Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 11, 5 December 1861 — Page 2

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, DEKEMABA 5, 1861.

 

OLELO HOOLAHA!

                E kohoia ana na Lunamakaainana, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, ma kela Apana koho, keia Apana koho, iloko o keia Aupuni, ma ka Poakahi mua o Ianuari, e hiki mai ana.
                Ma ka Mokupuni o Oahu, ua hoonohoia na wahi i oleloia malalo nei, no ke koho ana, penei:—
                Ma ka Apana Koho 1. Ma ka Hale Hookolokolo hou, ma Honolulu.
                Ma ka Apana Koho 2. Ma ka Hale Kula ma Honouliuli, i Ewa, a me ka Hale Kula, ma Pokai i Waianae.
                Ma ka Apana Koho 3. Ma ka Hale Kula e kokoke ana i ka Hale Pule hoole pope, ma Waialua.
                Ma ka Apana Koho 4. Ma ka Hale Kula ma Hauula, Koolauloa.
                Ma ka Apana Koho 5. Ma ka Hale Kula ma Kaneohe, e kokoke ana i ka Hale Pule hoole pope.
                Ma na Mokupuni o Hawaii, Maui, Molokai, Lanai, Kauai, a me Niihau, ma na wahi i kohoia, na Lunamakaainana, no ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1860. L. KAMEHAMEHA.
Kuhina Kalaiaina.
Oihana Kalaiaina, Nov. 20, 1861.

OLELO AO I NA LUNA

                Auhea oukou, e na Luna o ka Hoku o ka Pakipika. Ke kauohaia aku nei oukou e hooikaika ma ka ohi ana i ke dala e like me ka mea i oleloia ma na Helu mua. Ua hala ae ka pilikia i na Auhau, a nolaila, aohe kumu kupono e waiho hou i ka ohi ana. Eia hoi keia, e hooili koke mai i ke dala i ohiia, mai kakali, mai palaka, aka, e hana no e like me ka mea i kauohaia, me ke kuihe ole. NA NA LUNA.

No ka pepehi kanaka ma Hawaii.

                Ua lohe mai nei makou, ua loaa kekahi o na kanaka na na i pepehi ia John Ely, (Keoni Pailaka,) a me kana wahine, me ka hoomainoino i ka makuahunowai. He kanaka wawae kukue ia, a ua hehi oia i kona wawae iloko o ke koko, me ka hele i o a ia nei iloko o ka hale, a ua loaa kono mau meheu wawae malaila. Elua na kanaka wawae kukue ma Makahanaloa, aka, ma ka wawae akau ke kukue o kekahi, a ma ka wawae hema ke kukue o kekahi, a nolaila, ma ke ano o ka meheu, ua maopopo loa ka mea nana i pepehi i ua poe la. Ua manaoia he kanaka hou no nana i kokua i ke kanaka wawae kukue, aole nae i loaa. Ua manao keia poe e loaa i kekahi puu dala a ua elemakule nei i ahu ai, a ua manaoia ua loaa no he $2,000, aole nae i maopopo loa ia. He haole waiwai maoli no ia, a ua alo aku ka lohe he $20,000 a kue na dala maoli e waiho ana ma kona hale, a nolailo no kela poino nui o lakou.

He wahi Ninau.

                E ka Hoku Pakipika, pehea la keia? He alanui kahiko e moe ana mai kahiko mai. Ano i keia manawa, ua pani ia a paa loa; a o ka mea nona ke kuleana i pani, aole i imi a hana iho i wahi ala hou ma kahi e ae o ke kuleana. A o keia kuleana mamua ia o na kuleana mahope.
                A ma keia hana ana, ua pilikia a kaumaha maoli ka manao o ka poe nona na kuleana mauka aku o ua kuleana nei i pani ia'i. Aohe he alanui, aole no hoi e manao ia e loaa ana he alanui pono e ae ke ole ia maluna o ua kuleana la. Nolaila ke ninau ia nei oe, Ua pono anei keia pani ana? Hewa anei au ke hoomau aku i ka hele ana maluna o ke ala kahiko?
                Aia ma Ukumehame keia pilikia o na makaainana. O ka loa o ua kuleana nei, ua pili no i kela kae i keia kae o ka pali, a ua hana ia i loi kalo loihi a pili no i kela aoao i keia aoao o ke kahawai ua pili no i kekahi aoao wale no o ka pali; nolaila aole he alanui e ae e loaa ai.
                Ke hele nei na kanaka mawaena o ka loi.
                Ke hakaka nei, a ke lohe ia mai nei ka manao hoopii. Nolaila, mai lohi kanalua mai oe, i ike a ka pololei. A o ke kanawai paha i pili ai. Oia ka mea hookohu wale, no ka mea, i hooili ia aku ia oe, no ka mea i hoike ia'ku la mamua ae.
                A no ka maopopo. ua ike hohonu ma ke kanawai ka Luna Nui o ka Hoku Pakipika, ke manaolana nei au e mohala ana keia pilikia. Olelo hoakaka wale no keia.
J. B. KAWELO.

