Ka Hoku o Hawaii, Volume XL, Number 2, 24 October 1945 — Na Meahou O Ke Ao Nei [ARTICLE]

Na Meahou O Ke Ao Nei

Hoike I Ko W«n»P Ma kela pule aku nei i ka'i j &e ai lu; j6OO niau K«pani mft ke aianul mainua Uhi u ke hwna pool u Kemiuiu Makaaku juu 'i'uKin; me ka p&a ana i na tiae ulaula,; nie ke kaiita aiiu mo, ku k*u nui, "e hoopau i ke Aupuni Emej>era o lapana." I ko iakou ku ana, iho mamua o ke keena o Kenelaia ua haawi m&ila i na ieo hoohuli ana i ko i€Uc<m~jaatfkua i ka hale alii o ka Emepera Hiroliito. Ua haawi mai lakou i na leu huro, mamuli o na hana hoopakeJ<i « tia Amelika ma o ka hookuu la ana o na pio klwila Kepani i hoopaahao ia e na alakaJ mti o ke aupuni o lapana. O k«ia mau pio kiwiia i hoopaahao ia ai, \ta hopu ia a hoopai ia majnu!i 0 ko lakou huli me ka hana nui ana no na Amelika e hooponopono ai i ke ano o ka hookele ana 1 ke aupiuii o lapana a nō ka mea, ua noho pouliuli na makaainana o lapana, a ua puni wale i na olelo pelo a wahawai a na alakai kiekie o lapana,

Ke Knlana A1 O lapana Ke ike ia nei ka pilikia ma na meaai ma lapana i keia mau ia. Ke hoomaopopo ia nei ka polkole ana i ka laiki, Ina aole e komo aku ana kekahi kokuamai waho aku, alaila e. hekau ana kekahi piiikia nui maluna o na makaainana makeia mua koke iho. Mamua aku nei, ua komo nui mai ka laiki ilokp o lapana .mai ke aupuni mai o Korea. Ma keia haule pio ana iho o lapana, ua pau kona mana maluna o Korea, a e hoihoi hou ia ana paha kona kulana kuokoa a pau ko lapana noho hoomalu ana. Aole no paha e nele loa o Tapana I na meaai malia o loaa aku no na kokua ana. •MaUa o hoomau aku na Kepani i ke kami ana 1 ka laiki, a e nui hou ai ka ai.

Make Ma Ke Ano Ulia Ma na lono i hoike ia mai Chungking mai, no ka pepehi ia ana mai nei o 14 ShaP Shih, kenelala kuhina o ke aupuni kuokoa o Kina, e ka mea mānao ino. I ka noii ia mai na'e keia ua hooie a*e Kenelala Chang Chen 0 Chungking, ua mak e o Li Shao Shih ma ke ano ulia ma o ki ia ana me ka pu e kekahikopaia koa Pake. Ua paa na'e ka mea nana 1 ki i ka pu i ka hopu ia. Ma na mea i hoike ia a'e, ke hoolohe ole ana ka o ke kaiaiwa kaa o Li Shao Shih i ke kauoha a ke koa e ku iho. No ke ku oi e ana o ke kaa i ki ai ke kopalala koa Tein Kai Fo,. r.o keia hana i hana ia ai maluna o U Shao Shih. Ua hoike a'e o Tein Kai Fo, ua holo aku ke kaa o Li Shao Shih a hookui kekani koa e altu a ioaa kekahi eha ano kukonukonu loa.

Ku Mahope O Na Kepani

E like me na mea i ike a i hoomaopopo ia i na manawa i hala'e nei a pela me ia e ike ia nei i keia mau la, aia no kela manao inaina iloko o na kanaka Amelika i na Kepani. O ka mea oi loa aku o ka apiki ua kau pu i aku ka inaina a hookae i na maI mo a hanauna Kepani i komo iho |nei iloko o ke ka-ua. He hookae I iahui paha ma kekahi olelo ana a'e. | Amelika i na mamo o hanaune iKepani i komo iho iloko o ke I kaua. He hookae lahui paha ma j kekahi olelo ana a'e. I Mamuli o keia mau hana i hoike a'e ai kekahi mau aliikoa mea na koa i hookuu, ia ai mai ka oihana kaua mai, e ku makaukau ana lakou mahope o na koa Ameiika o na hanauna Ke-j pani. . .~\ ka lakou hoike ana a'e, ua| kaua pu lakou me keia mau koa j |Kepani ma xia kahua kaua a uaj haawi aku keia mau koa Amelika Kepani, no Aanelika me ka nana ole at i kx> iakou ola. Iloko nae oia kaua wiwoole ana' a na koa Amelika Kepani, ua lilo ' ia i mea ole t na kanaka o Amelika, ...... Ua hoike a'e keia ma\i koa An.ohka, ua ike a ua maopopo ia l&kou ke kuiana o na koa Amelika Kepani anxe ke aiio o ka lakou hana ma na kahua kaua i maopopo ole i na poe o Ame-

