Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 18, 23 Ianuali 1862 — HE MOOOLELO NO KAILIOKALAUOKEKOA-Helu 9. [ARTICLE]

HE MOOOLELO NO KAILIOKALAUOKEKOA-Helu 9.

(Ma ka Helu 8 o keia Kaao, i olelo ia ma ka Helu l(j i hala iho uei, ua olelo ia ua ola hou Kailiokalauokekoa.) Ae tia ola hou no. Ekolu nialama o Kailiokalauokeko» ka waiho ana ma kona lua kupopau; a ekolu no hoi malama o ko Kauakahialii loihi o kona hele ana ma keia mau MokUpuni, mai kona haalele ana aku ia Kauai. I na la hope o ke kolu o ka malama o ko Kaihokalaiiokekoa make an& ( 1 na po i o Kaloa, i ko kdkahiaka nui, ala ae kaikoe> ke o Kamkaulaikawainau, Katau aku la ia Kattikawi ka ohe ana me kona kaikunane, a hele-aku la maluna o ka lua kupapau. I iho la kona [kaikoeke; "e heaail »a 06 ma kuu mana, mai loko aku o ka Ohe kapu > ko kau», ina i ola dfci "hei ana; aka t 1 ola ole mai oe, alaila e hooko no au i ka ole» a ko kane e malama i kb mau a *pau kaua kaukatl ana* la manawa. kati iho la oia l'ka ohe maluna o ka paoa o ka ltta *Ittk|>apau, a kahea ilio la. 1; ' * Kapu aku la Pih*Dakalam! Kapu aku la Pihanakalani!! » Ka niau pio miui, 0 Kaupaukea, 0 KaWau, ' 0 Kailil o Kailiokaiauokekoal t ŪA moe oell! > Ia lioma no, puoho koke ae la oia mai ka ta* ae f me he ak ana ae la no ka hiamoe

nai, wehe i» »e4» ka hi» knp»p»o « ham»m» t I»olo aknl» oi» i|b mak» pohihihi aoo hiamoe » komopnko 0 Plh*n«k»jafli ; oiā i» Um t «|o i»c» ha)e i» me iHMkH*. ■ Oielomalko KaiKoHUookeko» i koa» kaikoeke, mee k» hoi t*lliamoe o"n. I mei 1« koti* kaikoeke, fcole p»lm kott he Mamoe, he m»ke kbu, o ke ko4ti |teia o kou m»l»m« Ooko o k» lua kupapaa.' I okn la o K»Uiokaleaokekoa; 11 ke m»n»o nei an he hi»moe Wa." Olelo aku 1» kon» kaikeeke; iole ka paha ou manao i kou lal»u »h* i ka mdo o kau katie » kaaWe oe, no loike »n» »kn i» M»« kawell lau» me K»uak»iiiaJii e honihoni lUii an»j ak»hi au » minao ae 1» i kuti makē h. la manawa, ninat\ o Kaiiiokalauokeko» ! kona kaikoeke; auhea la hoi o Kauakahialil? Hai mai 1» koua kaikoeke, ua hele aku nei ko kane, tta hoaaia 1 kl mloha ia oe, o ke kolu keia o kona malamll hele aktufeei, e l:ke me ka loihi o kou ma| malama i waiho ai iloko oka lua kupapa% no ka meB, ia oe i nalo aku ai i kon taa, kauoha iho ko kaiie ia'u mamua o kona heīe ana; peneL Eiā wau ke hele nei mamuli oke aloha o. kuu Wahine, a ka wahine i like \t(b " na ano ffie o ka pau ka hoi ia o knn aloh» k Kailiokalanokekoa; Nolaila, e noho oe a l|olia hlki aku ika wa pono, e kii aku o«f a lawe mai i na iwi o ko kaikoeke, a malami iho oe, a hoi mai au, a e malama oe j na a me ka hale o maua, a i loaa ka maf|u> ia oe e kauoha ae ia'ii) e pono ia oe hoouna ae i kanaka me ka ohs pu ae a kaua P aole au e hoi mai i kau kau kauoha ke ole oe $ hootina ae me ka ohe - a kaua. Oia ke kaaoha a ko kane ia'u, Iloko o keia oleltffc kona kaikoeke, kupu koke ka manao Kailiokalauokekoa e j imi i kana kane, no*lte ia nei manao o lilo e mai i ka wahine ho«; Aolaila, hai aku la oia i kaha olelo i Eia wau ke hele nei e imi i kua