Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 14, 26 Kekemapa 1861 — Aloha ino ka lahui Hawaii.-Ke Kanawai Hookamakama. [ARTICLE]

Aloha ino ka lahui Hawaii.-Ke Kanawai Hookamakama.

Alora t\ —t"a puhra au i□» teo he nui wale e hoino ana i k# Kanawai kinai i ka hewa i !wia ma ka hookamakama, a co?aila t aa olelo ou m*u iho, aloha iiio ka lahai Hawai. O keaha ia ke ktuna o koia hoiao aaa? t T a ike paha ka poe e hoino nei i ka poiuo i k»a ma keia kauawai? Aole anei he knknlu mua ia ka manao hoino me ke kamaaina maa ole i ka pono a ine ka hewa o ia kanawai? Aole anei he hako wale iho »0, i ka maoao hoūio, me ka ike olcf i ke ktimti o ka hoiho ana? He kokua anei keia kanawai i ka hewa? lie paipai auei keia kauawai i ka hookamakama? Ke olelo nei au. aolel he ole l».»a no. Ue uiea maopopo ia kakou a paa, he mea hiki ole ka hoopau ana i ka hookamakama, he kiko eleele paa loa ia ma keia Aapttm> a me na Aupuni e ae a puni wale ka houiia. Ua imi uui na hoa kau kanawai o keia Aupuui t mea e pio ai ia liewa; aki, aole nae he pio iki. Ua inaopopo he iiui ka poe opio* pio i hoi aku i ka opu o ka make, ilokd"o ka wa kakahiaka o ko lakou ola anā. , Nohea mai keia make atia? No ko lakou holo mai ma Honolulu nei e hooluana'i i ke kti mai o D& moku. Aia manuwa lakou £~ huikau oi, a e loohia'i i na mai ino; a ma ia hof»e aku hoomaka e iho ika make. Ua hana paha lakou i ka hewa me ka naaupo, a me ke koiia e ka pilikia, a me ka lealea, a nolaila, ua poino lakou. Pehea lā kou uianao eka makamaka aloha o ka lahui Hawāii? No ko lakou naaupe ana anei ke kumū e hookttu aku ai ia lakou e heīe no pela e make at, me ko kakou ku aku e nana maka ia lakou e aleia'na me ka hoomāinoino pu i keia lahui? Ke olelo nei au, o ka mea e keakeā ole āku i kia poino e ili tnai ana inaluna o na Waliine i naaupo a lilo ma ua mea pono ole* me he mea la aohe lakou he makamaka 110 keia fahui, a mē he inea la o ko lakou makemake ka hooemi hope i kā ulu ana o ka manao Hawaii.