lika. He lua ole lakou ma na j kaua. Ua i»awi lakou i ko laUoul mdu o!a ko iakou aupomi aioha. j Nol&lla, ua hoike a'e keia mau| koa Ametfk&, ua makaukau lakou e ku mahope o na koa Amelika' |o na hanauna Kepani. Ahea nohof [ao k&naka mai keia poe. I E Iloonmu Za No | Ua hoike a'e kekahi alihikaua [kiekie o ka Mahele Kaua Moana 0 Amelika i ko lakou manao ponoi e pili ana i ke kulana kaua o Amelika. j Ua hoike a'e lakou he mea pono e hoomau aku o Ameīika 1 Sona mau pualikaua aina ame moana, eole hoi e hoemi mai i ka nui o na koa ame na sela, i ole al e loaa hou e noiio walewale ana e llke me ia i ka wa iho o keia kaua iho nei. He manao maikai loa keia a kei» mau alihikaua klpkie i hook&ka a'e ai.

Kotw> Hou K Ke Koa Ua waiho hou a'e kekahi kanaka i kana palapala noi no .koi - komo hou ana iloko ka oihana koa r mahope iho o kona hookuu ia ana mai nei mai ka oihana koa ■nei. He «lima makahiki a oi o kona ; noho ana iloko o ka oihana koa a ua lawelawe hana maloko o na kahua hoomoana koa ma HonoialUi V- 1 Ua male oia i kekahi wahine ma Honolulu, a ua makemake oia e hoi hou mai. a noho ma Honoluiu i kokoke ai oia kana wahine.

Ua holke a'e ola, aole l pau kana hana me ka oihana koa 0 Amelika, a ua makemake hoi e huli hoi hou mai ho Honolulu a iawelawe hou i ka hana ana 1 waiho ai a hoi aku no Amplika, no kona hookuu ia mai ka oihana koa mai.

Me he mea la ua aloha no oia ia Hawaii nei ke kumu o kona komo hou ana iloko o ko oihana koa.

He liuku Kahi Manaoiana Ma na lono i hoike ia maila he uuku loa kahi manaolana o na Kepani i hanau ia ma Hawaii nei ame Amelika, no ka hiki ana ia lakou ke huli hoi hou mal i ko lakou mau aina aloha. He iehulehu wale na Kepani i hanau a i hoonaauao ia ma Hawaii nei e noho mai nei ma lapana. O kekahi o lakou ua paa i na kulana oihana aupuni ma lapana a o kekahi poe hoi ua holo aku no lapana no ka imi i ka naauao, I ka pau ana iho nei o ke kaua, ua loaa aku la lakou ma lapana. Ua makemake lakou e huli hoi hou mai no ko lakou aina hanau. Ua hooka'ulua ia na'e ko iakou ae ia ana e hoi mai.

Ma ka hoike a kekahi Kepani opio, iaia i holo no lapana i ke kula, ua kau ia oia ma ka papa o na lahui e. laia ma ke kula kauka, aole i ioaa iaia ka palapala hoohanohano, no ka mea ua heiu ia oia he kupa no ka lahui e.

I ka wa iho nei o ke kaua, ua hakilo loa ia lakou, kou mau wahi e hele ai, ka lakou mau hana a pela wale aku. O kekahi o lakou ua hopu ia no ka nieniele ia ana.

O kekahi o lakou he kauka kona kulana, a i keia la ua lele oia i mea kokua aku i na mahele kaua a Kenelala Makaaka ma ke ano he maheleolelo iwaena o na Kepani.. ..

Nolaila, ma ka nana a hoomaopopo aku he uuku loa kahi manaolana no ko lakou ae ia ana e huii hoi mai i Hawaii nei. Na keia mua aku na'e e hoike ma i ka hiki me ka hiki ole.

Ke Laha Maila No I He mau pule lehulehu keia e I laha mai nei na hana olohani Lma na wahi like ole o Amelika. lUa hoomaka ka laha ana o keia ; olohani mahope koke iho o ka pau ana iho nei o ke kaua. j Ua olohani na mahele hana !ike ole mai na poe eli lanahu, na poe o na hui kelepona, na poe o na hui hana kaa otomobiīe a hoea loa i na poe Pooia. He nui na'e hoi o kekahi mau hui uniona i huli hoi hou aku no ka iakou mau hana, , Ua emi loa maila na'o ka nui: 0 na poe olohani. a he 540,000 ] 1 koe. Mamua aku nei ua oi aku ka nui o na poe olohani maluna o ka 600,000. O ka mahele hope i hooholo mai nei e hoopau olohani ana, oia no na poe Poola,. Aia ma kahi o ka 60.000 ko lakōu nul.

