Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 23, 27 February 1862 — Pilikia! Pilikia ka Lahui Hawaii. [ARTICLE]

Pilikia! Pilikia ka Lahui Hawaii.

0 na pilikia i ike* iloko o ka liihui Hawa> ii, aole ia be mea haohao flokd o ka poe i ike maoli i kahi' o ka pono, a me ka bc*wa I ktt al; a he mea la i nala ntii loa ia e ia poe. Kolaila, ma ka wehewehe ana i ka pilikia o ka lahai Hawaii iloko o ka mea hana i kakaa, oia no ka lawa ana ae i hwkahi knmu o ka pilikia o ka lahoi Hawaii, a b<*olilo i kmna manao e wehewehe iki aku ai imoa o kakon. A no ka hoomaopopo an& \ mea e moakaka lea ai ka pilikia. no ia mea, e pono e kikoo aka i na pUikia o ka wa i hala, a kaii imaa o kakou, no kn pilikia o keia wa, a me ka wa e hiki mai ana, i mea e hoomaop«jpo loa ai ia kakoo he oiaio; pilikia io kakou i keia knmu la, a me kela no hoi la. Alaila, hīki ke olelo iho, e irni kakou i mea e pm ai keia pilikia a rae kela, e like me ke fctthikuhi q ka Baibala, a me na mea i ike kino ia e kakou. Oia ka hoopaa ana i na wahi nahaha o ka pa, i o)e e komo na holoholona, a hoopan » na mea aliuli o ka mahinaai. Oia ka hoopaa ana i na makaha o na loko ia, i oie e pau na pna ia i ka puka iwaho, oiai ka lahui kanaka ili ulaula noho aopuni. Ma ia maū hoakaka iki maluna no ka pilikia o ka lahui Hawaii, nolaiīa, e pono ke hoopokole, penei, Aole e ote ka pilikia ina hookahi. Aole no hoi e ole ka pilikia ina e!ua mea. Pela no i pili ai ka pomaikai, a ina e hoike mai kekahi, ekoln a eha a oi ae, ua kuhihewa wau i ko'u pane ana pela. Penei, i ke Akua i hana ai ia Adamu tia, ike oia, aole pono ke kanaka ke noho oia wale. N"o ke aha ta? Ua ike lea oia i ka pilikia o ke kanaka ke noho oia hookahi, nolaila, tia hana oia i kokoolua, a ua loaa; a i ka loaa ana o ka lua, ua loaa hou ka pilikia, oia ka pilikia nui loa a pili loa mai ia kakou, a pili hoi i ke kmnU manao malalo iho. Eia hon, i keia lahui kanaka e noho ana i ke kau ia Keawe, Kamalalawalu, Kakuihewa, a me Manokalanipo, heaha ko lakou pilikia ia wa, eia ko lakou pilikia nui loa, o ka ike ole i ke Akua oiaio; a me ka ike ole i na inea a kekou e ike nei. Aka, he wa maikai loa ia ia lakou iho, oiai lie tehulehu loa lakouiawa; oiaio loa ka Kapena Kuke i hoike ai, he a oi ae paha ka nui o na kanaka ia wa. A i ka hiki ana mai o na inea a kakou e ike nei, a hookahua paa iloko o keia lahui, ke ike loa nei kakou, ua hoeiui lua ia, a ke aneane uei e nalo keia lahui iliulaula o kakou. Eia hou; e naua aku kakou i na aupuni nui iioko o ke ao nei, ia Amerikahui, hookahi iio ia, aka, ua pilikia loa ka lehulehu o ia aupuui, tto ka nema ia e na aupuni e ae; no ko lakou hoolilo i ke kanaka i hoīoholona, ma ia pilikia, ke ike nei kakou, ua alua aoao o ia aupnni hookahi e paio hiai nei. Ma keia mau huakaka uuku inaluna; ke inanao loa iho la kukou, ;heaha la ka mea i pilikia ai ka lahui. Alia iki a hoopuka aku. O ka olelo ae like i hajna ia e ua uupimi elua, e berita paa ia tna waena o laua, aka, ina e kue kekahi o laua ia olelo ae like, a hoole, alaila, ua pilikio loa ia niau alipuni a elua, ko laua ka kakaua uo ia, a pilikia loa ko laiia uiau lahui kanaka, ma ka hoeini ia iloko o na e like uie Ainei-ikahui, e hoemi ia nei kona poe kanaka, Ke ake nui loa nei paha kakoū e ikea ke kumu pilikia o kakou ka lahui tla\vaii, ae pela io tio. Eia iio ia. 0 ra Uaalelei.