Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIX, Number 13, 19 July 1944 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Help Learn more about this Article Text

He Moolelo No Opukahaia

"Hoi koke aV i ko'u aina a i ko'u lahui i ka 'mauao, o keia Jtc alakai kuliikuhi a ke Komodoa i ka Moi o ko'u 'aina, īiiamua o ko'u hēle aii? mai nei no Amelika riei."

"Mahalr - Your Royal Princc — nui kou iuakaukau i ka olelo Berelaaia. i 'ehea i loaa ai ka īke ift oe i ka'u olelo?"

Minoaka iho la ke Kamaiki opio Hawaii i keia ninau a hoohanoi hano pu -a ka Rev. Dwight iaia.

"A#le au 1 hanau loaa mua kau oYe\o i ,k(?u lahui mai ka wa mai 0 Kapena Kuko ame Kapena Colnett, a maliope mai ia Kapena George Vanacouva, a nui ka poe 1 ike i kati olelo, aia pu ma ko'u aina e noho ala he mau kanaka keokeo e like me oe, malalo o ka lokomaikai o ka Moi. Ua hookunana ia ka Makua Mikanele Rev. Dwight, no kela mau hooakaka a Opukahaia, me kona hoopaha'oha'o loa ia aku, ana hoi i ninau hou mai ai i ke Kamaiki opio, me kona nalu niii no kana mea e lohe nei. "Oluolu—hookahi a'u wahi ninau ia oe e kuu Rovai Prince, "He halekula a'o olelo no ko kou aina, i loaa a.i ka'u olelo ia oe ame kou lahul?" "Mc ka oiaio, aole he halekula ima ko'u aina, ma ka hoolohe wale ino i ke ano o ka oukou kamailio jana i. loaa ai ka oukou plelo ia'u

ame ko'u lahui ame 'ka Moi, oia ke kumu o'ka Moi o ko'u i hoouna mai ai ia'u i ke kula i keia aina o Amelika, no ka loaa ia'y ka ike ame ka na^uao."

Aole i kali hou ka Makua Mikanele Rev. W. Dwight; ua hookipa koke. i ke Kamaiki opio H*awaii malihmi ina kona home i malihini kiekie nana, he pua alii hoi mai Hawaii mai. A ma keia home o keia makua Mikanele i hoea mai ai ke keonimana Pelekane Aīfred Richard, 110 ka nana ana no ke Alii opio, mahope iho o ka pau ana o kan-a liana maloko o ,-ie kaona, i na paha xia hui oia me kekahi o na makua o ka Haiekula. I kona ike ana e noho mai ana ke aiiiopio ma ka home o ka Rev. D\vight; ua hoopau koke ia aela kona mau manao hopohopo apau, W ka mea, ua pau kana hana no ke alii opio, ua kaa aku oia malalo o ka malu o ka Peresidena o ka Halekula lale, ana nohoi i hooponopono ai no na hoolilo apau o ke Alii opio me ke 'kali i kona hoonaauao ia ana ame im ihoolilo hoi apau o kona ivoho aua maloko o ka halekula, e liko me loihi o kona noho ana, malalo jo ka wailiona Hoolilo o Ka Moa jHau,ohano ke Komodoa, Capt. Sir Arehibald CampbeU, Con\t?t, Majesty Fleetsiiip. A mahope iho o ka pau ana o na hooponopono maikai ana mawaena o ke Keonimana Alfred Ridvard anw ka Re\\ Dvvight no ke Aliiopio, ke Kamaiki Hawaii, ua haalele iho la oia ia Now Hav- | en no kona liome ma Branford, mc kona aloha hope ana no ke Alii ! opio ana x lwokauKiaina iki ai 'no kahi manawa pokok\ ana lioi I hooia aku ai imua o Rev, Dwisht, o ke Alii opio malihini, kekahi o na koiki nvaikai 4 \»a ( makoniake pu au iaia, c like me J ko'u hoaloha kv aviloj oia wale, hc keiki na ka Ohana' Alii o HawMiatKs. St\ndwich Islands.