Aole no he mana o ka mea aina e pani i na alanui i hele ia e kanaka ma ka wa kahko mai. Aka, ina paakiki loa oia, e pono ke hoopii aku i na Komisina e like me ke kanawai. E nana ma ke Kanawai Kiwili i maopopo.

Ua kauohaia na lala a pau o ka Aha Hui Hoopuka Nupepa Hoku Pakipika, e akoakoa mai lakou, ma ko lakou Lumi Halawai, malalo o ka Hale Hookolokolo, ma ke ahiahi o ka Poalua, e hiki mai ana, oia ka la 10 o keia mahina.
                No ka manao o ka poe i hiki mai, e hai iwaena o ua hoa a pau, oia hoi, he manao i ku i ka pomaikai o na hoa o ka Aha Hui, aole i pili i ka Pepa.
                Ma ke kauoha a ka Aha Hui.
W. KA.
Honolulu, Dec. 4, 1861. Kakauolelo.

E nana oukou i na olelo hoolaha a Mr. Alena, a me M r. Maka, (Mc Donna,) ma kahi o na olelo hoolaha.

NO NA HOOMANA.

                Ke nui nei ka ninau maloko o ka aoao o keia nupepa hou no ka hoomana. Ua ninau ia mai ka hoomana pololei e hahaiia'i e kanaka. Ua hoopukaia mai ka pono o kekahi mau aoao hoomana, a hoopukaia mai no hoi na ninau he nui no ia mea. Ua minamina makou no keia, no ka mea, aole i manaoia keia nupepa i kahua e kukuluia'i na hoopaapaa no ka hoomana ana. Aole nae hoi e hiki, e like me kona ano kuokoa, ke hoole i ka manao o kekahi, a ae hoi i ko kekahi. Aole pela ka hana a keia nupepa; pela paha ka hana a na nupepa e aku, aole pela keia.
                He oiaio ka mea i oleloia e ka poe kahiko, "E like me ka hanohano o ka hana, pela e nui ai ka hooikaika ana, i mea e like ai ka nui o ka hana ana'ku me ka nui o ka hanohano o ka hana" He oiaio no hoi, aohe mea nui e ae maluna o ka ili o keia hohua, e like me ke kanaka a ke akua i hana'i; he oiaio no hoi, ua oi ka nui o ke anaina kanaka mamua o ke kanaka hookahi ; a ua oiaio no hoi, ua oi aku ka nui o ka hana a ke anaina kanaka mamua o ka hana a ke kanaka hookahi. I ka noonoo ana i na hana pau a kanaka o keia ao e noho nei, ua kupu kupono mai ka ninau. He aha ka oi o ka nui o na hana a kanaka e hana'i? Eia wale no ka hailoaa no keia ninau, oia ka noonoo ana no na mea pono no kona hoomana hookahi ana, a me ke ano o kona manaoio ana a me kona hoomana ana iloko o ke anaina. Na ka oi o ka nui a hanohano o ka honua nei keia hana oi o ka nui me ka hanohano. No keia mea, ua menemeneia ke hehi ana iluna o keia kumumanao hohonu loa ; no ka mea, o keia ke kumu nana i hookahuli na aupuni. O keia mea, ka mea nana i hooikaika'ku i ka hapai ana o ka lima o ka makuakane i kana keiki, ke keiki hoi i kona makua. O keia kumumanao, aole oia i noho me ka lokahi, me ka maluhia, a me ka hoomaha ana i kona luhi, mai ka manawa i hanaia'i ka honua a hiki i keia manawa. No keia mea i haunaele ai o Europa mai kela kihi a keia kihi no na keneturia he nui ; ia ia, mokuahana o Beretania a mamua loa'ku hoi, kahuli ke aupuni nui kahiko o Roma.
                Me ka manao e pomaikai ana paha ka noonoo ana a ka poe manao niele no na ano hoomana e noho nei i keia manawa, a me ka hoomana hoi o ka wa kahiko, ua hoomakaukauia kekahi mau wahi manao e hahai ana i ka nui o ke ano o na hoomana, me ke kuhikuhi ole aku i ka mea pono a me ka mea hewa. Ma keia pepa e hahai wale ia'ku no ma ka nui o na ano o ka hoomana ; ma keia hope paha, hiki ke hoopuka pakahi aku i ko lakou ano, ka lakou mau hana, a me ka lakou mau mea i manaoio ai. E like me ka manao i haiia ae nei maluna, aole keia he kuhikuhi ; e like me ka olelo a ke keiki a "Seraka,"—"Mai olelo iho ke kanaka, ua oi aku ke ino o keia mamua o kela, a ua oi ka makemakeia o keia e ke Akua, a ua emi kela ; no ka mea, he mau mea kupono wale no ia a pau i ka hoolea ana'ku ia ia, ke hiki mai i ko lakou manawa.''
                I ka manawa o ka poe Judaio, he nui na ano o ka hoomana, me ke ano like no nae paha o ka manaoio. Iloko oia lahuikanaka, ua loaa ia kakou ka poe Parisaio, Sadusaio, a me ka poe Esene, a o na mahele pili loa nae i ke ano hoomana o ke Keraite, Rabini, a me ka poe o Samaria.
                O ka lahuikanaka Mahomeka hoi, ua maheleia lakou iloko o na mahele nui elua, i kapaia kekahi he Sunite (Sunnnites), a o kekahi hoi he Shiite (Shiites); a he mau mahele liilii aku hoi kekahi i kapaia he Isamaela, Nosariana, a nui wale aku.