*. o ka Berita Marb. Ke hai aku nei au i keia kumu pilikia tue ke kauinaha uui o ka luuaikeliala, a me ke aloha nui ia kakou ka lahui iliulaula; no ka mea, o ke kiktj waena no keia o na pilikia a. pau maluna o kekou, a ota uo ke kuiuu nui nana.i uioini ola i ko kakou lahui iloko o ka honua. E ku hou kakou a nana hou, i keia īnau hoike ike wale mnlalo iho. Penei. 0 ke kanaka i kukulu i kona hale a paa. aole uae he moe o koiia poo uialoko o ia hale ona poiioi; aka, kii kela i ko hai hale t a hoolilo nona ponoi, tue ka hookohukohu maoli he oiaio, ke ike pono lōa nei kakou. ua komo hevra ia kanaka; a he poino kona hope, wahi a kakou i ike pouo ai. Kia hou. 0 ke kauaka i kuai i aina a!odio noua, a loaa kona paiapala sila nui, aole nae ona mahi; haalele ia, a lilo i ke kauaka okoa, na ia kanaka e e kuekaa iuai kuauua, alaa ia i«*ia uei, pehea. manao anei kakou, lia kupono i ka pololei ka haua a keia kanaka nona ia aina alodio, a me keia kanaka kuekaa kuauna. Ke ike nei au, ke uwehe loa ia ae la o loko o kakou a pau mai o a o. Kia hou keia. O ke kanaka i eli i punawai, a loaa noua pouoi; aka, haalele kela i kona punawai, a kii i ko hai punawai e ukuhi ai i koua huewai, e mauao anei kakou ia kanaka, ua kupono i ka pololei t āote loa, ke hoauwaepuu \a kakou i kona ihohftWa i ko hai kiowai Kia ka ha o na kanaka. Ūa ku&i i ka bi* pi w&iu, a loaa ia ia, a inahope, kiola keia kanaka i koua bipi waiu, a waiho wale na ka mea e, e intt i ka waiu o kmia'hipi; i ko hal bipi waiu keia kanaka e inU ai, el he © ke aiwaiwa Q ka eu lauaa olē o nei kanaka. a he hope ino \oa kana I han& ai; aole e o\e ka inanamu mai o ka mea nana ka bipi waiu ana e inu mau nei, me ka aloalo o na maka i o a ianeL Auhea oukou e ka poe noiau, ke hoike ia aku nei imua o onjko» jf» kumu manao, oia

no ka haalele Ia o ka berika mare, ā mii loko oi» mau kmnn, aa hoike ia keid maa kanaka eha me ka lakon hana P e aoouoo pn kakoo i ka plit an* « me ika oie. Ke i oiai nei o Sofoinona 5:1520, e nana aka i maopopo loa ka pili io ana. A maloko o ka hana a k«a poe* he ioe* ihāopopo loa ia kakou, oa pi'H ka ilihane loa i keia poe, » loaa ka pilikia po i ka lahni a paa. I mai paha kekahi poē f peheā la ka pili ana o keia ho ka haaleleia o ka berita rnar<:? Peoei no ka berita mare. Kinohi 2. 24: No ksia mea, e haalele aku ke kanaka i kona makuakane, a me kona maknahine, a e pili aku oia i kana wahine, a e lilo laua i k* hookahi. Maraki 2.14-10: £ wehe i ko oukou uiaa baiba!a. Mataio, 19.fi: I Korineto, 7. 10. Ke kanoha aku nei a« i ka poe i ntare ia, aole na'u, na ka Haku no, inai haalele ka wahine i kana kane. Ma ke Kanawai Kivila, 28, paukn. 