Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 2, 3 October 1861 — Make Emoole. [ARTICLE]

Make Emooie.

Albha o«, h« ukān* li'a « HooiU aku n«i ia o« t t 6«u it e lawe āku mtt oi%W hi ehi o k«it ift|ft fflokttputii, tsii Hi«rali t KiUii» eii Ui wthi ukiiia )ft, Ui miki Kt»tv ole kekihi Wihide, o Nikihueiui k«Aft iilOā* lkipook% U 11 Okitopa oei. * Kii k6 ktotfitt o kutti make >&«» Ui b«t i* U II tĀii kiuHollL lililL kii £00 Htt» kft h<M>tn&* kt «utj i pii Aoa Ki • mshop« iho, ioio ai Utti« v a tfce ke kioo • p*u k I kft W» oilo o ki hoomaki ioi o koii mii* kihii iki 1« oii i kWi kil»** hil# «Mi 0 .V ' .

I* li m fcft W6*mm • kaoi wikiae, % b k«ei wikiM k ii, "mii tetftiikiik« to4 oe ; tti we|ft kdpd t " ii #ft tUNi ikn la kini ki*« i ko laua okiia e ita liftii, « iokM pa ift ift ma ka loati ao« t aliila, |kftli« iho |ft ke ili o kana wahia* ilaie», kiili īi k« Bb&i i o koni make no ia. •Pela i hooko ti ai fci Baibala Henloleiē, | 4 : t4. Heaha ko onkoo oii 1 H« tt«hU iM> ift i jKta iki ae, i halo#ml« iku. E aloha ittiit«W W. H. Puniwii. * Apua, Nonolulu, Oahu, Okat. 9 ( IBBL

MJT* Ua pomiikai kakoU i iklliihka Fl«#iii * pail» ika toa« ttftft ia kakoii ka «raba ii(ltai(o, ka »«hē pilikia A me ka inakua iia* iltli « kao*i tdāi ia kakoa i ka ik« a Ae ka īkiaiiio, ol« hoi ka Ndp«pa Hok& o ka Paki* No kēi* pomaikai i ioaa ia kikou, e biki kio ia kakoU k« koi aku, ke noi aku a kc hoopii dktt i « pau ai kekahi QnaU pilikia o knoAka ē iioho nei, a o k«U pilikia aoie iio hui J fafcle imkahl i kela mea keia aiea ka | ike ine ka inaaao iho he mea ppjo tio hoi ke 'kkli itt ae. Ua maopopo o keia pilikia oli no hoi ua AuHau o ke Aupuoi e kau dfei itlitia o tia kaAiki| hi kalepa, a me na hāna o kela ano keia iiiu» Mai ka hookuinu iua o kt» nuhau kookupu eliīa o keia Aupuui a hiki i keia la,ke koi tiei no, a Ui kui iio ha makaainana i keia Makahiki i hala ae tiei e hdopau ia ktekahi mnu iuhiU 6 ke katiaka t ke koi uei no hoi ki poe kilepa i me ka poe hiūa e hoemiia ki uku o fti |)i{ipili liikini i mea e loaa ai . kihi ola uuku ia lakou^ | manao nei hu ua pono ke koi ana i ke Aupiihi, ke hoopaii iki ie i kiuWahi uia pill- | kia. Ke hoho nei kakou me ka ike ole i ka|hi e loai mahuahua mai ai ke da!a, ke uwe hfei ha Mupepi i ke dnli ole o ke Aupuni, (Hii o i o, i itul e hiahao ke Aupuni ē inau ho na iuhau o keii niaU mihaWi» i pela aku no a hiki t keia makahiki ii e hiki hiii &na, Ike olelo nei au t mahea li e loii ai i kfe ki» j naka ke dala e hiki ai ke hnoliWi iku i ko- | Auhau. | Ikawa e Uwa ele ai ki iUhiU oke kani* , ka, ke kuda!i kuke ii iho !a no li o knna Wihi Wiiwii uuku) ā o ka hdpetta ho ii 6ka liaalele o hfei kiUiki i knhi iina, kona kule- | itii paa hiai na kupuua niai, a ua haalele no ii mamuli o ke ano keeo ( a o ka hele loa iio* ii o nei kahaka i Kihiki, lba e ihiu ka hoopaa aua o kē Aupuni i ki Auhiu o na kiltiki e like