                O ka poe Hinedu, ua maheleia lakou iloko o na mahele nui elua—ka poe i hoomana ia Siva, a me ka poe i hoomana ia Vishnu.
                O ka hoomana Keristiano, mai kinohi mai no kona hele mahelehele ana a hiki i keia manawa. O ka poe Heretika paha ka mua loa o ia mahele ana mai, oia hoi ka poe i kue i ka hoomana e hahaiia'na ia manawa, oia hoi ka hoomana mahope o na kanawai a Moke. No keia mea i hailukuia'i o Setepano i ka pohaku, no kona haalele ana i ka hoomana mua a hahai mahope o Kristo. Nolaila hoi i kumakaiaia'i o Kristo no kona hoohuli ana i ka manao o kanaka ma ka hoomana e. Mahope mai nae ka hoomaopopo loa ia ana o kela mea. Oia ka wa i laha loa ae ai o ka Hoomana Keristiano, a ua kukulu ia iwaena o ka lehulehu, a ua hoomakaia na olelo kaulele e pili ana no ka manaoio, a i ae ole kanaka i ua mau manao kaulele nei, alaila, kapaia'ku la lakou he poe heretika. Aka, ua nui no na kumu hoopaapaa iwaena o na poe Keristiano, no ka mea, o ka Palapala Hemolele, he palapala ia no ka manaoio; a no ka mea hoi, no na mea hemolele ike ole ia e kanaka kona mau manao i hoopukaia iloko o ka hemahema o ka olelo a kanaka, ua kukulu ae no kela kanaka keia kanaka i ka oiaio o kela wahi keia wahi o ua buke nei, e like me kana mea i manao he pono.
                Eia kekahi kumu o ka nui o ka naele ana i ka nui loa o keia mau manamana o ka hoomana Keristiano. O na haumana mua a na haumana a ka Haku i olelo mai ai, "E hele oukou ma ke ao nei e hoike aku," etc., o kekahi hapanui o lakou, he poe mai na aina ma ka hikina mai, no Peresia a me ia mau lahuikanaka e pili ana, a o keia mau lahuikanaka, he poe makemake loa i ka hookomokomo i na hana ano e iloko o ka lakou mau hoomana ana ma ke ano naaupo. Nolaila, i ka manawa i holo ai ka hana a na Haumana a ka Haku, ua komo nui mai keia poe; ua huli ma ka hoomana Keristiano ma ko lakou lawe ana ia Kristo oia ka Haku; aka, ua pololei anei ka lakou ao ana'ku me ka mea i aoia mai ia lakou?
                I mea e akaka ai ia kakou ka nui launa ole o na hoomana liilii a pau, e nana kakou mai ka make ana o Iesu a hiki mai ia kakou. E loaa auanei, iloko o ke keneturia mua, ka poe Gnostics, e noho ana no i ka manawa e ola ana na Haumana a ka Haku; ka poe Nikolate, ka poe Simonians, a me ka poe Corinthians. Iloko mai o ka lua o ke keneturia, e loaa auanei ka poe i kapa ia lakou iho he Basilidians, Nazareans, Sethites, Cardonians, Alogians, Manicheans, a he nui wale aku,— ua oi mamua o ka umikumamaha na hoomana ano e i hoopukaia ia keneturia. O ka hoomana mua i hoopukaia ae nei, Basilidians, ua ao aku lakou, mai ke Akua pololei mai ia mea i kapaia he Æons, a e hoole ana i ke ano Akua o Kristo. O ka poe Nazarean hoi, ua hahai pololei loa lakou mahope o na kanawai a Mose. O ka poe Sethites, ua olelo lakou o Seta no ka Mesia. Ka poe Cerdonians, ua hoole lakou i ka ala hou ana mai o ka Haku mai ka make mai. O ka poe Alogians hoi, ua hoole lakou i ke ano Akua o Kristo,—o ka poe Manicheans, ua olelo lakou, elua kumu hemolele, a ua huikau hoi iloko o ka lakou mau mea i manaoio ai a i hoomana'i. O ka lua wale no keia o ke keneturia ; elua wale no haneri makahiki, mai ka make ana'ku o Iesu Kristo, a ma ka kakou imi ana iho, ua kokoke e iwakalua na ano o ka hoomana, ua aneane e iwakalua na ano o ka manaoio. Ina e ola ana kekahi o kakou ia manawa, ma ka aoao hea la ia e koho ai? I ka kakou ana ana'ku i ka rula o ka kakou noho ana i keia manawa, aole ano hoomana hookahi e hopu ai me ka hewa ole ; aka, e like paha me ko lakou hewa i ka kakou nana'ku mahope o keia mau haneri makahiki he nui, pela paha kakou e kapaia mai ai he hewa e na hanauna e ola'na i na tausani makahiki ma keia hope aku. "He hohonu io no na alanui o ke akua."