1287 a me 1290. A ke hai hf>okamani ole aku nei hei au imua o ka lehulehu, o ko'u lahui iliulaula mai na kupuna mai o kakou. Maloko o ko'u apana e noho nei, ke ike pono nei ko'u īnau inaka i ka nui launa ole o ka poe haalele i ka berita mare, o ka Peresidena koia o ka apana oi o ka poe kUe loa i ka berita mare iloko o keia mokupuni. Ke uouo mai nei na kane, a tne na keiki, i ka haalele ia e na wahine, pela no hoi tia wahine me na keiki pu i ka haalele ia e na kane. Ina wau e hoike aku i ko lakou mau inoa, a me ko lakou wahi i noho ai, aole poe i inalama pono i ke kanawai o ka mare i hoole inai, o ka poe w*ale no e kue aiia i ka berita o ka inare. No keia inea, ke hopu nei ko'u inauao e hai aku i ka nui o ia poe iloko o keia apana, he 200 no ia a oi ai?, a i ka manao wale ana iloko o ka lahui okoa iloko o kakou, he inuu tausani he Umi a keu aku. Ina kakou e nana iloko o na LUnakanawai Kiekie, o ka hewa keu iio keia i komo iloko 0 lakou; mai Haehae, a i MakahUana. Eia no ke kuniii i kaiiinaha ole ai na Lunakanawai Kiekie, no tia koina o ka Aha, a ine ka poe Loio pu, nolaiīa, tia hoopuhemo wale ka lehulehii, a noho pu okoa wale iho pela iloko o ka pilikia nui, no ke dala ole e uku aku ai, a me ka hopohopo pu i kahi o ka poe kiekie, aka, o ka poe i ulakolako, ua ike pinepine ia e ka lehulehii ko lakoii inau inoa iloko o ka Nupepa e noi aua iinUa o na Lunakanawai kiekie, e hooki i ka mare ana, a e tuare hou, kinikini keia mau hoolaha a ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie i kela puka ana keia puka ana o ka nupepa, a he maU haneri iio iloko o ka makahiki okoa. A iloko o keia poe noi, elua no ano. 1. No ke kUpOUo 1 kahi o ka pololei i ku ai. 2. A 110 ke ano inauu. A pela no ka poe hoolaha, e i ana, Ua haalele mat ka'u wahine i ko maila wahi moe. A o kekahi poe hoi, irtai hoaie mai kekahi i ka'U wahiiie. Maloko o keia iiiau hoike i ike ia e kakou* aole kumu e kuihe ai o ka manao i ka oihio loa o ka pilikia o ka luliiii okoa, no ka haaleleia o ka beritu inai-e, lle inea pono e iiiahele i mau apaiia okoa iloko o keia kumu o ka haalele ia o ka berita maie. 1. 0 ka hoowahawaiia maoli 0 ka poe e mare koke ana, no ka oitoU Wale aole me ka miikemake i kiipono i ka oiaio inaoli, 2. 0 ka moekolohe maoli ana> 3. 0 ka hookamakama. 4. 0 ka moekolohe maU, Maloko o keia mau apana eha, e nana pouo ai kakoUj i ka pili ana i ka pilikia loa a hie ka ole. Ua maopopo ae la ka apana 1, ota kumu iloko o ka haalele ia o ka berita mare, holoko mai olaila kekahi poe i haalele i na kane a lakoii, a tne ua wahine a lakou; he kuaanakahi nae ia poe i ike kino ia> a ma ktt haiia aua a ka pbe i huua iloko o lakou e ikea aku ui e ka lehulehu; e iike hoi me au e ike pono tiei ia Pulawa, i ka haalele o kana wahiiie mare ia Kaiwipttka, no ke aha la? Aole he maopopo ke kuuiu; i ka maiiao Wale aku ia laua, no ka hoowahawaha o kekahi i kekahl; aka, he kupouo nae ko laua utare, oiai he mau tnea ua like ko laua auo; ua keokeo like na poo. I ko'u manao» uā ouou Avaīe ia me ka nana pouo ole o kela a me keia o latta, ia laua iho no a wikiwiki ioa ka mare ana; aka, aole ia laua wale, aia iho no he mau eleiiiakuīe no; aiwaiwa loa aku