kane, i imf aku no hoi au a i loaa, ina aolīi loaa ka wahine, alaila kane au, ke ike mai hie kela ia'u, a W hoi ua loaa kana wahin6,tfioi mai no hoi ail, ! Alaila, olelo aku la ke kaikoeke; a<* e iiele oe e imi i ko kane, pono nae oe ke 'lawe pu me ka ohe a olua,, ina i hoohewahewa kela ia oe, e pono ia oe ke hoike aku i ka ohe a olua, alaila ike mai kela ia oe. No ka mea, ua olelo iho kela ia'u i ka la i hele ai, ke hele hel &ty a ōe e • kauoha ae ia'ti e hoifyai, mai hoouna £e oe i ke ke kanaka me ka paa pu ole 4e i ka ohe, ao'le au e hoi mai ana i kaa hoouna Wale ae i ke kaiiaka ke ole oe, e hoouna pu ae me ka ohe. No keia olelo a kona kaikoeke, lalau aku «J» o Kailiokalauokekoa ika ohe a kana ka- j iir|a hele akn la a liiki ma Wailua, me ka ' | Haalele keia ia WaUna, hiki aku la keia | ma Moloaa, ia hiki anaiaku oia nei i Moloaa, lohe akn la keia he waft, e oleloia ana e holo ana i Nailiwili a hdlo loa i Oahu. Ia lohe ana oia nei hē waa holo i Nawiliwili, hele mua o Kailiokalauokekoa a moe i Nawiliwili, aaoiapo ia ia malaila, ala ae j la ia i kakahiaka htii, ike aku la keia i ka ! Waa e hoomakaakau ana e holo i Oahu, la manawa, helekoke aku la o Kailiokalauokekoa a mahope o ka waa, ninau aku la ī ka poe mea Waa, 6 holo ana ko oukou waa i hea? Hai mai la lakott, e holo ana i Oahu. Alaila, tioi aku ja ka pono anei ia oukou e ae mai e holo jpa kakou i Oahu? I mai la ka poe mei waa, he ia oe ke kau mailina o k6 inakou waa a holo aku i Oahu, aole ou mea nana e hodle. Nolaila, lia makemake loa ka poe mea waa ia Kailiokalauokekoa no kona wahine maikHi, me ka manao o ka poē mea waa, o ke kino « 0 Kailiokalauokekoa kii uka, A kau lakou ma ka #aa, holo aku la a pae 1 Makua, ma WaianM; i ke ahiahi, aia o Kailiokalauokekoa e hd)bo ana ma ke kaawale, a o ka poe mea #aa hia ke , me ka ohumu o lakou, 6 komo pakahi iloko o Kailiokalauokekoa» Aka, he okoa loa ko ka wahine mahao me ka iiiaalea nui iloko ona, i kumu e kaawale ko lakou kuko mai o Kail iokalau okekoa ain, . 1 ka poe mea waa ana e kahea aku la lakoj^ f ia Kailiokalauokekoa; E ka wahine? Helei mai kakou maanei . e moe ai., \ A no ko lakoa kahea&i ia nei e hele aku, ae aku no keia me fiuattao olnolu! i ole keia e inanaoia Oi&i he #ahine ifio, o ili*mai auanei ke koko o ko iaJw«i kuko ino maluna 0 ka Wahine ke hoole a|u keia i ka lakou _ kahea. 4 Ia Kailiokalauokfekoa,ihookokoke aka ai/ x ' a noho pu me lakou ma kahi hookahi. I aku la o Kailiokalauok|koa i It£ ppe mga ?waa. E ka poe mea waa/nana w'aui alakai mai nei, „ mai kela>moku le wa I kekai a hiki i keia wahL E pono e ai kakou mama» o ko kakou moe ana, i lea ka hiamoe o k4po i ka maena: a iio keia 6lelo » ka wahine/na m&ikai ia mea imua o lakoa. Hopmakaukaa ae 1» lakou i k» ai a me ka ia, i mai la ia K»lliokilaubkekoa; e paina kakou, ua mak»ukau n» ; tdiea » pau, » mao- 0 na, haule aka moe. ' I aku 1» o Kaillok»l»iiokeko», ua m»katikau oukou ma n» me» ak», hookahi mea i koē o kilu »wa ole e hdst ai, alaila leale» k» moe ana. I mai la ka Jx>e fi!ie» waa, he awa no, kiiia akn la iloko o k» hokeo, » lawe ia mai 1% mama l»koa » pau,ae lima apa awa. I» lakoa (imi »i, a» ohaliil o K»iliokai»uokeko» i kon» »pa »w» sa» kon» kna ibo, me