                Iloko o ke kolu o ke keneturia, e loaa auanei ia kakou keia mau hoomana hou. Ka poe Arabici, e hoole ana i ke ola pau ole. Ka poe Paulinians, o olelo ana he kanaka wale no o Iesu Kristo, a o ka Uhane Hemolele oia wale no ka mea mana. Ka poe Noirtians, e ao ana hoi lakou, o ke Akua ponoi no kai hoolilo ia ia iho i kanaka, a oia no kai kumukaia ia—a he nui aku no keia poe, he umikumamakahi a keu iloko o keia keneturia.
                I ke Keneturia eha, ua iini loa mai na hoomana hou i hoopuka ia mai. O ka poe Orians, e olelo ana aole i like aku ke kino a me ka mana o ke keiki me ko ka makua, ka poe Photinians, e olelo ana hoi lakou na ka Uhane Hemolele me Maria o Iesu Kristo, ka poe Jovinians, e hoole ana i ka puupaa o Maria, a me ia poe he nui loa, he umikumamalua a keu na hoomana i hoopukaia mai i keia Keneturia.
                Iloko, o ke keneturia elima, hoea mai keia hoomana i kapaia he poe Nestorians, a ua olelo lakou, elua maoli kino kaawale o Kristo, he okoa no ke kino mana, a he okoa no ke kino kanaka. Ka poe Pelagians, e hoole ana i ka hewa kumu o kanaka, a me na hoomana e ae he nui.
                Iloko o ke keneturia eono, puka mai ka poe Apthardocetes, e ao ana, i ka manawa i kumakaia ia'i o Kristo, aole i eha kona kino, a na ka mana ona ka eha i pale aku, a he mau hoomana e ae no hoi kekahi. I ka iwa o ke keneturia, puka mai ia hoomana i kapaia he Paulicians, e kokoke ana ka lakou hoomana me ka poe Manicheans i haiia ae nei maluna. I ke keneturia umikumamaha, puka mai ka poe Bogomili, e ao ana na kekahi anela i kipaku ia mai, mai ka lani mai i hana keia honua. Ka poe Petrobusiano, e hoole ana i ka Bapatiko ia o na keiki,—ka poe Waldenses, e hooikaika ana e hoanoe oe i ka Ekalesia, ia manawa hoi puka mai ka poe Hussites me na hoomana e ae a mahope mai hoi, o Lutera, Calavina, a me na mana e ae o ka poe hoole pope. I hooloihi ia keia kumu mookuauhau i ike kakau a pau, aole keia he mea hou ka mokuahana ana o na hoomana. Ua hoomana kekahi poe i ke Akua, me ka i iho nae, aohe ona poo. O kekahi poe, ua hoomana lakou i ke Akua, me ke ao aku, he poo no ko ke Akua aole nae he wawae, ua hu i o a ia nei ke ano a ka hoomana ana. Ua kapa iho no lakou ia lakou iho, oia ka hoomana pololei, a o na hoomana a pau, a me na kanaka a pau i like ole ka hoomana ana, a me ka manaoio ana, me ko lakou ua kapa aku lakou, he poe heretika. A pela no i kapa aku ai kahi hoomana i kahi hoomana he heretika. Pela no i kapa mai ai ka hoomana Helene, i ka hoomana o Roma, he heretika, a pela hoi i kapa 'ku ai ka hoomana o Roma i na hoomana a pau i kue i kona mau aoao, he poe heretika, a "pela 'ku no a pau i ka puaa."
                O keia ka nui o na ano o ka hoomana i ka manawa kahiko; ma keia hope aku paha e hookuiia aku na hoomana hou mai kahi a kakou e haalele nei, a puka loa mai io kakou nei. Mamua nae o ka hoopau ana i keia mau wahi manao, he kupono ia kakou ke noonoo—e hoololi iho i ko kakou mau maka iloko o kakou iho, a e noonoo; no ka mea, e like me na manao oiaio a kakou i hoomaka ai i keia mau manao, ua olelo iho kakou, aohe mea nui e ae ma ka honua nei e like me ke kanaka; a ua olelo iho kakou, aole he hana nui ma ka honua nei e like me ka noonoo ana no ka hoomana ana i kou Akua. A pela no, e hoomaha kakou, a e noonoo. E oki ka imi ana ma na buke. Ka huli ana ma na mookuauhau ua punahelu i ka waiho ana no na keneturia he umikumamawalu; e oki ia, a e hoomaha—e noonoo.
                Eia kahi mana i koe; ina ua nui loa no ka hanohano a me ka ikaika o keia hana e hoomaka ia nei, a ua emi mai ka ikaika a me ka hanohano o ka paahana nana e hana nei keia mau wahi manao; alaila, e na makamaka, e pee au mahope o ka olelo a kekahi o na haumana a ka Haku i pane aku ai, "E ka Haku, ua ikaika no ka uhane, aka, ua nawaliwali ke kino lepo."
                Eia ka hoopau loa ana:
                E like me ka paapua ana o na kukuna o ka la, aka, hookahi no malamalama, aole he lehulehu; e like hoi me ka manamana ana o na lala o ke kumulaau, i hekauia e kona mau aa, aka, hookahi no kumulaau, aole he lehulehu; e like hoi me ke kahe ana o na auwai he nui mai ka mapuna wai hookahi, aka, aole he lehulehu na kumuwai, hookahi no.
Honolulu, Dec. 2, 1861.