hoi ka poe opiopio, kiuikiui a lehulehu wale i o inakou nei ia poe, a i ko'u manao oiaio ua nui wale iloko o keia mokupuni o Kauai, a iloko o ka lahui okoa. A, iua aole io oukou la, io niakou nei wale no kal aka, lie lioike nui ko'u, oia ke Kakauolelo a ua LUuakanawai Kiekie, e hoike -mai aua ia, no no Maui, no Oahu, no Kauai. Ua pau loa keia lahui okoa i ka pilikia ma ia apana 1, o ka haalele ia o ka berita tnare. A ma ka apana 1, ua hoemi ia na kanaka ma ko kakou lahui, uo ka loaa pono ole o na keiki i na kane pouoi a lakou, a ua mauna wale ia na keiki t kanhua iloko o keia poe i loaa ma ka hana kolohe malu aua, a ke ike loa nei kakou i ka emi o kakou, no ke aloha ole o ke kaue i kana waliine, a me ka wahiue i kana kane, a me kana keiki i loaa ma kaiia hana kolohe malu ana, no ka makau o oki ia e ke kane, a me ka aa ia ia, a me ka hilahila, a me ka luhi, a me ka luuluu i ke keiki, o hiki ole ke hana i ka lealea. Apana 2. 0 ka inoekolohe maoli ana. He la\a kamahele nui keia iloko o keia kumu o ka haaleie ia o ka befit& mare, iloko o ka* kou ka lahui Hawaii; a oia no ka hewa nui, a puni na Ahahookolokolo o ko kakou aupunV m»i ka hoomaka ana o na pahu hou a

bīki i keia wa* anw ks w#e hiki mai axriL Aole paha ir» e mao si keia me« noi, o kakoo ka )&hm e pilOna ana, w«hi a ka poe e wanana. lim kakou e oaiui pouo i keia, a6le be mea hoohewahiewa ia kakoa pakahi, aa maopopo ka pilikia io. O ka modkoiobe maoli ana, oia oo ka rooe pu aoa o ke kane e me ka wahiue aole i mare pa ia Uua r a be mau mea boi i mare ia, he kane mare e, a he wahihe mare e. mamnli o ka makemake pa o laaa e hana i kfc laua iealea iike. Ke hoike kuhihewa ole aka nei aa imua o kakoo, ka lahoi e komo ana iloko o keia pilikia nui, Aole i hopu ia a hoopai ia iloko o na Lunakanawai ka | o ka poe e hana ana i ka moekolohe maoli, o ka | wale no. Noloko mai o nei laia kamahele i lau īaha loa'i, a lanakila ka haalele ia o ka berita mare iloko o kakou. A noloko o keia e rnomi ola ia nei kakon iloko o ka honua, wahi a lehova Sabaota. E nana i ko kakou maa baipaia, Kinohi 4:1-4. E maopopo loa ia kakon malaila, no ka noho huikau o na keiki a ke Akua, me na kaikamahine a kanaka, notai!a, na taka o lehova o na kaua ia iakou. a papau iloko o ke Kaiakahinalii, a hookae ke Akna ia Noa, a me kona ohana, no ko lakou inalaina pono i ka bcrita o ka mare. E nana hou aku ma ka inokuna 19.1-25,"ā hookoe oia ia Lotd, me na mea i ike ole i ke kane elua, no ka inea, ua puliki paa kakou keia lahlii, rrtaf ka poe opiopio loa e alohi ana o waho ā ka poe i pakapaka ka ili. Aka, o kā poe opiopio loa, ka mea kaumaha nia keia weheWehe ana, no ka mea, o ka $ poe iio ia e laulaha ai ka iahiii kahaka iloko o ka aina, kahi a lakou e nolio ohana anā; no ka uiea, aole na makuā i inalaina pono ia lakou, a hiki i ka wa 00. Penei. Aole ipii opio I ole ka miinino i ka la, aole hoi iie kāūla hiaaWe hookahi i hikiwawe ole ka inoku; Peia loa i piii ai i ka poe opiopio kupono ole ke hui a hana, i ka liaiia a ka poe i oo kupono, no ka mea, i ka Wa kahiko o kakoii, ua