| HOKUNA XVIII j Ala Torriu£tord .Vino Amtovvr Ms keia loaa ana o ko Kmūa ] opio Opukahaui Honry, T;to j Hoyal « f TTa\\ rti? i M." - Mīfcn«c-V TVv W ' Dwißht i kv> laua h«t a hal»WAt! pu an« m« ka fK*|Vihe!o jwi<n o ? kA nwt v> Talc > New^

IT'ivrn l isn?. M* k«ia. waht o ka mooklo imi .naauao i huna loa ia ai n a mea oiaio, aole hoi i hoike ia a'e i kc akea na mea ano niil, e like me nA. hooakaka ā ko pukou mea kakau, i ka "mea" nana i lawe iā Opukahaia i Amelika, ame ka mea nana i lawe i ka halekula, ame hoohlo hoi malalo o. auamo ;ana a ke Komoeloa Pelekane mai

kona waihona ponoi, no ka mea, aohe dala o Hawaii nei ia manawa ma na waiwai lole ame na aahu e ae a lakou kuke, oia ke 'lnln makeniako a Hawaii nei ia manawa, e kuai aku -ai i ka lakou i mau meaai'' ame ka lakou mau holoholona puaa, me na moku e komo mai ana ma na paeaina o Hawaii nei. A 110 ka oiaio o keia mau mea ; «ī»:11i a'u o hoike nei; ma Europn, 0 na keiki a na Alii, lea poe hanohano waiwai, o lakou ke knmo 1 na kula kiekie, a ma Amelika hoi, o na keiki a ka poe kuonoono waiwai, ke.konio i keia mau kula nui ka poe loaa o ke dala e ,uku no ka lakou. poe keiki, aole ' hoi keiki a ka poe ilihune. Mai ia manawa mai -a mahope mai a hiki ia. kakou, a i keia la hoi ua like na keiki a kā poe waiwai me ka poe ilihune, mamuli o 'k-a loaa ana !na ke aupuni e uku na hooliio 'hoonaauao o na keiki!

O keia iho la ka malamalama o fta naauao i loaa mua loa ia Hawaii opiopio e no me ka opiopio o ka mea nona keia moolelo, he wahi kamaiki wale no a ;ko oukou mea kakau nei hoi i aloha loa ai. I k-o'u ike ana a maopopp ina mea ano riui apau, i hunakele loa ia ai hoi malalo o kc po'i o na papale Biva ipu loloa kiekie o na lap<;ta Koloka hulu kamelo o loane Bapekiko Hemolele, e huna' a e holoi loa ana hoi ]i., ka,.inoa ma'ema'e 0 ke kanaka ( hanohano Pelekane, ke kukui maj lamalama o ka naauao o Hawaii | nei, e like me kana olelo i hoopaa ai. ■ • "O ka naauao ka'u makana i ka Moi." Koe wale iho no na wahi olelo hu'nahu'na a iakou i hoolaha a'e ai, me ka manao e nalo ana, a ike ole iho la jtio lakou i ka oiaio o na Kanawai he Umi © lehova Sabaota, i pena m-au ai ma ko lakou mau lehelehe no ka pono wale no, aole hoi hoopunipuni wahahee. He ka aka, hoopunipuni n-o, wahahee no.

"Ulu pu ka palaoa me ke kakalioa, a o huika hopi me ke kikania, ka pono hoi ame ka hewa, i mea i ike ia ai ko ke Akua pae ko Satana.

