Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 2, 2 May 1913 — Page 11
KUU HAE HAWAII 11
KOHO BALOTA O NA WAHINE
Ke olelo nei Kuu Hae Hawaii he au keia o na wahine o Hawaii no ke komo ana iloko o na ninau ano nui no ka pono o Hawaii nani, o Hawaii Home ame Hawaii lahui. Maluna o kekahi ninau no ke koho barota ana, elike paha me na ninau pili aupuni, a ninau e ae paha, o na wahine ka hooilina hope ina no ka hauoli, a ina paha no ke kaumaha mamuli o ka hana i hanaia e na kane.
Ke hauoli nei Kuu Hae Hawaii e loaa i na wahine ia pono. O ka ninau, "Pehea e nani ai o Hawaii?" aia iluna o na wahine kona pane. Ua oleloia nae ua hanaia ka wahine no na home, aole no na ninau ano nui iloko o ka noho ana lahui. Elike me ka nui ae o ka naauao ame ka malamalama, pela no ka pii mau ana o na noonoo no na mea kiekie ae (high ideal)l a mamuli oia noonoo kiekie ae, ke komo mai nei ka ninau koho balota. A elike me ka wai i kahe mai ka mauna mai, nana no e eli ana i kona alahele; pela no ko ke ao nei i keia la. "E kikoo i na mea mamua a e paa aku i ka pohaku i kiekie ae."
MA MANAO PEPA NO KA NINAU DUTE OLE MALUNA O KE KOPAA.
Nupepa o Pitibaga.—O ke komo dute ole ana o ke kopaa, aole no ia he mea e laki ai ka poe e ai ana; a oiai eia no o kopaa malalo o ka mana o na Hui Trust Kopaa, e loaa ole ai no i ka poe e ai ana he kumukuai makepono; i ke komo dute ole ana o kopaa, e holo ana no ke $40,000,000 a $50,000,000 paha iloko o ko lakou la eke, oiai hoi ke dute maluna o ke kopaa i keia wa.
Nupepa Kalepa Buletina o Bosetona.—Ina e hoopauia ke dute o ke kopaa, e ili mai ana no he hopena poino maluna o na mea apau no na makahiki loihi.
Ka Nupepa Ninau o Philadelapia.—Heaha ka hopena no ke komo dute ole o Kopaa? Wahi a ka poe mahiko o Luisiana, "e pilikia ana ka lakou hana." Wahi hoi a ko Hawaii poe kanu ko ame ko Pokoliko, "E banekalupaia ana lakou." A o ka poe hana kopaa mai ka uala mai, "Nele lakou i ka hana ole. A o ke $50,000,000 o ka makahiki, e lilo no ia mai ke Keena Puuku mai, a e nele ana ka loaa ana he auhau aupuni maluna o na loaa, alaila akaaka mai na Hui Kopaa Trust, a o lakou wale no ke pono. Puliki mai lakou ia Kopaa, a kau mai i na kumukuai kakauha.
Kuu Hae Hawaii.—E loaa ana no i ka poe e ai ana i ke kopaa he kumukuai makepono mamuli o ke komo dute ole o ke kopaa, oia hoi, ua laweia kekahi mau pa keneta o na hoolilo i heluia e ka poe hana kopaa ma ke ano he lilo no ka lakou hana, oia hoolilo, e koe ana ia he puka no lakou, a no ko lakou pakeke.
E emi ana paha na loaa, a e emi pu ana no na uku o na paahana, a e emi pu ana na loaa auhau aupuni, a e hoemiia mai no na uku o na Luna Aupuni, a i ka maa ana o ka lahui i keia ano, e pau ana na kamailio, a noho kela ame keia me he la aohe mea i hanaia.
He Olelo Hooholo na ke Senate e Kauoha ana ia Pope e Waiho Mai i ka Noho Kahukula Nui.
