Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIX, Number 18, 23 August 1944 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

Pela hoi me kona. mau hora kula ma ka honie, i huipula me na keiki o keia ohana, malalo o na hooponopi&no ana a kona hoaloha, me ke a'o hoomaamaa ana i kinohi mamua o kona komo ana aku i k« kula. Ua hoom-aka koke no oia e hoomaamaa ina hua palapala—ame ka heluhelU a pela hoi me ke kakau ana, ame na mea nohoi apau e kuhikuhl ia ku ana iaia. .■!■■■ Ame kona makaala pu mau ana hoi, i kana mau hana apau ikauoha 5a ai e hana, mawaho a'e holo na hora kula maa mau, a ua liīo loa ia i mea hooikaika mai i kona wahi kino opiopio, nana.hoi i hoolana mai i kona wahi puuwai me ka hauoli. A ua lilo maoli no o John Milla j Jr. he ;nea koki.ia nui loa ia Opu-1 kahaia ke Kaula loane o Hawaii i kona hoaloha opio, ma ka hoomaa- ( maa hoonaauao iaia iloko o keia maii la nwa r, kona hoao ana e imi ia mea he ike, me na hoomanao poina ole hoi iloko o kona waihona noono i ke ao ame ka po. Na olelo a koiīa makua -Pelekane, e lau inau mai ana imua o kona mau maka, ao]e poina iki i ke -o- o keia mau olelo iloko o kona mau pepeiao. "E 4oaa ia oe ka ike, oia ka naauao a'u i makemake ai ia oe, i makana n-a kaua i ke Alii ka Moi." . O keij#SBta mea nana i hoolanala'na a hoopa.pa mau aku i kona wahi puuwai opiopio, e hooikaika pia e loa keia niea o ka ike iaia, i loaa hoi ka mea ana i hele mai ai e hull i ka aina malihini o Amelika, i hooko ia ai ka manao paulele o kona «nakua Pelekane maluna ona. A liui pu me kona pilipaa mau me kona hoaloha, John *Mills, Jr„ ka mea nana i liooliolomua loa aku i kona makaukau ma kana mau haawina apau. " Iloko o keia niau mahina pokole o kona noho ana me na makua Samuel Mills Sr. ame ka laua ohana keiki, ua !oaa iki iaia kahi helulielu ame kaai kakau, a keia mau makua 'hoi i hoolaha a'e ai maloko o ka lakou m-au halawai haipule, i ke ano okoa loa o keia keiki kamaiki opio malihini, kona akahai, hoohaahai <a maikai ma na ano apau, ame ka holomua hoi ma na mea e a'o ia aku ana iaia, a IHHi loaa kona manawal hoihoi e paani pu me ka laua mau keiki, O kana mea hauoli loa o kana mau bukc haawina kula, a e Ike mati i>a ana oia me keia māu buke e heluhelu mau ana, inaj hora kaawale apau e loaa ana iaia ame ke kak>au A uakakoo pu ia hoi keia olelo hoolaha a keia mau makua e ka laua keiki e John Mills Jr., wahi 'a Keia kanaka opio. , | "O Henry Opukaliaia, kekahi o na opio holomua loa ma ke a'o ana, me ka paakiki 6le o kē kuhikuhi ana iaia, a i oi loa aku ua liiki iaia -ke unuhi mai i kana olelo no ka kakou oiolo, olai he

wahi keiki oplopio wale no oia i koia maiiawa." "Akalii 110 wau a manaoio i ka pololoi o kana hoiko In'u ame ka Rev. Dwipht ma ka hoolohe wale no i loaa ai ka kakou olelo iala ame ko:ux lahui. "Ho oiaio, m:\ M holuholu, hikiwawe loa ka loaa koke ana iaia, & pela pu hoi me ke kakau ana, koe walo no kona ono hoomaopo T>o loa ana i keia manawa. aolo na'e e loihi ioa ke a'o ana iaia ma ka'u iko. O kekuhi kanaka opio holomu.n n.iau:}o kola o ka ainn Kekana. a he keiki alii hoi ma kona koko na kekahi Ohana'lii o kotia "No mon. o knna men makaukau !oa l kdft manawa, o ka puie ahiahi anw ko kakalū«aka, amo ka pulo nialuna o ka pa

p«&lTsa, hui kona makaiikau tna i kei-a māu pule. O ka buke bai-

ba3a kekahi buke haulo ote iala mawaho a'e o kana iwau buke haawlna, ny> kona a'o pu m»at (&;'u i kana olelo ponoi, am« kekaīiī mau olelo a kona lahui."

O keia mau hoākffßS**a John Milla Jr,, e kakoo ana ina olelo hoolaha a kona mau makua no kona hoaloha opio, ua lilo no ia i mea hoōkahaha-aku i ka manao p na makua mikanele e a'e, eia. na'e, ua hoohauoli ia aku lakou no keia nuhou maikai no ke kamaiki opio malihini.

He mea oiaio, a kekahi mea kei-a I a'i nui ia i ka kaula opio, o ka pnle ana i ka wa hiamoe ame ke ala ana, ame ka pnle o ka wa ohana. O ka himeni kekahi m«a makaukau loa i lo?a iaia, ma ka himeni pu ana ma ka hoolohe ana i ka olelo ame ka hoopili pu ana i ka leo, ame kona hikiwawe loa ma Ua meakani pu kekahi i a'o ia aku ai iaia, Piano- Banjo- Koliana ame ka Ohe.

