ina e manao ana ke aupuni e hooulu nui wale iho no i na koa me ka ike ole o ka poe nana e lawelawe ana i ka oihana; ua make hewa i ka wa kaua ole, a he puu dala lilo makehewa wale iho no; aka, e ao ia kekahi poe o ka oihana kaua wale no ka lakou hana, a me na mea a pau e pili ana ia oihana, a mamuli oia mau kumu, a he mea pomaikai no hoi ia no ke aupuni mamuli o ke ano ao, e ao ia kekahi poe, o ka lakou hana wale no ia. A nolaila, e ao ia iloko o na kula o keia manawa ka oihana koa, ka oihana amala, ka oihana kamana, ka oihana mahiai, a me na oihana e ae a pau loa i pili i ka pomaikai o ke aupuni, a me ka lehulehu; a o ka mua loa, oia mau mea o ka oihana koa, a me ka oihana loio. Auhea ia mau mea iloko o ka haawina oihana a kakou e noho nei, e au ae, e nana, e kilohi? Ke olelo aku makou, aole loa; nolaila, i keia manawa, e pono ke hoomaopopo. Pehea kakou e hoomaopopo ai, eia no; o ka olelo a kela kanaka naauao o Wakinetona, "E hoomakaukau i ka wa kaua ole no ka wa kaua." "E hoomakaukau no ka noho ike ana i ka hooponopono aupuni ana no ka wa a ke kanaka e noho Aupuni ole ana."
                Ke ike nei ke aupuni no ke kina o ka oihana koa, ke hoopololei nei, ke ao maoli nei, he mea kupono loa a kakou e ao ai i na manawa mamua aku nei. Aka, oiai he manawa ko na mea a pau e noonoo kakou i ko kakou hopena, ke uhi io ia mai maluna o kakou ia mau pilikia. O ka pilikia oia ano ka kakou i ike ai i ka wa ia Lokeoki, me Puupuunui, a me ka wawahi ana o na pu o ka papu i ka makahiki 1840. Ua maopopo loa ua loaa no ia kakou na kumu pono e kaua aku ai ia lakou no ko lakou hewa maoli iloko o na kumu i hana ia ai ia mea, aka, eia ke kina i loaa ole ai ia kakou ke kaua ole ana ma ia mau pono i loaa ia kakou ma ke kuokoa ana, no ka ike ana o ke aupuni aole kakou i lako i na mea kaua, a me ka ike o na'lii i ka oihana kaua, he pono ke kaua aku, a he ole anei? Nolaila, ua manao wale iho kekahi poe, ua pau ka pilikia oia hana, no ka pule ana o kakou i ke Akua, a na ke Akua kakou i hoopakele mai ma ia pule ana. Pela io no paha ka manao ana o ka poe o waho, aka, i ka nana ana i na hana o loko o ka Aha kukamalu, he okoa loa na kumu i kanalua ia ai ke kaua ana'ku i ka poe e kaua mai ana ia kakou.
                Eia no na kumu nui loa. No ko kakou ike ole i ka oihana kaua i mea e pale aku ai i ka ino i haawi ia mai ia kakou, a mamuli oia mea, ka manao ana o ka pepa e hoakaka aku ai i ka mea e hana ia'na i keia manawa, e nunu wale nei imua a i hope, a i hope a i mua, a io a ia nei, a pela aku.

Na moku Okohola.