' k» ike ole £«Bl i> ltkoft I b kst a«aka s ka iraiuti#. „ A ptut it« tiitt »w* «ai» pminn lafcoft āei » p«», ftka T itole i Kaiio, a» old e ftuii ka qsia' 0 k» «#» i k* poe mm » tfi tilo kkon 1 k» hiHmoe, * o ka wabioe boi, k»Si »kti 1» kei» » hi»EKX* Jo*. 1» f*a itt o l»ktftt. 1 k» h)MBOc, h»»!«te. kei» i* &kott» » Lel« m»i!» i» po » m«l»imih lam» i Ptraokapok% īnai l»l!a msi»» hiki i l*Dtiloa, lo»» ke aik»ne » i%aei/»ole nae ke--1» i moe ilaila, ho(o pu mai lao» rae ke *īkane m» ka waa a nie na makt:a o ke aikane a pae i Hanauma, nohomalaila me ke aikane, ekola 1% Joa» ia ia ia wa» e holo ana i Molokai. # * ■ la Ike ana akn » i» nei be waa holo, hookokoke akn ta kei» malaila, a ninaa aku la, B holo ana ko oiikon waa i hei? olelo mai !a lakon, e holo »tta i**Molok»i ( uoi aku la keia eeepa m&ko lakon wa», a aa maikai ia i ka poe mea waa. Kan lakon maluna o ka Waa, a holo aku 1 a a kau ma Kaunakakai>e like no ka hana maalea a JCailiokalauokekua i ka poe mea #aa <mai lt*nai m«i f pela no kona hana maalea i keia poe mea waa. la lakou j pae at ma Kaunakakai, kahea mai la na kanaka ia ia n#i, e hele aku e moe pu ina kahi hookahi, a ua ae aku no keia i : ka lakou hea m»l 4 Hai akts la keia i kona makemake o ka inu awa, alaila iealea kā moe ' ana. A no keia olelo a ka liīihine, aole j nae he awa o lakou ia mauawa, aka, ua holo ! loa kekahi o lakou i Kaiaupapa i awa, a hoi I mai, mama ka awa, a inu lakoii koe no o Kailiokalauokēkoa, no kona nini no i koiia awa. la lakou e waiho ana i ka ona awa, haalele keia ia lakou a he!e aktl la, a noho ma Wailua, kokoke iki i Kaluaaha, noho keia malaila a liuliu. Hiki mai kekahi wSa ike Haku aiha mai Lahaina mai, a kakahiaka ae, lioi ua waa nei i Lahaina, kau keia maiaila. Ia holo ana o lakou mai Molokai aku a kau ina Mala i Lahaina. Haaleie keia ia * lakou malaiia, hele aku la keia a hiki ma Honuaula, Kaupo, Kahikinui, Kipahulu, aole loaa ia ia ka'waa e holo ai i Hawaii; haalele keia ia Kipahulu, hiki keiā i Haua. I ke kakahiaka nui # ala ae la keia a hele aku la mai Puuiki aku, a hiki ma ka puu i kāpaia o Kaiwtopele< Ike aktl oia i ka waa e hoomakaukau ana e holo i Hawaii. Iho aku Ia keitf a hiki i ko awa pae waa 0 Aleamai. Hooho ia ana keia wahine kai, me ka mahalo mai o iia mea a pau o Aleamai ia Kailiokalauokekoa, ' Ninau aku la o Kaili'ekalauokekoa i ka poe nona ka waa, E Hele ana ko oukou Waa 1 hea? E holo ana i Hawaii wahi a na kamaaina. Olelo aku la o Kailiokalauokekoa. E aho owau kekahi me oukou e holopu; ae no ka mea, na ike mai la lakou he wahine maikai keia, me ka manao 6 ko ana ko lakou makemake ke koi aku, - A kau lakou ma ka waa, a holo aku la; ia holo ana o lakou a waena moana; komo ke kuko i kekahi mau kanaka o ua waa nei. 0 ke kanaka ia ia kajboe, a me ke kanaka i ke kainaiiu, aia nae o Kailiokalauokekoa mawaena o ka waa. la Kailiokalauokekoa