0 ke kuinu ka i hoinoia'i o ka haawiia n ka pnlapala i na wahiiie hookainaknma? A kapu wale ia e ka poeiuipo he Laikini. Ua ike anei oē e ka ineft*fe lioino kumu ote nei he Laikini io ka iiioa o kaTpalāpala c haawi ia nei i nu wahine hookatiittkam&? Ua ike anei oc» i ke aiio o ia huaolelo? Ke manaoio nei iutj aole! Ke hoolē nei ātt, aole Laikiiii i haawiiu. Aole 110 hē Laikini ka inoa o ka pālapala i haawiia i ua wahirie hookamākamā; aka, ua haawiia ua paiapala la, i utea e inaopof)o ai kiihi i noho ai o ua poe hauinia la, a i hiki āi hoi i ke Kauka Naiia ke ike «a hooopoaia ka inoa e ka Makai Nui, a 1 īnao£>opo hot i ka Makai Nui ko lakoU lielē aiiai kāhl'o ke Kauka o i maii'a ke lapaauia mai, malalo o na lilo 1 hookaawaleia nu kela kaiiawai kinai i ka iiio i loaa inā ka mc ka malama pu i ka helu i ina6popo ai ka nui o n& wuhine i poi&o i e ua' kanawai la. tJa ike i ua palupula la, a aole uti i ike i kekahi olelo maloliu, e ae nna i ka poe i loāā ka pālapala e haiia i ka llewa, rae ka hoo|)ai otē ia ke kue ! ke kauāwai moekoloiie a ihē na kanawai ē ae o ka aina. A kd olelo nei au me . ka maopopo io, ina e ike ia ka poe wahine hookamakama i hāawiia i na (iatapala ē/ka* paia nei e kekalii poē he Laikini, ē hanā ana i ka hewa moekolohē, a hookamakama paha, ē hopu kokeia no lakou e like me na waliine e ae. Nolaila* ke mānao uēi āu, ihii ka poe e hana mai nei me he mau enemi la no ka lahiii ilafraii, maialo o ka helēhēlena makamaka, i kumu e hoano ē ai i ke an'o maoll 0 kela kauawai i haiia maluna. Ē hiki anēi \ hft fcakai uuku o ke kUianakauhalē ke hopu 1 ka hēwa ā pāu i hanaia e keia poe hooka* mākiuna? A ke ano o ka lakou mau hana,inc he mea la o ko lakou makemake ke kin4i i ka lahftf llawaii, a no ka naaupo paha ke kumu i ho<rikaika'i e kāuo aē i helehelēna okoā mē i:ft hoino kumu oie i ua kaulwai la? A no ko tiā poe iiei e hana mai nei, me hē poē eiiemi la makemālke paha e hoopatt i ka mftU aua 0 kēia lahui/ nolāiia ko lakou haoa ana me he mea la e liooho mai aua meka leo hookahi, iie kanawai ino ke kanaWāi pili i ke kiuai i nn mai ino i loaa ma kft hookamakama. Kē oielo nei au i kā poē a f>au i liio ma lft manao kuhihewa, ua olelo lakou mē ka ikē oie i kē aUō o kft' tAeft « iakēU i kamaiiio ai. • £ haliu kakou Mē ae nana i ka palapala h6ike hapaha a ke kahuna; Nana i ka makāi Nui o Oahu ma ka?ia pala-H pala hoike hapāha e pau ftua i kft i* 3i o j Dekēmabft M. H. 1860, o ka nui o nA wahiiie i hiki hnua o ke Kauka Nana he 289, o ka j poe i maiia hē 111. Ok ka hapaha mua i hoomakiia'i keia kanawai; 0 ka tita ō fift wahine mai i keia mauawa he 16 noloko fte o na wahine he 400, ī hoikē ia lakoi* tteftka Makai Nui ft rne ke Kauka Nftna. Nolaila, eiā paha ki ninau, inft paha aole keia kanAwai ihea 1» keia poe wahiue i maiia i keia trft? liokc> o Wu manao wftl« iho,ifta ftote keiftkftnftWai f iflft lauft pftu keia halMē maii kapomēhāhio kft IIL 0 ka pakele ana anei i keia poe wahlne wile no ka pomaikai o keia kauawai, mē kft hiaWi analu ia likoh i ka maoawa e huli ai mai jfrolakon tiiau aoao hewa a i ka pono, * i mihi ai lakoa i ko lākoia he#ft, a lūilia paha iilo pu hoi i poe hooflit» no ke ola mau loa m» ke Attpsbi o Walaiii? Ko k» m«h t o kft meft i mihi io akn i koua e kahua no ia. Oia wale no iiiei Ica podtt»ikai? aole; ab, «pono e ike no <*akoa ihoe ka poe e Me ana ma na ftlattni o HonōiulU i ka wa mamua

% • • ' " aka, a me ki w* BMŌKtpe mai o li &ofcol»* ia »na o kela kinawai e hoinoia uef. Aole iaei oe i ike i ke »no'inaJnhia o kda wa in*. moa o k» manawa a«le keia kanawai? K«« m*i ana oe, ik> ka tnea, p«la oe e hai m*i ai i ka oiaio. Ke oleio nei au no na mea e pi)i ana i ka pomaikai o ka mea hookahi. a ka hapa nukn o ka lehulehu, e oki aa malaila, a e hoomaka an e bai aka i ka poloaikai o ka lahuikanaka okoa. * Ina paha ua hele o A ma Honolulu, a i kona mau la i noho ai malaila, ua loaa oia i ka ma» -—, a hoi aku la oia sna kona wahi |k>īioi ma ka Mokupuni o Hawaii, uk? kooa aoai pu. a launa aku ia me a loaa aku la ka mai o AiaK, launa aku hoi o £ ote I, a l^aar, aku la ka mai ino o £ ia I ; lanna'ku Fa o I me O, a lele akn !a ka mai ino o I ia 0, a, peialiu. Laha ae la ua niai iuo nei iwaeoa 0 keia poe, a hot "nku la o E ma Maui, o I hoi ma Kaoai, a o 0 nia Molokai} lanna aku la keia poe i tta kane, a me na wahine uoho malk\ a mai ole paha o ia mau wahi, alaila, lele aktt la ko lakon mai itto, iliuaa o ka poe 1 uoho malie me ka hele ole i Ilonolulu, alaila, o ka laha ae la no ia o ka mai Ino, a o ka hoomaka aku la tio ia e nui k>a, a o ka hiia < koke mai la no ia o ka make, noloko mai o ke kumu ino hookahi i loaa'i i«f A, i na la ana i noho ai ina Honolulu. oka hap# nui o keia poe i maiia, ua pau aku la lakou i ka luake, a i ole ia, o ke o!a pokole ana'ku me ka maiuoino i na eha, a me na poino e ae i ili malunn o ka mea nawaliwali: Kolaila, (K>l)io iho ia ka aina i ka emi t kona lahul.