"Oiai ua ikeia mamuli o ka Hoike a ke Komite Hui o ke Senate ame ka Hale o ke Komite Hoonaauao no na mea e pili ana i ka noiiia ana o ke Keena Hoonaauao, ke paa nei no ke Kahukula Nui o ka Papa Hoonaauao Willis T. Pope i ua keena la, a he mea hoi e hoemi ai i kona holomua ana.
"Nolaila, e hooholoia e ke senate o ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii, e nonoi aku i ke Kiaaina o ua Teritore la, e kauoha aku oia i ua Wilils T. Pope la e waiho koke mai i kona kulana."
He 114 Poe Wahine no ko Lakou Koho Balota aku.
Ua hoea ae iloko o ka Hale he palapala i kakau inoaia e kekahi poe wahine koikoi o ke kulanakauhale nei me Mrs. W. F. Frear, ka wahine a ke Kiaaina ma ke poo o ua noi la, e nonoi ana i ka Ahaolelo o ke Teritore, e hoounaia ka lakou noi i ka Ahaolelo Makua o Amerika e nonoi ana e hoololiia ke kanawai Kumu i mea e hiki ai i na wahine o keia Teritore ke koho balota.
Na Keiki a na Misionari ma Hawaii Nei.
A hiki i ka la 19 iho nei o Aperila i piha ai na makahiki he 93 o ke o ana o ka inoa "Ka Ahahui a na Keiki o ka Misiona i Hawaii nei." Aia hoi, mai ka hiki ana mai o ka moku mua loa e lawe ana i na misionari mai Bostona mai Aperila 19, 1820. O na ohana o keia poe misionari e ola nei i keia la oia keia, Kauka, Kakela, Binamu, Kakina, Huikane, Pihopa, Kamalena, Kulika, Aneru, Kalaka, Balauina, Emekona, Laiana, Paleka, Kamika, Holo, Ionekana, Dole, Laiki, Lowela, Tela ame Polepe.
$300,000,000 no na Hana Manawalea i ka Makahiki 1912.
O keia huina maluna ae oia no ka huina i hooliloia no na hana manawalea, kokua, hoonaauao ame na waiwai i hooiliia mai ka mea e make ana a i kekahi mea e aku me ke ano kahu hooilina ame na mea like e ae i hanaia i ka makahiki i hala mai na waihona waiwai mai o ka poe waiwai. He heluna nui i ike ole ia iloko o hookahi makahiki.
Apono na Kahu o ke Kula Nui o Hawaii i ka Manao o Senetoa Penhallow.
Ma ka halawai a na kahu o ke Kula Nui o Hawaii ua apono loaia ko Senetoa Penhallow manao, elike me keia: "E aeia na haumana o ke Kula Kumu i puka, a i noho kumu ao, a e paa ana i kekahi palapala hoomaikai o ka Papa Akahi, a i ole, he mau haumana paha no kekahi mau kula kiekie e ae, mamuli o ka ninaninau ia ana, a ike ia ko lakou makaukau, e komo i ke kula nui o Hawaii no hookahi makahiki, no ka hoonui ana ae i na ike ma keia mau mahele.
Na ike mahiai, na hana mikanika, ame na ike akamai ma ka hooponopono ana home.
Holstein no ke Koho Balota o na Wahine.
Ua kokua nui ka Lunahoomalu o ka Hale i ka ninau no ke koho balota o na wahine maluna o kekahi mau ninau ma Hawaii nei. A nana no i hookomo mai i kekahi Olelo Hooholo hou no ke noi ana i ka Ahaolelo Lahui i $15,000 no na hoolilo o keia koho balota maluna o ka ninau, aole e oi aku mamua o ka la 1 o Iulai, 1914. A penei ua Olelo Hooholo la:
"Ke nonoi ia aku nei ka Ahaolelo Lahui e hoololi ae i ka Pauku 60 o ke Kanawai Kumu o keia Teritore o Hawaii e ae aku ana i na makaainana apau o Amerika e koho balota, ina no he kane, a i ole wahine paha.