me keia alaili, e itiibpd|)b hh iUihei) iolē e koe ihi huokihi kihiki nii iini iē» dia iina iē> Bj wehihiēha Ina ihi na knlana a tnē ni ahupuaa o wihn I kihaAt) ki.»au tto jaj k*„hoi h6lulu bēi iiei'hihi p&pai, ftti ioiē ē hola loi ī kkhlki; imi kē iUpUhi i mēi e pai ii kanaki i ki iihi hei, inlē d kē kudala Inoihb i korth WiiWai i hiēi ē kipiku maoli iku ii ho i kihaki. noonoo kakou e kahuka HiWaii i keii kiu Ahaolelo iē o kēii Aupuni e noi aku, t huii ihiihl kēli kihika kēiā rtia kē kohe ihi i hi luni kupono e wēhē ai i kēii pilikii o ! kikou* ē Wehē iē i kēkihi mau knumaha o hi iuhiu ē pili nei i kē kino, he miu ho ii, iki o ki aliina la o kela knnaka i ka hiakihiki hē mea kaumalia Ho ia, ' Ēi hbi kikou ē Wēhē iē i kekalii m&U iU« hiU o kikou t ho ki hiēi» e like me ko ke iopaoi {iiiikii i kē dili ole t pēla tto hoi ni hihkiainani e noho hei, ui pllikii no īikou ī kē diii oiēi Ē likē nle ki uuku okē diii o kē iupuni, pēli ho hoi e honēnii ii.ii ki uku 0 ha luni e nuho nēi i hi hihā iupuni ma h& Wihi i piU 0 keli piē aihl E likē hoi me ko thikou pilikii i kē dala ole, pela no oe e kē iupuni e oiuoiu mai ai ia makou i ns makiiihihi, Mai liuopoihi niii ofe ēke aupuni ii mikou, htii kioli loi, ttd ki mei, 11 1 hiē mākoU tt& iwi o ke kino, aole ē uiu iē ki io>» 1 O kikou o hi hiakaaihana ka mea e kokui ttēi i ke iupuni i kēii makihiki a i keia thikihikli i ē likē hoi me ko mikou piiikia i ke iili oli e kokui iku ii i kē iUpUhl peli he hoi e ōluoiu ia hiii kikou ē Khoemi jki mii i (tiU Wihi iuhiu* v ; ® like tifē kē pilikii 0 kē iupuni i kē diii elē p«ii io e hooemi ia ai ka uko o n* Luhi nui» na kuhina, a ttīē ki po* pkiihiha a pau ,o ke iupuhi» me ni hibi e pili ana i ke iu» puni. iloko o keii hooemi ihi « poho &o hoi ii kikou I kftfi|kā mioii ke hooēmi iho i na wehi tttēi kiau a kakou, i kihi kulina, papapi, ohia, kliiipi, akiakai, E likē me ki emi itti d tti mea a piu, pēli ttd e pono ili kft hoohalikelike ie, Alaila e hooemi no | iuanēi tii kalepa i ki likou mei kuii, i mē ;ki poe piihana t a iloko ō k» emi like o na Mea i piu, he miēpopo lea, me he m*i la ke miu hei no ke aupuni me ki wi dala, inle kela kanaki keii kaniki no kbna pono iho, aliili, ki oiiu la ne Aahiftt ; i pau mohe ttt«i li e like me ki mimui, 11« kt Wi elai ni nlho, eiai hoi k« dila, hnlo potto keli hina keia hana me k» emi nie. A tm kififtkt ii piu, a lloiike k«&itft h&o* kfthi i k« fttit>uLi me ni I*lo kime * I*B ki* m i keift t»itt ki iku» mii hiftld|ft # &o kft iHii, e hoouluuli tu> 4 Oi wahi kellik i lbai t ki |ittti, ft hi mei maopopo no hoi i hiki tttii ihi ki miflftwa e piu ii ki hoowihiwi* hi ini 0 Hi kftOftkft ī kftiftVtttftu dali,iiilii i koolei wale ii l fii la i hftlft fte neL 1 Mii noho pilaka kakou i ke koi i««, i hoomiopopo f mei e pau ai ko kakou pilikii. Kik»tt <t»ii iki bi ttikiiittfttti Mpi I kft : , JT> £AAtfU*AWftLO. Sep. 30, 1881.