Mamuli o ko l&kou olohani ana, i» ku wale ma kahi o ka 400 mau moku no 13 la me ka hu'e

ole ia ko lakou ukana a pela nohoi me ka hooiii i ukana. " He lehulehu o txa moku i hoea mal 1 Nu loka me na koa i loaa j ola na Hmahana nana e hu'e l ka ukana. No keia pilikia, i ka Jke ana o na aliikoa i Ua nele ana i na limahana, ua hoomalea a'e lakou e kokue. i ka hu'e ana' i na ukana mai na m-oku mai a i I kokua ia e na koa. J I ka ike ana o na poe pooia, i keia mau mea, ua hiki ia lakoir ke kti a nana maka aku, a o kaj hope ua komo aku lakou 1 kej hu'e ana i ka ukana mai ka moku mai. Kal nohoi la i ka ka pau iho o ke kaua a maluhia na 'meu apau/ o ka oi loa aku ka ia o ka pilikia. Hoole O De QauQe Ua kukala a'e o Peresidena Cliarlca De Gaulje o ke aupuni kuikawa o Palani, a aole ōia e ! ae ana e hoolohe hou ia ka hihia I o Pierre Laval, i ELhewa ia ai no ika hewa kipi ia hooholo La ai ! hoi i hookau ia ka hoopai o ka imake maluna ona. Aia wale no ka hookau ole fa o ka hoopai o ka make maluna o Pierre Laval ia Kenelala i De Gaulle.

Alua iho la mau alakai nui o Palani i hookau ia ai pa ahewa ana no hewa k"ipi. O ka mua iho nei oia no o Petain 'o Laval maila. Ua lilo laua a i elua i mau paa ialo no IJitler i ka wa i lanakila ai o Kelemania hooili kaua ana la Palani. I ka pae ana aku nei a na puali kaua o na aoao huiia ma Palani, ua hoomaka keia mau kanaka e holo a komo ma Sepania. Ua paa na'e i ka hopu ia a hoihoi ia mai no Palani. E Hookolokolo la Ma Manila Ua hoike ae ke keeua poo o Kcneiala Makaaka, no ko Kenelala T. Yamashita, ke tiga. o Malaia, hookolokolo ia aku ma Manila imua o ke Komisina oihana kaua o Auieiika, mahope iho o kona haawipio ana mai me kona mau pualikaua.

Ua hopu ia o Yamashita mamuli o kana mau hana lokoino, a pahola wale maluna o na kana ka o Amelika ame kona mau hoa hui ame na aupuni i kaa aku malalo c ko lakou malu.

Eia o Kenelala Yamashita ke paa ia mai nei ma Manila he pio. O kona kumu i kapa Tiga o Malaia, mamuli no ia o kona lanakila ana ma ke kaua ma Singapore, a mahope mai nee a'e oia no na Aina Pilipino, a malaila oia i alakai ai i kona mau pualikaua a hiki i ka haawipio ana aku i mua o na Amelika. Awaiaulu la Ma iapana Ma kela pule aku nei i lawelawe ia ai ka oihana mare mua loa o na Amelika ma lapana, mahope o ka haawi puo ana o ma o ka awaiaulu ia ana mki nei o Mekia Prederick ame Lukanela Ekahi Margaret Kennedy, ke kauka ame kahuma'i. He elua manawa o laua i hooholo ai no ko laua ku ana aku imua o ke kuahu r he elua no manawa i lioopanee

O ka mua ! hoolala ia a! kela male ma Brishane, no ia a mahope mai ma na Aina Pilipino, a na hoopanee ia mamuli o ka nee ana o ko la.ua mau mahele hana no kekahi mau kahua; aku.

E hookuu ia na laua niai ka oihana kaua mai ma keia mua koke iho. Hookuu la Maila Ua loaa maila ka lono no ka hookuu ia ana mai nei o David L. Kia, he keiki Hawaii no Honolulu, mai kekalii halepaahao niai o na Kepani ma Kanahai, Kina, e like mo na iono i loaa mai i. kona makuakane ia John L. Kīa, mai ka hui moku mai o Matson. Ua paa pio o David I, Kia mai_j lanuali, 1942 mai. Oia kēkahi o'j oa kohi o ka moku ukana Mala-| uia i ka Hui Mokuu o Matson, i j kona wa i hakau a hoopiholo ia| al e && ma ka Pakipika : Uema. 1 Ua hoike mua ia mai no kOj David nalowalo ;\na, aka. mahopoi mai ua loaa mai ka lohe ua paa: oia he pio iloko o lune 1942. He. ekolu %vale uo loka i loaa i ( kona makuakane niahope Iho O/ kona paa ia. ana he pio. Eia o John Kia ke nolio hanaj j nei me ka U.S.E,P. ma k<> ano | he kiai. i Lom Ktao Ua loaa aku kv v kiro o kckahij pailaka nwkulolo o ka olhans ( kaua moana ma ka h\ili o Koolau. 0 O&hu. ia Josoph A. kanaka iav.*aia. A,ok he mea nana j 1 hooiaio i ko kino o kela pallaka, | fcka, ua hoomaopopo wale la no' ka inaliele kaua mo&na oia, } TJa k>aa aku ke kino, na Whia. tna kaula oka psrt\ma. Me ! uiea la ua iele a'e oia mai koua. r!iok\ilole a*e a i ka hukt \. na k»nla o ka paluna o hooku\i- - kuu iho «1, ! hemo. a uo ta hihia ana i piholo oia, ;