No ka Imi ana i ka mea e Mahuahua hou ai keia Lahuikanaka.

                No ka mea ma ka nana ana i ka papa helu kanaka o ka makahiki 1860, i hoopukaia e ke kakauolelo o ka papa hoonaauao, no ka helu ana i na kanaka a pau maloko o keia Aupuni; ua maopopo malaila ke emi ana o ke kupa o ko Hawaii nei pae aina. He mea kaumaha hoi no ka manao ka ike ana i ke emi, a ma ka noonoo ana, ua liilii na mea e ae ke hoohalikeia.
                No ka mea, aole keia i like me ke kaumaha ana o ka manao, no kekahi pilikia e loohia mai ai i ke kanaka i kekahi manawa. O ka pilikia i halawai mai i kekahi wa me ke kanaka, no ka poino a me ke poho ana o ka waiwai, aole ia he mea pilikia a kaumaha no ka manao o ka lehulehu mai o a o; ua pili wale no ia pilikia a me ia kaumaha o ka manao i ka mea hookahi; aole i ka lahui okoa mai o a o.
                O ka mea nui i keia manawa, o ka imi ana i ka mea e mahuahua hou ae ai keia lahui, ma ke ano ulu hikiwawe ke hiki. No ka mea, ina aole e loaa ka mahuahua hou ana, alaila, wahi a na mikanere, "e nalo ana keia lahui," he ano akaka ia, ma ka ike ana i ke emi. Aka, i mea e ko ole ai ia olelo, nolaila, e hoolana ka manao.
                A i ko'u noonoo ana, he mea pono i na Hale Ahaolelo elua, o ka makahiki e hoea mai ana, ke hoanoe ae i ka noho ana o ke kupa o ko Hawaii nei pae aina, ma ka hoololi ana, a me ka hoopau loa ana paha i ke kanawai e kau nei, i aponoia i ka la 19 o June, M. H. 1852.

HE KANAWAI

E hoole ana i ka hoopai ana i na wahine i loaa na keiki moekolohe.

                PAUKU 1 . Ina moekolohe kekahi wahine a hapai i kona moekolohe ana: alaila, aole e hoopaiia kela wahine a hiki i ka manawa e hanau ai, alaila, ina aole ola ke keiki a hala na malama eha mai ka hanau ana mai, e hoohanaia no ia wahine e like me ka olelo o ka Mokuna 13 o na Kanawai Hoopai Karaima