                Iloko o na makahiki elua i hala ae nei, ua hoemiia na moku okohola he 272, a i keia manawa e noho nei, ua kakaikahi loa na moku e hoomakaukau ana e holo ami ma ka moana Pakipika nei. No ka emi loa o ke kumukuai o ka aila ka mea i holo ole mai ai i keia manawa. Aka, ua olelo no kekahi poe ma Hawaii nei, ma ke ano nowelo ole nae, o ka pii loa o ke dute ka mea i pale aku ai ia lakou, aole e holo mai! Nani wale ka noke ana o keia poe i ka hoopuka mau ana o na manao oia ano, oiai ke ike nei lakou maloko o na nupepa haole, iloko o ka makahiki 1861, aole no i holo mai kekahi moku okohola ma ka moana Pakipika Akau; a iloko hoi o ka makahiki 1862, ua manaoia, aole no e holo mai ana kekahi moku okohola ma ka Pakipika! Ua akaka lea i na mea noonoo a pau, aole no ka pii o ke dute ka mea i holo ole mai ai na moku, aka, no ka emi loa o ke kumukuai o ka aila a me ke emi pu no hoi o na moku okohola, a oia wale no.
                Nolaila, ea, e ka poe e heluhelu nei,ee aha ia kakou? E pono paha ia kakou e noonoo i ka mea e pani ai i ka hakahaka o na moku okohola, no ka mea, ua maopopo lea, aole no hiki ia kakou ke paulele hou aku ia lakou, me lakou i kuai ai i na mea kanu o kakou. I ko makou alawa ana ae i na maka maluna o ka aina i keia manawa, kupu mai la ka manao iloko o makou e i ana, aole no kakou e nele ana i ka haalele mai o na moku okohola, aka, o ka pomaikai ka e ili mai ana i panai no ka mea i lilo aku; no ka mea, ke ike nei kakou, me ka hauoli nui, i ka ikaika nui o kekahi poe ma ke kanu raiki, ka pulupulu, a me ke ko. Ke mahuahua wawe nei keia mau oihana a pau me ka hoopomaikai mai o ka poe a pau nana i hapai. Nolaila, ea, e eu like ae kakou a e komo like ma keia hana, oiai i pauhia ole ai kakou i ka pilikia nui. E nana kakou i ka mea e hanaia nei ma Moanalua; hookahi haneri kanalima na loi i kanuia i ka raiki, a ke kanu ia nei no, no ka lawa ole o ka makemake o ka poe nana i kanu. Auhea oukou,e na kanaka hoohalahala wale e nono ana ma na awawa poopoo iliuli o Hawaii nei, e ala ae a e hoomahui i keia hana ku i ka mahaloia a me ka pomaikai o oukou iho a me ka lahui pu. Ke ike nei ko oukou mau maka i ka holo lea o keia lala o ka hana, nolaila, e hookaokoa aku i ka molowa a me ke kuihe a hakalia, aia no imua o oukou ka noho kuonoono a me ka oluolu. Ina oukou e lalau i keia hana me ka ikaika, he pomaikai nui ko oukou.

Paikau Koa.

                Ma kela poalima iho nei, i ka hora 4 o ke ahiahi, ua hele no ka Moi, i ukali ia e kona poe hanohano i kahiko ia i ko lakou kapa koa, ma Ainahou, i mea e haawi aku ai i kekahi kii kula ia Koporala Neville kekahi hoa o ka puali koa haole o Honolulu nei, no kona akamai ma ke kipu ana.

He mau Hipa hou.

                Ua lawe ia mai maluna o ka moku kalepa o R. W. Wood, mai Hamburg mai, he mau hipa Marino. Ua lilo ia Wm. Wepa elua, ia H. A. Widemann elua, i ka poe hui mahiai o Waimea, Hawaii, hookahi, a ia Emesona ma Waialua, Oahu, hookahi.

                E pau ana ka moolelo o Hesini iloko o ka pepa 25 paha, me ka lana no nae o ka manao o ka mea nana e hoopuka nei o Hesini e hoopuka hou aku ana ia i ka moolelo o ke keiki alii o Pesia a me ke kaikamahine alii o Kina, he moolelo lea maoli keia i oi ae mamua o Hesini, o keia mau olelo a pau i unuhi ia mai, mai loko mai no ia o ka buke kaao o Alapia.

                Ua ike no makou i ka olelo o Kawaiahao maloko o ke Kuokoa, aole nae makou i manao he pono e pane ia, no ka mea, aole makou i ike i kona inoa ma na papa inoa o ka poe lawe i keia nupepa e waiho nei, a nolaila ua maopopo ua makilo oia i kekahi nupepa Pakipika, a makilo pu hoi kona kumu manao i kamailio ia ai.

Olai.

                Ma ka po o ka la akahi o Maraki, oia ka poaono iho nei, mawaena o ka hora ewalu a me ka hora eiwa, olai iho ana, naueue lua ka honua.

                Ma ka la 14 o Feberuari, ma Kalihiwai, Kauai, ua iliia ka moku kialua Kalihiwai. No ka nui loa o na kiakoo ka mea i ili ai.

                Ua makemake no kekahi haole ma Honolulu nei e kuai i na hua Kukane. E nana i kona olelo hoolaha ma ka lalani o na olelo hoolaha.

                Ma ka poakahi iho nei ua ku mai he moku manuwa Rukini, o Calawala ka inoa, mai Kapalakiko mai.