laiilaha loa na kanaka, no ka noho ana o nā keiki me ko lakoii inaii makua, a hiki i ka wa oo kupono, alaila, lioao ia me ka wahine, a me ke kane. Aole no hoi i hoao wale ia na kāikāmahine o ia wa, a hiki i ke oo klipoho loā ana. Aka ( o iia kaikamahine a ine iia keiki kane o keia wa, aole i maahuue, lalaU e no i na hana a ka poe i 00, nolaila, ua niho tnote ko kakou lahui a pau ina ia ano. No ka mānao nui o na makua i poho no luknu, a ineka puiii lealea o na keiki. No kdia lalā o ka moekolohe rnaoti, aole he luea e kiiihe āi a kaiiaiua, no ka mea, o ka hewa no kelā i papapuu ai na miliona kanakā lehulelui toa iloko o ke Kaiakahihalii, a me ko Sotlottlā, a ino i£iinīhohui, a me nawa, a kinikini Wāle. 0 iia kaiie mare f a ine na wahine māi'ē e wehe nei i ko iakou beritā mare f he nui loa ia poe iioko o ko kakoii hei lahiii, ā he paha ia o ka poe I inaie iā iioko 0 keia aupuhi, a he | i koe e malaina ana ia ano. No ka mea, ua iehulehil ioa keia itieā ( o kā haalelē 0 ke kane i kana wahine, ā īne ka wahine i kana kane, e hele aku kā Wa ā paU Wale ke aho. A ke manao loā nei āu o ka io no, no ka inea, ma ko'ii wahi AhiipUāa e noko nei t he elima poe i inare ia, a ua hualele i ke kānawai o ka mare, aia na kane i kahi e, aia ho hoi na wahihe i kahi e, ua holo āku he\ i līonolulu elua Wahine, ua haalele na kane ia laua ho ka inoeki.'lohe, Ua noho Wāle iho me ka nui o ke kololie ma ia atio; a aia i ka lalāu, no ka mea, uā haalele i nā makua, a ine na kupuna, a me ko laua āihā, kāhi a laua i noiio paa āi. A he nui no makou ka poe i inare ia e wuho pu ana he kane a he wahine, me ka noho āloha pu o kekahi t kekahi, noho pāa makou ka poe ua māre ia he 16-^-S=£=sj # oia hoi | 1 lilo i tia aoāo lālāll lā. Pilikia la t haaleie ta i ke kahawai mai'e. EI aia i Kalalau, Halena, Waihiha, Lumahai, a Waioii, o Hanatei aku ka oi loā, o ka poe i mare ia e noho pu aha, | o ka poe e hoolalao Wāle ana. Ua kiota i na Waliine a lakou, a ua kioia i na kaile a īakou; a me na keiki a lakoh, a ke hoolā loa aku nei au, o ka PereBideha keia o ke Ahupuaa ma ka mokupuni o Kauai nei, ka oi o ka nui o ka haalele ia o ka berita mare, a pilikia pu ka lahuī Hawaii. Aia no ma ki* lihikai; KalihiWāi, pela no a puni o Kau*i nei—-a puni wale keia lahui* Aote wau e alilpahi wale aha i keia mea ia kakou, e hooio loa aku ana wau', wahi a ka hele mai a na kane 1 tito ka lakou poe wahlne i ua kuhiu la o ka haaletē ia o ka berlta mare imua o'u kekahi o na Loio o keia mok«* puni, a aia no imua o ka lehulehu o na loia, a puni wale ka lahuī, aiwaiwa loa aku imua 0 ha Lunakanawai, mai lalo a hala i luna, no ka mea< 0 ka puuhonua no ia o ka lahui. Aka, ua noho pu okoa lakou iloko oia pilikia, no ka nele i ke dala e hiki ai i ke alanai loihi o na Puuhonua. 3. OKA Ui>OiKA4IARAiIA. Ma keia kumu i hoolilō la i apana 3, nokl h&aleleia o ka berita mare, ke keil keia 0 na mo loa, a pilikia loa ai kakoU keia lahoi iliulaula ma ko kakou nei Pae Aina. Ns keia hewa o ka hookamakama i uhi paapu i na haneri iaaaani kanaka i hala e aku, mai * Kapena Kuke, a i keia la, a niau aku paha, aole paha. Nolailn, « wehewehe kakou i maopopo loa ai ka pilikia o ka poe i hala, a me kakou ph 1 keia wa, a me ka wa e htki mai ana. Ika waa Kapena Kuke, i biki ai ma Ha* waii nei, aole loa na mai ino a kakou e ikē nei i pili i& poe I hala, a hookamakama ia aa