i hooholoia ma ka Hale Ahaolelo i ka la 21 o June, M. H. 1850; aka, ina e ola ke keiki a hala ia manawa i oleloia maluna, alaila, aole e hoopaiia ia wahine.
                I ka nana ana i ka hana a me ka makemake o keia kanawai, he kumu hoomakau, a he kumu pepehi keiki o na wahine hapai keiki moekolohe. Ma ka nana ana iwaena o na wahine e noho nei, ua lehulehu no na wahine hapai keiki moekolohe. Eia nae ka mea haohao; o ka nui o na keiki i make, ua make mua ke kekahi iloko o ka opu o ka makuahine, a make i ka wa o ka hanau ana, a he mau la ko kekahi make, pomaikai ka hala o na malama eha mai ka hanau ana mai.
                He pono hoi ke noonoo i ke kumu o keia make ana. Ma ka manao koho wale aku e like me ke ano o na wahine; ua maopopo no, ua hana pepehiia na keiki i ka wa iloko o ka opu o ka makuahine, no ka makau i ka make o ke keiki iloko o na malama eha, mai ka hanau kupono ana mai ; nolaila, e aho ka hana hoomake e i ka wa iloko o ka opu, oi ike ole ia ka hapai ana a me ka hanau ana. I kekahi manawa, nalowale iho ka nui o ka opu o kekahi wahine, me ka olelo ana, "aohe no wau i hapai ;" me he mea la, o keia kanawai ke kumu o keia hana pepehi make.
                Nolaila, e hoopauia keia kanawai e pono ai. O ka imi hoomahuahua i keia lahui ka mea nui; no ka mea, a nui na kanaka, oia iho la ke ola o ke Aupuni, alaila, waiwai keia mea he kau kanawai, ina aole kanaka, makehewa ke kanawai.
                Mai kuhihewa ka poe hookohukohu Akua, a hoolei kona manao, o ka hoopau ana i keia kanawai, o ka ae ana ia i ka moekolohe; aole pela nana ia poe i ka Mokuna XIII o na Kanawai Hoopai Karaima. Na na Hale Ahaolelo ka mana e hoopau i keia kanawai. Me ke aloha. EHUKAIOLALO

Oahu, Dekemaba 3, 1861.

                E heluhelu me ka hoomaopopo i ka Moolelo o ka hoomaka ana o ka Hoku Pakipika. Ua ane haule kekahi mau hau, a ua hemahema kekahi, aole ke kope e waiho nei. Ua ane maneo loa ko'u mau pepeiao, no ka $20,800, eia ka pono $2,080.00. Aia ma ka Helu 3 oia moolelo, rula mua paha.
Oia ka Helu 10 o ka Hoku Pakipika.
J. H. KANEPUU.
Maunalua, Nov. 30, 1861.

                Ue manao no ka Moi, a me kona poe e hoi koke mai i Honolulu nei; aka, ua loohia iho nei oia i ka nae, a nolaila, aole i maopopo ka manawa e hoi mai ai.

                Mai Callao mai, ua lohe mai makou he mai maoli no o Gen. Millea, a ua hopohopo ka manao o kona mau makamaka o ola hou ole auanei.

No na Aina e mai!