                O ka makau aku i ke Akua, o ka mole no ia o ka naauao, aole mea e ae.

                O ka hana uhauha, he puhikole kona hope, aole ona wahi e hoome ai i kona poo, ma kahi ana i hana ai.

No na Aina e mai!

                Ma Amerikahui, ua pelu hou mai ka lanakila ma ka aoao o ka Akau, a ke hele nei imua na koa aupuni me ka hookunaina mau ma na kahua kaua a pau. Akahi no a makaukau loa ke aupuni e hoouka aku, a ke hoolale honua nei oia e kapae ae i na kipi mai ka ili o ka honua aku.
                O na koa aupuni malalo o Gen. Burnside, i holo aku nei maluna o ka aumoku nui i oleloia ma kela pepa, ua pae i uka lakou ma Karolina Akau, mahope o ka hoouka kaua ana no na la ekolu ma ka mokupuni o Roanoke, ma ka nuku o ke Kaikuono o Albermarle, me ka lawe pio ana o na koa kipi he 2,500, aole nae i maopopo ka nui o ka poe i make a eha hoi ma na aoao elua, aka, ua oleloia ua 1,000 a keu ae. O na kamaaina o kekahi kulanakauhale e kokoke ana ma ia wahi, o Elizabeth City ka inoa, ua puhi lakou i na hale i ke ahi a haele nui aku ma kahi e e noho ai. Ma Tenesee, ua lawe pioia ka pakaua o Henry, a hele aku la ka poe kipi ma ka pakaua o Donaldson ma kahi e he umi mile aku. Ua holo kekahi aumoku manuwa aupuni ma ka muliwai o Tenesee, a komo loa aku ia maloko o ka moku o Alabama. Ke akoakoa nei na puulu koa aupuni ekolu ma ke kulanakauhale o Konxville ma Tenesee; ma ka aina kipi no ia. Ua holo loa aku ka aumoku manuwa aupuni ma uka o ka Pakaua Pulaski ma Savannah, a ua nui loa ka makau o ko laila poe o lawe pioia auanei ua kulanakauhale nei. Ua lanakila iki hoi ke aupuni ma ka muliwai o Potomac luna, malalo o Gen. Lander, a ua kipakuia ka poe kipi mai loko aku o Romney, a hele ae la lakou ma Winchester. Ma Missouri, ke hele nei ihope na kipi malalo o Gen. Price; a ua lono hope ia mai nei, ua lawe pio oia a me kona puulu koa, he 14,000 ka nui, aole nae i akaka loa ka oiaio oia mea.
                Ua iliia a naha loa kekahi moku manuwa Beritania, o Conquerer ka inoa, ma kahakai o Florida. He moku nui ia a maikai hoi, a he 101 ka nui o kona mau pu.
                Ke hoomahuahua nei ke aupuni o Beritania i kona mau koa a me na manuwa ma ka moana Pakipika nei.
                Ua hoike aku na Komisina o ka aoao kipi i ke aupuni o Beritania me ka i iho, ina e ae o Beretania i ke kuokoa ana o na moku aina kipi, alaila, e ae no na kipi e hoopau loa i na dute maluna o na waiwai a pau no na makahiki he kanalima, e kinai i ka lawe ana mai o na kauwa hou, e hoopau hoi ka noho kauwa ana o na nika a pau i hanau mahope mai o ka ae ana o ke kuokoa ana. Aole nae ia he mea e hoohuli ae i ka manao o na luna aupuni o Enelani.
                Ua kipi hou na Sikhs i ke aupuni o Beritania ma India. He poe ikaika loa lakou i ke kaua. O kekahi mau puulu koa e holo ana i Beritania, ua kaohi ia lakou no ka pilikia o ke aupuni, i mea e hoopau i ke kipi.
                He nui wale ka mai iwaena o na koa hui me Mekiko, a e make nui ana lakou.
                Ma ka hoouka ana ma Roanoke, ua hoopio ia na manuwa o na kipi a pau malaila. maloko o na nupepa o na kipi, ua oleloia he 300 ka nui o na kipi i make a eha, a he 1000 ka nui o na koa aupuni i make a eha. Ia lakou e pii ana ma ke alanui e hiki aku ai i ka pakaua, ua hailuku nui ia na koa aupuni; i kela kipu ana keia kipu ana, haule ae la ilalo he lalani okoa o na kaua, aka, ua pani koke ia ko lakou hakahaka, a hele wiwo ole imua lakou a pau iloko o ka pakaua. Ua hoouka ia mai kekahi papa koa aupuni, aole nae i emi ihope, kaua no lakou ma ke ano koa maoli, a ehiku wale no o lakou i pakele ola ia, pau loa na mea e ae i ka make. Ua lokahi no na manao o na nupepa o ka Hema, e olelo ana he poino nui ia i ili mai maluna o lakou.
                He 16,000 ka nui o na nika kaua ma kahi i hoopio e na koa aupuni ma Karolina Hema. Ke hoohana ia nei lakou ma ka ohi ana i ka pulupulu, a me ke kukulu ana i na pakaua.
                Maloko o ka Ahaolelo o Amerikahui, ua hookaawaleia he $15,000,000 no ke kukulu ana i na moku manuwa hou. Ua haawi ia he $20,000,000 mamua, a hui me $15,000,000 he $35,000,000 ka nui!
                Ua hopuia o Gen. Stone a hoopaahaoia, no kona launa ana me ka poe kipi, me ka hai aku ia lakou i na mea e hana ia ana e na koa aupuni.