#abine i na apaM kakaki, »iwmH line na apana aniani e aa haole o ia moku i bolo k»ihi i ka moaoa, tta laha iia mai a kakou e dte nei. Ma Kanai nei ka hooioakia mua ana, a mahope, oa laha i Hawaii, a ua hoolaha akn keia poe i loia i na mai iim? a paai keia lahui, mai laila ka laha liilii ana o keia mao mal ino, a hiki i ka wa i nui loa mai ai ke kn ana o na moku iloko o keia I*ae Aiua. No keia mea, aole aa e kuihe i ka hai aka ia kakoa a pan; he kakaikahi loa ka poe o kakou a poni ka lahui i loaa ole i na mai ino, mai kona poe kupana maī a hiki ia oe r ia ia a ia ia nei, o ka hapa aha la koe? 1-0000 paha, aole paha. Aka, i ko'U manao wale, l»e pomaikai loa ka poe o kakoa i koe aole i loaa i keia mau mai in<». Noloko rnai o keia mau mai ino i hoopuka ia mai ka 1010, alaala, ahuihala, a hui wale aku na m&i a na haole i iawe mai ai a kanu io kakou nei, ua kupn, a ua ohi, a ohi, a ohi, 0 ka ohi no ia a koe iki ua lau o ka wekiu. a koe nā muo i kauna hookahi. Eia hou keia. oka hookamakaina, apana 3, oka haalele ia oka berita mare. He anakahi no ia rua ua kuaaiiia, aka, lehulehu loa ma ua awa ku ana moku. Nolaila, inai kapa mai ua kuhihewa wau i ko'u hoike ana ua na haole mai na mai ino, nana 1 hoolilo ia kakou ika lahui e kokoke ana iloko oka ole. He oiaio īoa, na lakoh no, ke ike nei au, o oukou uo kaīii e hooia mai ia, ka poe i ike maoli i kahi o ka poho, a ine ka liewa i kn ai. I ko'u nana inaoli ana iho, e kau wale no i kanawai oolea no keia liewa hilahila, aole loa e pau, iua e hoopai a pau ke ola, aole uo e pau. 15 like me ka pau ole oka aihue dala, i inea e hiki ai ke hana i kona lealea ko o keia ola pokole ana. Pela no e hiki ole ai ke papa i keia mea, i oi mamua o na mea a pau a ke kauaka i inanao ai nialalo iho o ka la. Ke hoike aku nei au i ko'u manao ma keia, kākaikāhi loa ka poe wahine i ku paa hia keia, a ine ko lakou poe inakua, a me ua kane, na kiipUna a me na kahu, iloko o kakoU ka lahui e komo ana iioko oka pilikia, ho ka meā, malaiia ho i hoolaWā ai kahī poe Wāhine iko lākou inakemake i ka lāwa ole i iia kane a lakou, na inakua, kupuna, ha kahu. Ēl auhea kakou e, e āna kakou i ka toa, i ka lāula, ke kiekie a hohonu. 0 keia mea o ka hookāinakaina, aote loā e pau, uk poholo pu kakou iwaeua, no ka mea, aia iloko o na opu he niau haneri milioha kanāka iloko o ke ao nei, e huli ana i mea e oiuolu ai ko lakOu noho ahā maluna o ka ili o keiā honilā. Nolaila, e hoonoo ke 'lii me ka liiili a imi aku e like me ka &)lomoiia 25*2: He mea nani i ke Akua ke huua i kekahi He mi'O uani hoi i ua'lii ke inu aku. Aka, Ua imi ae nei ko kakou Moi} a ine kona mau kookoo, a ua loaa kela kanawai. "He kanawai e lioemi i na mai ino i lahāM inamuli o kā hookamakainā, M A, S, Nuuanū. Waipa, Kauai, 24, 1862.