.*«*!*** iS*i»&fca. 9 hā Pulipik* c \ AiMu «l :-—tTa km māi k'a p*i** fMkfii ffi*i • J. 3. L mii, o k* k $f o Seprifi» iidbi imh, ■ēie na OWO oiā f«Up*U. "laJ. Lu Nailiili e, aiolia kaaa. (Ja bw« mai aa 1 na kope o ka Hoko o ka Pakipik*, toa ism ki |pde m*kemak<? e la«re U 'ia ; aka, ek ka hewa, ok* keakeaia ena Kuma a kakoo, (na m»iooari*} p«ia ko lakou maoao. lua he hoāhanau (hoAhatiaa ekal«ia,) e lawe i oa Nopepa la, e hookaa»ale ia ia, (kipaku mawaho oka ekaleaia.) Nolaila ke kanahia o ua lnakainaka o k«tta ; aka f o ka manao, aole paa ka ieakemake i ka Nup«|« bo% oia ko*tt &a» nao. Nolaiia» aote i loaa h'u M iooa e iawe ika Hoka oka Pakipika. Oia ko*tt manao.*' Pela io no paha, a 1 keakea io no &a miaiooari i keia Nupepa, Heaha ia ke komo pono no k£ia keakea 'abā iUa Ndpepi nel ? Aole maopopo Aka, ke olelo Uei tta mau m»icoati hooie pope dei, ō ka poao ole o keia Nupepa, o kā poiio oie o ka poe nāna e hoopuka ana ia ia, 0 ka peiapeia o na oleio o, kā oaaupo o ka poe nana i kakau MjnaniDa|k>kō o ka Napepa. Ēa ! peia io tto paha, aka, &tia paha ua raau oHsionari nei ē olelo Jjela, aiia no hoi e keakea ; no ka inea* akahi no a hoomaka na kanika Hawuii e hoopuka i Nupepa kupono ia lakou iho. M&i ka hiki ana mai oba tnisioaari a hiki i keia Wa* no na misionari wale no na Nupepa hooīaha a ua piha no ia mau pepa 1 tia olelo misioUari t a ttie kahi mau manaō o kanaka; Aole anei pe) tke aoo o keia Nupe* pa, o ka Hoku o ka PnkipiiU ? He hoowahaWaha anei keia nupepa i ha olelo Rristiano a tia rnisiottāri ke hookomoia ma keiā Nupepa ? Aole, he oiioli loa keia Nnpepa i oielo hoopomaikāi, u me na olelo hoonaaUao e pili aiia t ka lehulehu. Nolāilā ea, alia paha e wikiwiki ike kue a tne ke keakeā a'iiāi G potiio no |)āha e nana i kona āno a tne kana hma ma keiā pe, a ina he pono ole ia ( a hc peiapeiā paha v Biāila t poho no ke keHkea ia peīa ; aka, oka hōomākā atia kela ō ka Pepa, pilka e mai no ka tnanāo ke.-\kea 4 OWan no kekahi mea keakea, it)ā e ike iō ātiā aU tnā keiā hope i ka potio ole 0 keU Nupepa, alaila» e hooWahaWaha no aU, āhō no, akahi oia a hōea mai, e pono no be nātiā a inuōpopo) inā hē ino u he maikai pahā, Ēā I e akaheie (iaha o pau loa aUahēi na hoahāiiāU i kē kipakuia mawaho o ka ekaleela, kē hiākeUiāke lakoU e iāWe .1 ku lloku oka Pakipika, Owau, ua lawe au ika Moku Loa, ka Hae Hawaii» ka Hoku okā Pakipika» a tnē kft Nupepa Kuokoa, aha a'u Nupepa e iawe nei» uole nae Jike tia olelo hoōhāāUāō iloko o kēīa tnau Nupepai Nolaila, heāhā ka heWa kē iāWe kēlā inea keia tnea e like me konā tna* kemāke