                Ua poaipuniia ka pakaua o Donleson e na koa aupuni he 50,000 a keu ae, a he 15,000 na kipi maloko o ka pakaua. Ma ka la 14 o Feberuari ka manawa i poaipuniia, a ia la ae ka wa i hooholo ia e hoouka aku. Ua hoomakaia ke kaua me na pu nui o na pukaa a me na manuwa, a ua mau no ia hana i ka manawa i lohe ia ai ka nuhou hope loa ma Kalifonia. He pakaua ikaika keia, e kau ana maluna o kahi puu nui ano palipali, a e nui loa ana paha ke kaua ma ia wahi.

                Ma Port Royal, ua nui ka hooikaika o na koa aupuni, a ke hele nei imua lakou me ka lanakila. Ua hiki aku lakou ma kahi e kokoke ana i na kulanakauhale o Savannah a me Charleston.
                I ka holo ana o kekahi mau moku manuwa ma na moku kipi, ua hulo ia lakou e na kamaaina ma kapa o ka muliwai; a ua nui ka poe i makemake e komo ma ka aoao o ke aupuni.

He mau manao i ka Ahaolelo.

                Ua ike paha oukou ma ka Helu 23 o ka Hoku Pakipika i kuu olelo paipai ia kakou e imi a e noonoo i keia wa i mau manao no kakou e waiho aku ai imua o ka Ahaolelo, ma o na Lunamakaainana la a kakou i koho iho nei.
                He manao paipai kupono keia o'u ia kakou, no ka mea, eia kakou iwaenakonu o ke anapuni o ka pilikia o na kanawai auhau like ole o ke aupuni, a me kakou i hooholoia i na kanawai e na Ahaolelo kau Kanawai i kaa ae nei, nolaila hoi, aia ma ua pepa la o keia pule i hala ae nei, ua waiho aku au i mau manao iwaena o kakou, a he mea hiki hoi ia kakou ke wehewehe i ike ia ka pono, a me ka ole o ua mau manao hoopii la.
                Manao 1. Ua mahalo nui loa paha kakou i ka Pauku 483 o kd Haawina XII o ke Kanawai Kivila, oia hoi ka pauku e auhau ana i na waiwai lewa i olelo ole ia ma ka pauku 481. Ina aole au i kuhihewa, he manao mahalo ko'u i keia pauku, a ke hai aku nei au ma keia pauku kakou e auhau ia nei ma ka auhau waiwai lewa, hookahi hapaha keneta o ke dala, nolaila, ua like ka pomaikai iwaena o ke aupuni a me kakaou; pela kuu manao ana ma ia pauku.
                A eia hoi ka pauku o kakou e kaumaha nei, o ka pauku 481, ma ia pauku na lio, hoki, miula, a o ko lakou auhau, he dala, a he hapalua, o keia mau waiwai, he mau waiwai lewa no, a no ke aha la ka mea i huipu ole ia ai ma ka auhau o na waiwai lewa i hai ia ma ka pauku 483. Nolaila, eia ka kakou olelo hoopii, e noi kakou i ka Ahaolelo, e hoolike i ka auhau ma na waiwai lewa a pau i hapaha keneta no ke dala hookahi, a e hoololi ia ka huaolelo "hookahi dala," a me ka huaolelo "hapalua dala," a me ka huaolelo "hapaha dala," i oleloia ma ka pauku 481, a e hookomoia malaila ka huaolelo "hapaha keneta o ke dala hookahi," oia ka auhau ma na waiwai lewa i hoakaka ia ma ka pauku 481, a me 483.
                Manao 2. Aole o kakou mea wehewehe no keia kumu manao, no ka mea, ua pau loa ae la no ke ano nui i ka wehewehe pu ia iloko o ke kumu manao mua maluna.
                Manao 3. O ke kanawai e hoomalu i ka kalepa ana i na waiwai o na aina e, me ka palapala maauauwa ma keia aupuni. Eia ka wehewehe ana, ua ike no paha kakou mamua iho nei, ua ae ia ia hana ma keia Pae Aina, a ua hele nui na pake a me na haole, a me na kanaka no hoi i loaa ka waiwai kalepa ma kela mokupuni keia mokupuni, a ma na apana no hoi a pau. He aha la ko ke aupuni mea i kau kanawai ai no ia hana, no ka mea, he dala okoa ia ona ilaila. Ua hoopii ia nae keia i na ahaolelo mamua e kekahi mau apana, no ka hoaie o na pake, a mahope hoopii koke no na pake, a hookolokoloia, a hoopai ia kekahi poe he nui wale, no ka hele o ka poe kalepa ma na kuaaina, e hoikeike i ko lakou mau waiwai nani, nolaila, ua hoopii ia e kekahi poe kalepa hale kuai, e hoopau i ke kalewa, a e kuai ma na hale kuai. Nolaila, eia ka manao hoopii. E kuu hou ia ka palapala ae i ke kalewa ana i na waiwai o na aina e maloko o keia aupuni. Aka, a e olelo iho paha auanei kakou, ka! e pilikia hou auanei kakou i na pake. Ke hai aku nei au, aole kakou e pilikia ana, a ina e pilikia kakou, alaila, aohe no ka poe kalepa ia, no kakou no, no ko kakou ae wale aku e aie i ko lakou waiwai. Nolaila, ina e ae mai ke aupuni i keia, ua loaa no ia dala ana. He aha la ka mea i ae ai o ke aupuni e kuai i ka rama o na aina e mai maanei.