A mamuli o keiaapo makaukau -f»lkiwa.Mre loa i loaa ia Henry Opukaliaia, ua hooholo koke no "kona hoaloha ame ka lakou mau ; makua, e hookomo iaia i ka Halē i Kula Hanai. The An<īover TheoI !ogical Seminary o Torringford. ! O keia ka home imi naa*uao mua o ke Kaula opio loane Opukahaia, a kona hoaloha ame kona mau ! makua i hookomo ai iaie, a o kona Halekula mua loa hoi.

A maloko o keia home imi naauao i loaa ai iaia ka makaukau heluhelu, kakau, ame ke a'o pu ana i ka ike o ka malamalama o ka Euanelio o ke Akua. Kc rriea nana i hoonui loa aku i ka holomua o kona ike ame ka makaukau, malako o keia home o kona

hoomaka ana e imi i ka ike o ka Jiaauao, e like. me na ike apau ana i hoomaamaa mau ai me kona hoaloha, ka mea nana i kokua nui loa mai iaia ! kona koino ana i keia Halekula.

MOKIINA XIX HENKY OPUKAHAIA, KA IPU ALAPAKA O KA NAAUAO O HAWAII, KA UNUHI OLELO MUA LOA MA KA OLELO BE • BETANIA AMEKA OLELO HAWAH Iloko o na makahiki elua o kona noho a'o ana maloko o keia home imi naauao, ua nui maoli ka makaukau i loaa iaia, ma na haawina apau i a'o ia'ai iaia, a o kana mea hiaai nui loa mawaho a'eokona mauhuke haawiha kula, oia no ka huke Baibala a kona j hoaloha i haawi" makana mai ai ■ iaia, oia ka buke haule ole iaia irta wa apau, ho kona ake loa ē hoikaika a loaa iaia na hana o ka Euanelio o lehova ka Akua. ! He uuku loa kona wa ike ia e paani pu ana me kona mau hoakula, he inanwa wale no a. o ka hapanui no o kona mau manawa apau, e ike ma'u ia ana me kana buke baibala e heluhelu ana īna wa kaawale apau e loaa ana iaia, ma na wahi apau o ke kahua o Ka Halekula. A ua nana aku kona hoaloha John Mills Jr. nana i a'o iaia ame kana mau Kumu maluna ona me ka hiaai nui, no ka mea, oia kekahi o na keiki holomua loa o ka ike malako o Ka Halekula Hanai o Andover.

A pela hoi ka hiki liilii ana mai o na keiki o na Aupuni like ole, a hiki i ka lawa kupono ole ana o keia Home no na keiki o na Aina e ame ko Amelika, no ka mea, ua nui na keiki a uuku loa kahi e malama ia ai na keiki. A mamuli o keia pii mahuahua mau mai o ka nui o na keiki, ua hooholo koke no ka Papa Misiona Hoonaauao, e kuai i Aina e kukulu ai i Halekula hou ame kahi mahiai kupono no na keiki. A i ka huli ana o ka Papa Misiona Hoonaauao, loaa ka aina nui kupono o 85 Eka ma Now Haven. Hoomaka koke no ke kukuiu ia ana o keia Halekuia hou, ame ka home o,na keiki e noho ai, 0 k«ia ka Halekula Hanai 1 ka 1814» a ike ia hoi Tha Foroign Mission. School, Now von, Cornwall, Conn. Ai ka makaukau ana koia' home hou» ua hoonee koke ia no j ua keiki maloko o ko lakou homoi hona-auao hou, mai ka halokula ! hanai mai o Atidovor. A pota hoi ka hooponcjpono pu ana i V> lakou ra;ui hora kul« amo na mahlai, ka wa pulo ame ka n&wa ai, a peljv hoi ka manawa paani hooikaika kino o na koiki, a pola hoi mo na Mlnwni 9*o Mibala ina ahiahi;apau, ho himeiii ame na ;moa kani. Ua kaa aku ka hoomiauao ana ina keiki malokio o keia Halokula Hv>u. malalo 0 iia Rov. Messrs Whitnoy, »unukula| 0 na haawina ; tivo na ?§es kani. |

ame ka Rev. Herman Dagg"et, Kumua'o a'o mahiai a mikini ame na hanalima e ae.ame na hana hooikaika kino. Hoko o na mahina mua o ka noho ana o na keiki ma ko lakou home hou, ua paahana maoli no na keiki apau me ko lakou mau makwakumukula, ma ka hoomaemae ana i ka aina ame ke kanu pu «na hoi i na meaai, iloko o hookahi makahiki keia hoomanawanui ana « oi. O kekahi Home imi naauao nani keia, ma'ema'e kona mau kahua apau e hoopuni ana i ka Halekula ame kahi paani o na keiki. A pela pu hoi me ka Kih|&pai kanu m«aai a na k«iki, pih& | na meaai ame na paea )W>u |Like ole. a pela pu hoi kA maikai ikaika o ke ola, kino o na keiki. | O na la apau o ke ola ana o ke j KaiOa opio loane Opukahaia« ka ( Jpu Alapaka Uoi o ka uaauao aa« ka Unulii Olelo mua h» i\oi o liawaii* maioko o kei* mau iionw uni uaauao o Andover ame New Hav«n, oia i noho «. i kona nianawa, ka iu«a» aia mau na olelo a jkona makua Peiekane ke hoeueu a |booUuialana mau aia i kona mau aoonoo apau, aok poīna iki. loaa ia oo ka ike. Oia, ka naavxvo au i n\akemake ;u ia oe, T makaaA na kaua i ke Alil, ka Moi!" (Aolo i

(Hoomaula)