ihō* i mea e hoonaauao ai iā ia ?. A he» ■■ikm- fiājplk-fk- ptlaf pīi mai Hēl kā haauāō iwaetirt ō keiā iahui, a ke Uiakemake nei i na pepa hoolaha ike, nolailo, oōle pottō kē pātii kokei ka puka i tneā e poēieele tnau āi> Ē hoohāinama, a īkē pono ia na tiiēa ā pau o kā mnamaulna, alāUa, ina no he iho» e pahi ae> ā ina he maikai e hooiaha tnau ākUt Kē lōhe ia tnai nei kē keakeā aha o Ua pos ia iioko o keia kalahakauhale, a ihā na wahi kUāaihā» Ē { āliā e WikiWik; Ikē pani āha, e hāha i kohā hua ā tne kana mau hanā, āia ā hiāopopō kaha kānā ino ana, aiailā, e kue j ai Hē hiāhaō - ōkōa pahā iā ? I?ēlā iō paha. ! Ē nāiftā ihahōpe. J}«o. L. NAiLiiki. j Honolulu, Sept. 30, IB6i. j

Ē ka ttoku 6 kā Pakipika :-~Jitēhā oe i .* Ē kft opua hikī k&kahiakā I kft puka āfia a ka ia i Kumuk&lii, a me ka weld ana'ku a ka ia i ka fflhle aku ō Nihoa, i hba ōlēlo oeno'u i na kai ewilu a tne na mak»«i kauaheahe o ka aina nei, he wahi puolo lauae mokihana ka kou makamaka e hnoili aku nē'i oe, & uau m ia « lawe haaheo aku ttia na kihi eha o keia pae aina» a na na keiki kane maka p&lupalu nohenohea ia e kilohl iho-i ka wai olu o wai kapuna t imua o oukou me ka ♦uahalō, Eia ka uiahao i kupu aē a ke oioini aku nei, imua o oukou ka poe opu akamai, noohoo, uoiau ma na hana o ke eke akainai, he uui ua makahiki i kaa hope ae. Aola kakou i hnokoi ka haua i na makua o kakou, i hooili mai ai, i haawl mai st ( a t kuhikuhi mai at> m« k«ta a me keiu e haoa ai, a iloko 0 kēia mau malama i kar hope ae nei ( ke hoopuka mai n»i ka poe ake akamai noonoo, noiaUi i keta Haua liāna eilm i na maka> hlki t kaa hope, ke mahalo aku nei wau i ka haoa a ka Ahahui Nupepa & ka Hoku Pakipika. hoopokoleko'u manao malaila, ua nui ka pae * pa»pai ana i ka hele akahi o ka uaauao. £ta ka lua o ko'u manao, ua lohe walo mat uet wau, ke kukulu nei kekahi p»e keiki kane kupa kamaaina o ka aina hanau, 1 aba hui puali koa, a ke hoomau aei lakou i ka haUwal ana, ma kt' bate kula o Kauma* kapili. A nolaila ke mahaio aku oei wao I ka hana a na keiki, aole owau wale ke mth«lo i keie haoa a kēia pde keiki, o kakou pa> ha a pau, ke aiaio maoli ka hana a keia poe keikl, e li£j» toena kiiikuaana, i hana ae oae i ka lakou hana, e ut tio io, ke hele nei kona kino mai Hawaii a Kauai, a pela io oukau e hoomau ai i ka oukou mea i manao ai e ha* oa, a e hapai i ka hanohaoo o ke aupooi a e (»«a, ioa wawae o ka nohoalii o ko kakou, moU o »e *o maluhia o ke AupuOi, ls« is«a maikai id kes* a (mko« e hapai nei, ke kaa owi oei ia hai kanakua i ka ooho alii o ke aupum e kakou, a o kakou o ka poe ponoi o ke Aupani, ke walkowele ako nei kakou, e hapeijike kakou i4a melakia, a me k« noho ana 'ko iaalalo ou kumu kaoiwai. O ko kakeu poo oioeMi, fco»ko lowe 000 moI o kakoo t lua beoefeono, i li|»oo ao oo pe)M)«