                Manao 4. E hoemi ia na auhau dute ma na awa komo a pau i dute ia maloko hoi o keia aupuni.
                Eia no ka wehewehe ana. Ua ike no kakou mamua, ma na makahiki i hala, aole o kana mai o na moku i hiki mai ma keia aupuni, a ma ia manawa a hiki i keia wa, ua emi loa na moku e hiki mai ana, i ahona paha i na moku e noho ana na ona a me na ikina, a me kekahi poe hui ma keia Pae Aina, a me na moku i kepa i ko kakou poe kanaka nei, nolaila paha ko lakou mea i maalo iki mai ai. Ua olelo ia no ke kiekie o ka auhau dute o keia aupuni ka hiki ole ana mai. Nolaila io paha.
                Ina nolaila, he kumu io no ia e hiki ole mai ai na moku, a me he mea la hoi ia kanawai e kipaku ana i ka pomaikai o ke aupuni a me na makaainana. He manao nui keia i ka noonoo ana, ina e hiki ole mai na moku, ua hiki ole mai no hoi me ke dala, a ina nele ia mau mea, alaila, ua poho loa ka mahiai ana, no ka loaa ole o ka mea nana e ai mai i na hua o ka mahiai, a me ka hanai holoholona, a me kela mea keia mea i ulu ia ma ko kakou Pae Aina. No ka hiki nui ole mai o na moku, ua ilinune keia aupuni, a ua hoi nui kekahi mau haole waiwai i na aina e, i keia wa aku nei.
                Manao 5. E ae ia ke puhi rama ana ma keia Pae Aina.
                Nui paha ka pioloke, a me ka hakaka nui o na kanaka i na e hooholoia ke puhi rama ma keia aupuni, no ka mea, i keia wa e olelo wale ia nei, ua hookaea loa kekahi poe, aka, nui ka olioli o kekahi poe e puhi ka rama. Nolaila, e noonoo iki kakou i ka pomaikai a me ka ole, i ke ola, a me ka poino o keia lahui ma keia kumu manao.
                Pehea la ko kakou manao, ina ua ike ke aupuni ua lawa kekahi puu dala ona ma ia hana, a hoemi iho la i kekahi mau auhau maluna o kakou, i hoakakaia ma ke kumu manao 1, e ku no anei kakou iluna me ka hooho ana o na leo pilikia! pilikia loa ke aupuni!! He aha hoi ko kakou pilikia, no ka mea, ua emi mai la kekahi mau auhau e kau ana ia kakou?
                He kumu manao keia e kamailio nui ia nei ma ko kakou mau nupepa, a hoahewa ana kekahi poe, a e hoapono ana hoi kekahi poe. O ko'u manao maoli hoi ma keia mea, he hoapono loa au, ke emi iho kekahi mau auhau e kau nei maluna iho o kakou ke hooholo ia ke puhi ana o ka rama.
                O ke puhi ana o ka rama, malalo no ia o na kanawai o ke aupuni, aole ma ka manao o kela kanaka keia kanaka, aole kakou e ae wale ia mai e hana ma o a maanei, e puhi, a e inu iho i kana mea i puhi ai. Ina e ae ia e ke aupuni ke puhi rama, ua loaa ia kakou kekahi mau pomaikai, ma na mea kanu a kakou, a ua lilo aku hoi kekahi poe o kanaka o kakou i poe paahana malalo o ka poe i ae ia e puhi, a e lilo auanei ia hana i kumu e loaa ai kahi dala ia kakou e like me na hale wili ko, a kanu kofe, ua lawe nui na haole i na kanaka, a ua loaa ka poe nana e kuai mai kekahi mau hua o ka poe mahiai. Nui na kanaka hele wale i keia wa i loaa ole ka hana.
                Aole no paha e loaa wale mai ka palapala ae ia kakou, ina he mau tausani dala ke kumukuai, nolaila, eia ka ninau ia kakou, he aha ko kakou pomaikai ma keia mea he puhi rama? Eia. O ka hiki ole mai o na rama o na aina e ma keia aupuni a malaila, ua lilo ole ke dala o ko kakou aupuni i na aina e. Eia hou. Ua paa kekahi poe kanaka o kakou me na haku i loaa ka palapala ae. Eia no. Ua loaa ka poe nana e kuai mai ko kakou mau mea kanu i kupono ke hana ia i wai ona. Kaumaha paha ka manao o kekahi mau apana i keia manao, malia paha, ua kahea oukou i kekahi poe Lunamakaainana, aole e ae i keia bila kanawai, a no ko lakou hoole e ana imua o oukou, nolaila, ua koho oukou.