                I ka la pule iho nei ua ku mai kekahi moku no Kapalakiko mai me na eke leta a me na nu hou no na aina e mai.
                Ina e nana pono kakou i na ouli o ke kaua ma Amerikahui, ua maopopo no e lanakila iki ana no ke aupuni maluna o ka poe kipi. Ke nene mai la hoi na hoailona o ke kaua nui a kokoke loa hoi.
                O na hikimua o ka puali koa o Fremont ma Misouri, ua hiki lakou i Springfield, kahi i hoopioia mamua e na kipi. Malaila no e akoakoa ana keia puali a pau, alaila, e hele imua a e hoouka me na kipi, malalo o Gen. Price.
                Ua hoopio na koa aupuni ma Misouri i kekahi huakai kaa lawe ukana o na kipi, a ua lawe ia hoi kekahi mau pio.
                Ua palapala o Gen. Scott i ka Peresidena e noi ana e hookuu ia ia mai kana oihana aku, no kona nawaliwali loa a no kana elemakule hoi; no ka mea, no na makahiki ekolu i hala ae nei, aole i loaa ia ia ka hele; no kahi eha ona i ka haule i ka lio. Ua ae ia kona makemake, a ua lilo ia Gen. McClelllan ka oihana luna koa nui o na koa a pau o ke aupuni.
                Ua olelo na nupepa o ka aoao hema, ua lanakila no na hema ma ke kaua ma Leesburg. He 15 na papa koa iloko o keia kaua ana. Ua lawe lakou he e 400 na pio, e 3 pukaa, e 2 hae, a me e 600 na pu kaupoohiwi. Ua make 300 o na kipi. He 50,000 ka nui o na koa kipi ma ia wahi i keia manawa.
                I ke kakahiaka nui o ka la 30 o Okatoba, ua holo mai ka pakaua o Monroe aku, ka aumoku manuwa nui. He 50 ka nui o na moku, a he 25,000 ka nui o na koa. Ua ikeia keia aumoku nui ma ka moana e holo ana i ka hema, aole nae i loheia kahi e holo ai. Akahi no a ikeia he aumoku manuwa nui e like me ia ma Amerika.
                Ua nui loa ka haunaele ma ka moku o Kenetuke; ua pili kekahi hapa o kolaila poe i ka aoao hema, a ua pili kekahi hapa hoi i ka aoao Akau, a ke hoomakaukau nei na aoao elua e kaua. He mau hoouka kaua liilii mamua, aole nae i akaka ka aoao e ko ana.
                Ua nui loa ka hoohalahala o na Nupepa Beretania no ka paa ana o na awa ku moku, ma ka aoao Hema o Amerikahui, a ke paipai nei kekahi i ke aupuni e wehe i keia pilikia, no ka mea, ua hemahema na hale ulana lole no ka nele i ka pulupulu, a ua nui loa hoi ka poino o ka poe ilihune no ka hana ole.
                O Capt. Simms, ke kapena o ka moku powa o Sumter, ka moku i huli nui ia iho nei e ke aupuni, ua hiki oia ma Ladana, Enelani, aole nae i loheia kahi i haalele ia ai kona moku.
                I ka la 9 o Npv. ua hoouka na koa Aupuni i kekahi mau papa koa o ka aoao Hema, ma kahi kokoke i Cairo, a ua lanakila loa lakou. Ua lawe ia na pio he 120, a me na pu kaa he 12. Ua make 100 o ka aoao Akau; aole nae i maopopo ka nui o ka aoao Hema i make, ua oi nae ka nui mamua o ka aoao Akau.
                Ua lawe pioia, e ka aumoku manuwa nui, ke kulanakauhale o Port Royal ma Karolina Hema, a ua hooleiia iuka na koa aupuni he nui loa. Ua lawe pio ia hoi ke kulanakauhale o Beaufort, ma kahi e kokoke ana i na wahi i oleloia maluna. Ua kokoke loa keia mau wahi i Charleston, kahi o ka kaua mua iloko o keia kipi ana. Ua hoopau ia kekahi hapa nui o Beaufort i na poka a me na poka poha mamua o ka pio ana. Aole i loheia ka nui o ka poe i make.
                Ua ae ke aupuni i kekahi mau haole e hoopukapuka ma na kahakai o ka aoao Hema, i mea e loaa ai i kolaila poe i na mea e pono ai i ke ola, no ka mea, ua pilikia loa ma kekahi mau wahi i ka wi.
                Aia a hoopio ia kekahi mau kulanakauhale ma na kahakai o ka aoao Hema e hooiliia ana ke aupuni i ka pulupulu ma Enelani a me Farani.
                Ua kui aku ka lono iwaena o na kipi, ua lele na koa aupuni maluna o ke kulanakauhale o Charleston. me ka manao e hoopio. O keia no ke kulanakauhale punana kahi i hanauia'i ke kipi, a ina e hoopauia ka punana ehoopauia hoi auanei na keiki lapuwale i hanauia malaila.
                Ua hele imua na koa kiai o na kipi a i keia manawa, ua kokoke hou lakou i Wasinetona, ewalu mile wale no mai ia wahi aku.
                I ka hoouka ana ma Port Royal, ua hoohemahemaia kekahi moku manuwa, a ua iliia ekolu moku lawe koa.

No na wahi e ae.

                —Ua make ka Emepe ra o Kina i ka la 22 o Augake. O kona ano koaka a me ka uhauha ke kumu o kona mai i make ai.
                Ua noho alii oia no na makahiki he 10, a ua lilo ke aupuni i kana keiki opiopio; aka e malamaia nae ke aupuni e na luna eono, a hiki i ka manawa oo o ua wahi keiki alii nei.
                —Ma Hunagari ua haalele ka ahaolelo i ka lakou hana no ke kue mai o ke aupuni o Auseteria ia lakou a ua nohoia ko lakou hale halawai e na koa Auseteria.
                —Ua hoaoia kekahi mokuahi hou ma Beretania, a ua holo oia he 20 mile iloko o ka hora hookahi, a ua nui hoi na ale o ka moana ia ia i holo ai. He mama maoli keia. Ua manaoia, i ka manawa pohu o na ale e holo no ia he 30 mile iloko o ka hora hookahi.
                —Ma ke kulanakauhale o Genoa, Italia, ua ikeia i ka la 24 o Sep. he hokuwelowelo hou, me na huelo ekolu.
                —Ua oleloia iloko o kekahi nupepa olelo e, ke pohopoho hou nei na alanui o ke kulanakauhale o Amsterdam, a ua hopohopo ka manao o kolaila kamaaina, o palemo hou auanei ua kulanakauhale nei. Ua kukuluia keia wahi maluna o ka aina kelekele loa. I ka wa mamua, ua hoopauia kekahi wahi hapa o keia kulanakauhale i ka poho ilalo, a ua nui ka poe i make a i poino hoi.
                —Ke hoomau mai nei no ka hoomakaukau ana o na aupuni nui ma Europa no ke kaua. Ua hooikaika na aupuni o Beretania a me Farani ma ke kapilipili ana i na moku manuwa i uhiia o waho me ke kila manoanoa, hiki ole i na poka ke hou aku. Ua lawe keia mau moku i na pu nao nui he 40. Ina e ku na aoao o keia moku i na poka, aole no e komo, e pakika ae no me he mapala la. Ua olelo hoi kekahi nupepa, no ke ano puni kaua o ko Farani poe, aole no he hiki ia Napoleona ke noho maluhia ke ole oia e kaua aku i ka aina e aku. Eia nae ka mea maopopo, ua lili o Beretania no ka ikaika loa o Farani. a nolaila, e like me ka hooikaika ana o Farani e hana i na mea kaua, pela no ka hooikaika ana o Beretania, i makaukau loa oia i ke houkaia mai.
                —Ua nui wale ke kolohe o ka poe Iapana i na haole e noho ana ma ia aina. Mamua koke iho nei, ua hoao kekahi poe e kimopo i ke Kanikela o Beritania e noho la malaila, a ua pakele mahunehune loa oia; ua pepehi ia nae kona Kakauolelo. O ke kaua paha koe, no ka mea, aole no e kapae ke aupuni nui o Beretania i keia hewa nui, e hoopai aku no, a ke akoakoa mai la ma Iapana he aumoku manuwa Beretania.