kio«beihe o kehaa, ke p«f»« «ka iiei wau, aok piha « hoio k«ia haoa noi, k« le «le «ai k* m«* aea* ke oft*na. Aahe* vakott a p*u lo*, e «1« mai oekoo • fcap«i (Nti kiia hioa, i na keiki e hooko«m> nei, m*i uana m»ka eoai oukou e ka poe ake akam«i, aooooo ooiau, im keia m*u hata* t a me o* me* e m. Owau ao ko ookiau ho* iloha. E.J H. KAACWi«#AA

Hoku oku Pakifika t J3iokū ®t « 1 ** h«ujfMi o U millo, mē ke kilīiii Iki po «*o wale || 0# ooUili, kē 'k» n«i •u i« oe e l«l« h*9i«ba(ih« *k» m* w«eo« 0 keia rta»u mokupoai fi«ttii t b«l* lok *ku i N«ibau, ā nt paoini, ®ohe lue I ki Moio auk*i kbtl«h« maik*ike lele mai. Alob* ao. \ K ō* bti* o k* pih* i k* jke oi kelakela, e i* k* ifle* * kA m*tMto i kuki*H, 1 hiaai o ka po, i kaii-kni*«, i h**kai «i, itie he me* 'l* * i* ilail* k* iiakemake me k* nt*it*o. Oia hoi k* nupepl aui, e like sfte ko k* PoHnesīa, o k<St§ pe|* i kapa ia kt>na ino* o k* Hoku o ka Pakipka, o kei* pepa oae na iia hāaaka Haim-ai) noi kokulu momuli o k* ike i loaa i* Ukoo me&e manao e laha nui keia pepa i waenm o takou, a n&n* e hootn*lamalsiit* ia kikou maka ho«mahuahua mai i k* ike, * e hoolawaiana i kahi ike ole ia. 15 tta kanaka puni jkt e oa keiki papā o Hawaii o Keawe, a me o»i hoa o Maui 0 Kama e haliu mai ke alo e tlī uhaiaholo o k* naauao, hoa holohulo pali mai ka ua apuake* i k* moana, ke d|hi ae Ja ma ke alo o Alau ; ka U* kupuni kal* * ko laiia keiki 4 O'u hoa hee pue w*i 0 V»iobonu ; he wai na ke kohola i lawe mai,4a makaui hoohuli ika lau oka amau E |uji mai e na hoa, ein ka mea « ka taan&Ai imiai, e lawe aku, e hookip*) e hoohale, i haoipo, m<s ka hanaī mai ia i* i ka ai ; nt»i hoauepuu, a hoopaUh* a k*u ae na maka i luna. Aole pela e nft hoa, e la«re no me kana* lun o!e. E o'u hoa o k* nahele ike ala o kalmla, o kaaahele aala o Kaf»eHatkaha, mai na pali pahee o Kuolau i |t* ua, o kaoahele anu o Opuoi* t mai Ktthsle|>aia ala 1 kahala, aala k* uka o Piiholo i ka}«ia mai e ka makani moae, u* hoa iio hoi inii ka un Ulalert&o Lilikai ke b*i * mu mai o ke kukui, ka palahea * ka ua ula i ke pili, pili a'i ka uka koā o Haiku. Eku liai oukou i luna e na hoa me ka haoia m*i i ka Hoku Pakipika, no k* mea t eia na pepu elua ke puka nei, a ke hele aku nei i tiiia o oukou, a na oukou ia e hoomaopopn ihH me ka uinau, Owai 1* ka me* a ka malao i hiaa'i ? I