                He kanawai ko ka ona i keia wa, a ke hoopai ia nei no, a pela no auanei, ina e holoia ke puhi rama, a inu hoi, e hopu ia no, a e hoopai ia ke ona. Ke lolii mau ia nei keia kumu manao, a ua akaka kona aoao pono ma na kanawai i hoikeia maluna, a me kekahi mau mea i manao wale ia. Aole i pau ka noonoo ana i keia manao.
                Manao 6. E hoemi ia ka uku o na luna nui o ke aupuni. Nui paha ko kakou akaaka ia ma keia manao. Pela paha, aole paha, aka, e kamailio kakou malaila.
                Ke manao nei paha kakou no ke kiekie o ka uku o na luna, nolaila ke kiekie o na auhau maluna o kakou i lawa ai ko lakou uku. Pela no kakou e olelo nei. Ua ike au ma ka bila Kalaiwaiwai o ke Aupuni, kiekie maoli ka uku o na luna nui o ke aupuni, aka, ina paha e ko keia hoopii, alaila, e pau paha auanei na luna i ka haalele no ka uuku o ka uku, a pehea e pono ai ia kakou? no ka mea, aole hiki ia kakou ke noonoo, a hoomaopopo iho, no ka mea, aole kakou i ike. Ke akamai kakau wale iho no paha ko kekahi poe o kakou aole nae he noonoo, he akamai paha i ka helu Hawaii, aole ma ka helu ana a hiki ina tausani, aole akamai ma ka houluulu, a pela aku. Aole nae paha malaila ko kakou manao ana e hoemi ai.
                Ae, aohe no, eia wale no, he manao i ke kiekie o na auhau maluna o kakou, i kiekie ia, no ke kiekie o ka uku o na luna, a ina pela, e hoopii no kakou e hoemi. He manao wale ko'u, oia paha ke kumu i hoopau ia iho nei na makai kulanakajuhale, a me kekahi Lunakanawai, a me kekahi poe e ae, no ke dala ole o ke aupuni, no ka pau loa i na Luna. Aka, mai pono no hoi ke kiekie ana oia uku, ina o ko lakou uku ka lakou e uku pono ae ai i ko lakou mau kakauolelo, aole he mau tausani okoa ko ka mea nana ka oihana mai ke aupuni mai, a he mau tausani okoa hoi ko ke kakauolelo mai ke aupuni mai, nolaila, ma kekahi nana hou ana i keia manao hoopii, ina paha e hooholoia, e hoopau ia na kakauolelo, a e waiho ia no i ka hana a pau i ka luna i koho ia, i kulike kona luhi me ka luhi o ke aupuni i ka imi ana i kona uku, ua pono no kela.
                Manao 7. E hoihoi ia ka auhau kino ma ka waiwai i like me na dala elua. Ua auhau ia kakou ma ka pauku 480 o ka haawina i hai ia ma ka manao mua. He kumu hoopii kupono ole paha keia. E alawa iki kakou. Ua maopopo ia'u, ua nui ko kakou waiwai, na lio, na bipi, na manu, na puaa, na kapa, na moena, a me kekahi mau mea i loaa ia kakou i manao ia he mea ia e makemake ia mai ana no ke kuai hikiwawe. Ua lako no kakou ia mau mea, a pehea keia mau mea e pono ai, ina e nele ka loaa o ke dala i ka wa o ka Lunaauhau e kii mai ai i kou mau auhau? He hiki anei ia oe ke hopu koke ae i ke dala a haawi koke ae? Mamao loa ia mea ia oe, kokoke no na waiwai au i malama la a e hanai la paha. Aole nae au e olelo nei i na auhau pau loa ma ka waiwai, aka, i mea e pono like ai, e lawe no ke aupuni i ko lakou waiwai, no ke kaa ana o ka auhau kino.
                E olelo mai paha auanei kekahi poe, ka! he makemake no ke aupuni i ka waiwai, a he kanawai no ua hooholoia, he lawe no ka Lunaauhau i ka waiwai e! Oia no ka mea i hai ia ma ka pauku 503, Haawina XIV. Aole nae i like me keia hoopii a kakou, oia pauku, ina kaa ole ka auhau, ina paha he dala hookahi, a emi mai a oi aku, ohi ia no ka waiwai a pau loa. A o keia hoopii hoi, e hookomo hou ma ua pauku la i mau huaolelo hou, a penei ka heluhelu ana, e uku no kela kane keia kane, e noho ana maloko o keia aupuni i kela makahiki keia makahiki, i ka auhau kino, hookahi dala pakahi, a i ole hoi ke dala, e ohi ia no ma ka waiwai i like me na dala elua. Kuu noonoo ana malaila, i wahi hoomaha ia no kakou ke nele ma kekahi mea o na mea i hoike ia ae nei hoi e au maluna. S. K. KUAPUU.
Honolulu, Maraki 4, 1862.