Ea Hoi! E Nana mai.

                O makou, o na makaainana kanu o ka Moi ma ka apana o Kalepolepo, ke nonoi aku nei makou i ka mea ia ia ke koho ana, a me ka waiho ana i na pahu balota e koho ia ai na Lunamakaainana i ka la mua o Ianuari o ka M. H. 1862. Penei ko makou manao: E ae ia o Keokea i Kula a me Makawao i mau wahi e koho ai i mau Lunamakaainana, a makou e makemake ai e koho no keia kau Ahaolelo ae, a o ka mea e oi ana na balota,oia ke lilo i Lunamakaainana no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana o ka M. H. 1862. No na kumu malalo iho penei:
                1. No ka loihi loa o keia apana, mai Huelo a hiki i Keokea, a me Keawakapukai, aneane 20 a 30 mile paha ka loihi.
                2. No ka makaponiuniu, i ka pololi, ke hele ko Keokea a me ko Keawakapu i Makawao e koho Lunamakaainana ai no ka loihi no.
                3. No ka ua mau o Makawao, a me ka opili, a me ka loihi no hoi, nolaila, ua makau makou i ka hele ilaila e koho ai.
                Eia ka wehewehe ana:
                O makou na makaainana iloko o na makahiki i hala hope ae nei, he uuku loa na makaainana e hele nei e koho balota i na makahiki i hala ae nei, ua aneane elima paha ka nui o na makaainana e hele nei i ke koho balota ana ma Makawao iloko o na makahiki i hala hope ae nei, ma Keokea, Waiohuli, Kalepolepo, Keawakapu, Kaonoula, Waiakoa, Nakealahou, a me Kanamahanae, ua aneane like ka nui o ka poe i hele mau i ke koho ana i na Lunamakaainana i na makahiki i hala ae nei, me ka mea i hai ia maluna.
                No keia mau kumu i hai ia ae la maluna, no ke kaawale loa o kahi e koho ia ai na Lunamakaainana, mai keia wahi aku, nolaila, ke kuka ole o na makaainana i ko lakou mau Luna e koho ai, e like me ko Honolulu aina, aia ka mana o keia mea i kekahi mau Luna o ke Aupuni paha a poe Kuhina paha. E oluolu no na Haku e hai mai ma ka Nupepa, i ike makou na makaainana lepo o kuaaina nei.
                Na na makaainana o keia apana.
R. WAINEE, Kakauolelo.
Kalepoleop, Nov. 30th, 1861.

He Kanaka Kahiko.

                O Kale Hutchins kona inoa, ua noho oia ma ke kulanakauhale o Maine, Amerika Huipuia.
                O kana mau keiki a pau, he 10 " moopuna, 99
                O na moopuna kuakahi 235 " kualua, 17
                A pau loa, 361
                Ke huipu nae me na makua, 2
                363
                Lehulehu maoli lakou.
                A make iho la oia i ke kanaiwakumamaiwa o kona mau makahiki a me na malama ewalu.
                Ma Nuhamesire, i ka makahiki 1834, ua make he 29 poe elemakule. O na makahiki pakahi o lakou, he kanaiwa a keu, a ma ia wahi hookahi no, he 13 poe make, pakahi haneri makahiki o kela mea a me keia, a he mau luahine hoi, he 101 make o kekahi, he 103, ko kekahi, a he 105 ko kekahi.
                Uresua Fralekena. Ua make ia ma Tenese; 115 kona mau makahiki; elua kaau makahiki kona noho Ekalesia ana.
                Wahi a ke Kumu, Hawaii.

                Ua kamailio ia iho nei ka Moolelo no Kailiokalauokekoa ina Pepa mua i hala, aole nae he pololei loa, aole no oia ka pau ana, hookahi paha hapakolu i koe, e hoopuka houia ana e S. N. Haleole, ke mama iki kona hana e hana nei.