Ame ka olelo uhiuhi hoi a la-! kou i hoike a'e ai, ;he Komodoa nana 1 lawe mai i ka opio maltuia o ka moku no Amelika, a loaa aku e uwe ana ma, ke alapii, a he keiki mahuka hoi, ka kekahi o keia auna hookahi na papale biva ipu loloa kiekie, e huna mau ana nohoi ina mea oi-aio, apau, a lakou i ike a maopopo ai nohoi me ka hooHewahewa ole, iho. He oiaio ua pau a poina loa ia no na hoomanuo ana, o na }iana aiwaiwa. kaulana loa i hana ia e kekahi o na pua aiii ponoi o Hawaii nei, iloko o kela mau la i hala o ke aloha pumehana i noho aime ka ; maluhia.

Hoomanao pu e o'u mau hoa heluiielu me ka oi&io; o na mea oiaio nohoi apau a ko oukou mea kakau e hoike nei piaanei o ko kakou hialaai, maniua hoi o ko kaiiou hom-au ana aku.

Mai ka wa e ola j*na o ke Alii Pai«a Nui, Kamehameha, Ka Na'i Aupuni, a hiki i kona make ■ana —1819—aole inu rama, a he lahui inu rama ole ka lahui Hawaii. Hoomaka na kanaika Hawaii e inu i ka rama i ka hiki ana mai o na Mikānele—lS2o—i ka lalwu ik* ana i ka inu o ka waina maikai loa (Best Wīno'i mai Anie!ika mal. Papaaina a ka Haku- - maloko o rta Halehaiawai mahope mai nmloko q na Halepule;Vhoomaka na kanaka Ha\N su.i c inu a h&na ma ke kuhikuhi alakai ana % na kanaka keokeo i ke ano o ka hana a«a o ka rami*—ota ke Ki la*i. kahia a hoawaawa—a kapa »m> lakou he rama Ki—r he uwiuwi ma olelo atK\, « hope mai pnhiia I rama a loaa o kf hao tn« rww o Hawali nei. ' MM kn -ISSCV a Wt i ka ] n\ii ike hana rajv.a o na 1 ksmnka a 1 ka ;-.ui ka' tmi wma tfta na pa!eat«a o Ha-| waii nei. Kahi hana rama nxua loa, ] ma Kaaw-aloa, Napoojw. Hoopaei rama mva loa mal Amelika mai.! o Kailua, Kona Akan» helu eluaiioholulu, heiu ekol|u 4 Laiiaiua, Mv\ui; heīu eha ivjn Inv\ , Hiio f amo K<vKvi Ka\iai. Hoolaha ia - ? is;o- Cl\s* Bostoa. Ma kc ko ] Uaw«u racAi;w s ka ,!sss> • O V.t uhiw ai ken* r_a Vv-}v.a~ iwo oīsio apan amo na hoohiaī^ai, 1h» o ksA IS2O "A Ifakou hon ? iiooiUAU iv,a aUhele» -} %

īko kako-a nioolelo Eu&nelio o ka !««anao amo na 105 laahwi hoī o kc ialoha. | TTa līlo keia loaa ana o ko | Kaii!s opio īwnne Opu"kaitA;a i k:i Iwakua Mikanole Rcv. Sd\vin W. jī>wi.e!it. i Icrso ano nui k>a iloko la koli'uīi'u oplopio o ka 'hw,™. s jvla hdi mo ka m&l&nM?lama o ka IPiumelio a ko Akua, i (hw>Tsiaka mai ai e kar.n a \jtu a iteh» sV maloko e īta Mahole Ai!na o Amolika. a ks rtiaii Haipulo i PllgTims i la\vt? mai a.i f wißt FSfirtani wai wialuaa o ka Mnyfkwf.r i k* 1«J0. , 1 A palaMīaha a Uula loa a'e hoi nia iia a>na o 'kai, a hoea r.uu hoi ina na lv:lu o r.»w\* T-sXipifeii nd i k* iruVkjihikv kA niBlamßl*r;'sA e ka Xa-auao o ka Eiiaelio, ka ike ī kst i%Atti o k«e Akua, ko k&kon Ha\ii Kr-Jsto tosii, nole t- vsvo, A i- nak&ia k«o Kona rt\&v. loa, (Ad« I

(Hoomauia)