                Iloko o ka pono ke aloha, iloko o ka lanakila ka hoa kue-e, iloko hoi o ka manaolana na mea nui e loaa mai ai. He kali ole ka manawa a me ka piina kai i na 'Lii, a me na kanaka a pau. Aohe make ola e ai, aka, e ai i mea e ola'i. Ku ka hoomana i ke Akua, a nona wale no, aole hoi i ku i kanaka e hoomana'i.
                Kaawale ka noonoo ana o kanaka ma na mana he nui, hookahi alanui pololei i ka pomaikai o keia hope aku. E aloha ia ka mea i lokomaikai mai, a me kona mau helehelena a pau o kana makana. Timeo Danaos et dona ferentes. O na hooponopono ana a kanaka a pau i ko lakou noho ana, e pono e hiki wawe ka hana ana. Aole no ke kino wale, aka, no ka uhane kekahi. E koho koke, no ka mea, he kali ole ka manawa i na mea a pau. Hookahi wale no o Iosua, ka mea nana i paa ka la, a kali a pau ka kaua ana o na koa o Iehova. E aloha aku i ka pono, no ka mea, no na mea pono wale no a pau ke aloha ia, no ka mea hoi, o ke kumu o ka pono, aia oia maluna. Ina kakou i lanakila mamuli o ka kakou mau hana ana, owai la ko kakou i kue-e ai, o ka pono anei, o ka hewa anei? Mai hooloihi ka manao no ka mea he mea kali ole ka manawa.
                Aole make hoohakalia, o ka noonoo ana. I make pono ka kakou e kue nei, alaila, ua ola ko kakou mau kino i mea e ai ai i kela naauao keia naauao, kela hewa keia hewa. Ina o ka hewa ka kakou e kue nei, alaila, o ke ola o ko kakou mau kino no ka loaa mai o ka ai, oia hoi ka naauao a me ka pono. Pehea la auanei hoi e loaa mai keia mea he pono. He mea uuku anei he mea nui anei? He mea nui ka pono wahi a ka olelo ia, a ma ka manao lana wale no e loaa mai ai keia mea. Manao la ke kanaka, aole e kali ana kona lima i ka lalau ana i ka hana ana i manao lana ai. Pela paha kakou e hooikaika ai ma ka kakou mau hana a pau loa, ma ka hoomana ana ia Iehova ke Akua, ma ka mahiai ana, ma ke kalepa ana, ma na hana e ae a pau loa. E ike kakou i keia mau mea, e hoopaapaa wale no kakou i ke ano o ka hoomana ana, a nui na ano, aole e nele ana ke alanui o ka pomaikai, a he alanui hookahi ia.
                Eia kekahi, e hiki wawe ka koho ana, o hala auanei ka manawa, e ninau iho hoi o ke aha la ka pono a’u e aloha ai, a maluna la hoi owai wau e lanakila ai.