e noho ana ma kona ike.aku la keia i ke aka o na mea inaona, e kunou ana no ia nei, Manao ! ihiPla keia e hanaino rnai ana ia ia nei. Nolaila, hoakaka mua aku 1» o Kailiokalinokekoa i ka poe mea waa penei. E1 au* hea ouk6fl!l Eia ka'u wahi olelo e liai mua * i#6tlkoU. I holo auanei ou a h# » Hawaii, manao mai auenei ftikou o kuu kino ka tiifi o kuu holo ana mai maluna o ko oukou waa; nolaila, ke hai mua aku nei no * wau ia oukou, e kapu mai kuu kino mai lawelawe iki mai. Aia no ia'u ka oukou uku e makemake ai. I mai la ke kanaka mahope; Et Pono ole ka olelo a ka wahinei kainōa o ko kino no uku i manao ia aku ai, eia ka kau he papa e mai! Ei! aole he pono o ka olelo a ka wahine, e pono ia kakou ke hoihoi hou i ka wahine i Maui. < , , Iloko o keia olelo a ka mea ia ia ka hoe. Wehe ae la oia i ka ohe kapn a kana kane o Kanikawi, a hoohuli aku la i ka makani, ia manawa, e poi mai ana ka ino malu- ; na'O lakou, a ane pono ole ka moana, ua kupikipikiō na ale o ka mona, no keia ino f?hi i ili mai maluna o lakou^ Ano keia pHioihoi lauiiā ole'o ka poe n> na ka waa. Alaila hoopuk» ratt o Kailiokalauokekoa i kana olelo imua o lakou, me ka i aku. v Auhea otikou ē ka poe nona ka waa, he*. oiaio ka'u olelo ia oukou; e kapu mai Itnu • kino, aia no .ia'u ka uku, i na e ae mai oiikou 4 ole e hiki mai keia makani ino mafuna o kakou; he mea malie wale no ka makani ke »e ookoii e kapu mai kuu kino. __ Ia manawa, hoopukamai ke kanaka maImaa iluna o ka iako i kana olelo, * * * : 4» % E laua]», e hoolohe kakou i ka oleio » keia wahine, aohe kumu eaeo kei» ino i loaa ia kakou t o olo» wale no. Ko ka mea, ua * olelo pono ole olaa i keia, malia he mana ko ia nei e hoomake i ka waa a me kakou pu, koe no kei», op!»iia, e hooknn kakon i k» p»e » me kapaeole o kakdu i k» »H>», aole o>u mao»o i kaa e olelo nei, e hoi hoo i hope, k» mea, ua niii k»fii i hala ia kakoo, «» nnkn kahi i koe. E pono kakOnhookuu i k» holo o ka wawa i ka wahine, «laila, n» maikai ia me» imn» o ka poe mea waa. I» man»w», haawi &e 1» J»koti i k» holo » me ka pae o ka wa» i k» wahine. A holo^

k| l»koG f>Wp BO kei. mea, h& «e 1» o JK*ailk>icAi*i»&eko« mahope o ka w«% wehe «•loieo» U Kknikawi li obe « koa» k»ahopkuli iKa*» te kti la ma k«hl* ka ma* fcps»i> ef» flūi iimL la m*«sawv t>* »*Jie k».k» KMk»n), p»a k* mo f aUil* o iwlk* •i a»ik»i iraJe m> koe, bolo laifoc tt kaa mi tpola i Koiwla. I® OMUsair* » bkod i Sikt *i ma Upolo, h*1« tnt>» »ktī la bo o Kailiokakookekoa » kip* m» ka hale kamuiioA. Nioao tna» aka !a keia, aoie aftet fce «tkwag Ratuti i pae mal inaaoeif l tnai na kamaaioa, he aowaa Kaoai lio, aole o kao* m*i,jnai aiwi no ke kao a na waa a hiki 1 k» p*|l o Soookoa, pani» iho tio i« kahakai *. Kohali '&i, paapa i na waa. * * * .. * . N'inao hoo ako.o Kailiokilaookekoa, mahcfl la ko lakoti bolo anaf !las ihai ta ea ka- . ruaaina, tt» hala ma Kona, a&e Kau. a ma* ' laila ae hiki i Puna 9 s ma Hilo, a ma Hama' koa, kc hoi mai, a- hiki' i k Kohala nei, hoi i Kauai, pela ka o!elo nai i anei, a holo aku nei.