0 ka poe a pau i maiin e tia aina ku»aiit»* inai i inao|Mjpo f he pi>e li»x»kftniakama, ua h<v le lakou me ko koi ōle ia f ku i kahi uke Kauka Kana e lapaāo i ko lakou uiai. lua e olelo ?uai paha auauei 00, i> ka luea heluhelu, lu 1 »- ha kou poumikai, ko ke kanaka pouo, a me ko ia la i ke ola aua o ia wahiue hauiniaf ; Eia ku'u haiuu ma ia niuau, ina ola kona inal, alaila, ua hiki 010 ia ia ke hoomai aku i ka poe hupo e pau wale aua | kana hoo*«r , lewale. Va maopo|>o īa kakou a pau at>lc« loa e hiki ia knkoU ke kauhiwaha i ka mauao liele a uilani hoi o ka poO wahiimo ia auo; nolaila, ua 01 ka pono o ka hoopau aua i fco lakou inai iuo, a pela kakou e hiki ai ke kau-

lawaha ia lakou mai ka hana ana i kela tnea ino, o ka hooiaha i ka inai iuo s ka poe a pau e koinn ana i ka upena niiinilo 0 ua poe wahine hiHiknmakaniala* £ like me ke alii, iua kakou e kinai i koiia wa uuku, uā hikiwaw* kona piu, uka, ina kakou e hookuu ia ia, o kona aa aku la 110 ia me ka paa ole i ke kaohiianmi; pela im wnhine hookuiuakaiim; ina e kinaiia ka ino ia iakou, alaila, pau ko. lakou inana e hanii aku ika ino ia hai. Ua oi auei ka pono o ka hoi ana'ku o keia poe waliine ma na walii kuaaina nie ko iakou mal ino? Ua oi lftkou 4ioi *nu rfku rue ke ola maikai, me ka hiki ole ia lakou ke hoohailniia wale aku i ka poe e uoho ana ma iia wahi kuaaina, na wahi i lako ole i ua kahuualapaaii? Ke olelo nei au no'u iho, ua 01 ka pono oka hoi ana me ke ola inaikai, mamua o ka hoi aria tne k% mai mo. Ina ī){iha ua liewa io lakoti,;i tnake o leau Ud ka hewa o ko ke ao nei, aole auei o keiapoe waliine i poiho kekalii e kalaiu inai ma ke koko liala olē o Kristo lesu? Ina aohe hewa o ko ke ao nei, ina la aole e Uoounata mai i kalahala i pau ai ka lieWa bke ao ne» inaluna ona, a i lilo ai ku poe i kalaia ma ka inoa o ka Meuia i tnau hoanoho iio ke'lil o liaMii, rna koua Patedaiso naui iloko 0 ka lani.

Ua maopopo ia'u lio kanawai malkai loa kdia e kinai nei i ka ino, a me ka rnake i 1o»a tna ka liookaiōakama. Ina ua hewa ka lia> paiia na oko kanawal o na luna a me na fnakai, aole lie pono e hooi(i mai ai i ka heno ke kanawai; aka, tnaluna iho no opa liina ko lakou hewa iho, a aianok»ahahookolokolo kahi i lmmama inau i ka poe a pati e makemake ana e imi i ku lakou maii pono ma ke kanawāi oka aina, lja hana io anei ua poe luna la, alne na makai me ka hapai i helehelena e ma ua kanawai laT

tta lawa a«, a o ke kauleo hope a Kamolokama, oia fiv ka hai akti i ne kanaka Ilawai'i naauao a pau, ina oiikou e makelnake ana e kinai i ka lahui Hawaii, e aho ehoopoaia keia kanawai; waka hoi, o ko «u--kou inakemake ka mau o keia lahui, alaila, o ■ abo ē ku kakoama kona kua a liiki i ka make ana. Me ke Aloha. Mai.aMakui. Dekemaba 23, 1851. . , I. , ■ „ . ii.u» a&- I kela poaha iho taa kn hoa mai o Lady Fratiklin a me kotiat poe hoahete, maluna o kekahi moku e holo ana i lapana a flie Kina, tJa pae mai oia \ uka f a ua hookipaia ma ka hale oka mea kiekie o tt. C. Wale, ke Kuhina okō na ahia e. I ke ahiahi oka poaiima, tta holo hoa akri oia. l/a manawaiea mai oia he $100 no ke keioia ana he Kiahooniaiiad no Capta!ti Cbok, ma iakekua liawaii.

OC7» 1 kft po o ka ls pole ibo »«», h« <t)pl boo iio ma Hooofalu ««i» 6tu !»■ b<it o ke olfti aaa iloko o k«tā Ao!« » Dftttftte noi Jrt» hooo» « iiko me keU olfti iwmua ibo |»#L Uftkoj>ikipikio mooli %ai f aeu oift» 06 os fl«lo # itie ke ommi )« *il lulilu(i ift ke ftws « like om kft ioiilali ena ok» r p*hotpi ma ka limt oke kaoaka. MT Ua ku inai ka woko hope ioa © keia. kikilik He 10 wale &o ka uni o na riwka Okohola i biki liiai nu» keia cisa ' mokapun» i keia kau e ndlio Or t T a hookahuaia iho nei he koa Lio m* Hoooloiu m\, a aa hookohoia na Lo* [ He 90 a kea *kti ka )ksl o keia poe koa 'pttftin ho». _