He keu ka naaupo.

                I ka la 26 o Feberuari iho nei, pau loa aku na kane a me na wahine, keiki pu kekahi, i kana holo ana iloko o ka nahelehele me na ilio, a me na lio, no ka hele mai o ka makai a me ka Lunaauhau, e huli i ka poe i koe aole i kaa ko lakou auhau. Holo honua keia poe naaupo me ke kuhihewa, i aku au ia lakou, e holo ana oukou i ke aha? I mai la lakou, I ka makau i ka makai me ka Lunaauhau? Ka! kupanaha ua mea he naaupo. Pane hou aku au. Pii mai la auanei ka makai me ka Lunaauhau, a hapuku wale aku no, aole paha; pii mai no paha laua a ka mea no aole i kaa kona auhau. Aole wahi mea a hoolohe ia mai ia'u, nunua aku nunua mai, wa aku wa mai, pela mau ka naaupo o na kanaka Hawaii, mai kahiko a keia manawa e noho nei. Me ka mahalo.
S. W. KAUALILILEHUA.
Palolo, Maraki, 1, 1862.

Manao Hookiekie.

                Ua komo mai iloko o ko'u lekina maka ka ike i na ninau ike hohonu a S. N. Kaholokahiki, no ka palapala aina, o ko na aina e, mai loko ae o ke Kuokoa, me ka haanou iho, na ke kumu kula o Kawaihapai ka! e hai mai. Heaha la hoi? E alawa i ka Pakipika, ua ike oe, e panai i kou maka i mau maka aniani, a i ohe nana hoonui, i ike oe i kou kuleana iloko olaila, e like me kou hooio ana mai na'u e hai aku, pela hoi au e waiho aku ai imua ou ia Lawakeea no na wa loihi a me na Pakipika he lehulehu i hala aku. Nolaila, ke paupauaho loa nei au ia oe, no ka hoea ole mai o kou haina, me he mea la he ole noonoo i ka waihona, aole maloko, aole mawaho, makaikai no hoi na mea he hooio o S. N. Kaholokahiki.
                Nolaila, ke waiho aku nei au i olelo hoolana mawaena ou a me a'u, a i loina mau nau e malama ai. Mai waiho i ka mea e ehaeha ai ka naau o kou hoa imua o ka lehulehu, no ka mea, he mea wela no kou manamana lima, ke o aku oe i ka lapalapa o ke ahi. E aloha auanei.
S. HOOKANO.
Manoa, Mar. 4. 1862.

Kekahi olelo Hoopunipuni.

                Ua halawai me a'u na olelo a Kupele, kekahi luna o Waikiki waena, e olelo ana oia; ua ike i ka mea nona ka inoa malalo nei, e inu ana i ke kiaha rama, keu keia o ke kanaka hoopunipuni. Ina paha ua olelo ua Kupele nei, no kuu hele ana i ke koa pualu, ina aole au e olelo e like me kuu kumu manao maluna ae nei, nolaila hoi, aole au i manao e waiho i keia lohe iloko o'u, a o lakou la paha, aka, i ike mai na hoa a pau, mai Hawaii a Niihau, ina hana hoopunipuni