kukia*i> t moe ole ai ok« jm. : Ei* ka hain* oka Hoku oka Pukipik*. O a kilMltf*di kitiikaifti^rr%lEKr no ia, no ka mea, aole i paupauaho ka poe nan* e kukulu nei i ke kahua o keia nupepa me k* mano no e hoouna'ku ia ia i mua o oukoii. Ao ka nupepa hoi no na ke kahoa i kukulu mua ia eia o Hoku Pakipika, a o Nupepa Kuokoa, he ukall ia. Ma ka nana *n» i ke *»»« 0 k«ta Nupep* Kuokoa, ua ike ia kona ano m»aoli t Ninau mai paha oukou, Heaha kana ano maoli ? Eia i he ano ku ike keakea. O kana auo t!»*oli ia, nolaila, ua hoomaopopo au tli« ka noonoo hui t ke eno o keia mau pepa a r»lud, a aole no hoi e Hīo ana ka Nupepa Kuokoa i hooilina nu ka makemake n ka poe puni rnea hou, a puni inele, kaae, kanlkau o keh nno, keia ana, aole loa» Ao ka haoilina maikoi o ke aloha a me ka manaooa, o Hoku Pakipika, Oia wale no ka mea hiki ke hoounauna m« ke kani uhu ole, a paupau aho ule nie ka lawa pnno o kona mau kukuna i ka ukana au e makemake ai e hooili, no ka mea ke ike'nei au i kona rhau &o*<> a pau, ua piha a maks» lukolu ika mohiona oka meīl Aule pela o NupepkK*t)kba, ua nana ko au ia ia, aohe lawa iki o ko'u makewai, no ke pihn a kikoola i na mea waiwai ole, oia hoi kaiuelo, a me mukuahi» Nolaila, e na makamaka a pau o ka Hoku Pakipika, e pono oukou e haawai rnnt ia ia i na mea maikai a pau, na nuhou, naolelo ao, na olelo paipai t ptli i na mea mahiai, a i pili m* na olelo oke ola, * e haawi p U , na i hoi i na dala no kona o|a, no k* tnea, o ke kahu o kei* nupepa, he kahu kupo, pololei, a h*. na no ma k* oiaio. Mai kanalua, a kuihe, a hopohopo, * hoop.li m?a ai wale me he keikī makua ote ta. E l«w« no i* ia i hookipa ma ko oukou homa, i hou h*ir»a i mau mea ipo n* kanahele. £ aloha I ke kahu o k* Hoku Pakipika, a me na I*l* hui oia Ahahoi Hoopuka Nupepa |o k* Ht;ku Pakipika. Owau no. t X W, P 4 Kaha^kieikiano. | Moanalua, Okelopa 2, 1861.

|SgT Hoko o keis pufe i hala a« n«i, « o le i ku mti kekahi moku mo k« «k« lēt«, ooUilā, <M>le nu hou mai n« ain« « tnai; Eia kekahi/ oo ka pilikia o ka mea nana ka hoopotinpono ih* o keia \ hoopololei ifta ibn inna a 11« luna i hooili #o {, e hiki ia ih k% hoooini i keia pepa « |jke me kutia niikēinake, lii'k hooponoponoia, alaila e hifcH*t<

tgp" M* ka halawai a ka "Aha Hui Hno puka Nupopa Kuikawa o Hoaololu *» 0 ka hora 7 ahiahi o $ep«t«iftabfi }a 90 t Nolaili, u* haoaia kekehi ol*lo moomolo peaei. "K® mahalo aku nei keia Aht i Hui in« haotea me oa kaoaka maoli mai k« poe kie« kie * ioa makaainaoa, uo ko lakoti koku* w* ika Al» Hui ou k» litc inia uui i k* *' o kft Ptkipik«, M