Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 45, 1 Malaki 1944 — Na Hunahuna Meahou O Maui [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Na Hunahuna Meahou O Maui

O Lunakanai u .. li. ! ,M . v, aiiio la > * "i--h;, t , paa Hi >■<< <- he 22 jii.m ma ke i iUliik:n \ r > ka Aha Kaapum Elua, kai hoohala i koaa ia hanau ma ka Aha

ma ka lawelawe ana i na hana 0 kona aiu-. Ua hoopuka mua ae no o Lunakanawai Case no kona hoohala aku i ke 80 o kona mau la hanau ma ka n uho' hookolokolo, kai hooko pono aku e like me kona 1 kukala mua ai, a me he m«a aia e hool'he ana oia i kana hihia hope ma kekahi la mahope mai o kona ia hanau, Ua manao ia nohoi e hoea mai ana o Cable A. Wirtz, he loio kulanaka\jhak-kalana o Honolulu a noho ae ma kahi o Lunakanawai Case. Malia nohoi o hoonoho ia ae

o Mr, Wir£z ma kela wahi e Lunakanawai Kiekie Samuet S, Kemp. Malia o hoea pu mai nohoi o Kiaaina Ingram M. Stainback ma Maui i ka wa e waiho aku ai o Lunakanawai Case i kona kulana mahope iho o kona paa ana i kela kulana no kela mau makahiki he 22.

"O ka Poaha kekahi )a ano nui loa mai ko'u manawa i noho mai ai ma ke ano he lunakanawai." O keia kana i hoopuka ae ai iaia i haalele aku ai i kona keena, i hele a uluwehi i, na pua like ole no kona hele ana aku ma kona noho no ka hoolohe ana i kekahi ihau hihia. Ua makana ia mai kela mau pua e na hoa o ka aha hookolokolo ame kekahi mau hoaloha e ae I hoohanohano mai iaia no kona la hanau.

M-ahope iho o kona waiho ana aku i kona kulana, e hoopapau ana oia i kona manawa i ka iioomaemae ana, i kona" homo kahi hoi ana i lawelawe ai i ka hana kanu i na hua mea ai.

Ua noho keia kanak,a he aneane 50 makahiki ma Hawaii nei, a ua lawelawe hoi i ka oihana loio i kona hoea 'mua ana mai, a mahope mai ua lilo i hope loio kuhina. Ua a noho ma Maui i ka makahiki 1903, a ua hoi oia i niea kokua nui aku

i ke kukuiu ia ana o kekahi mau hana hooneemua ma Maui Nui O Kama. Ua lilo pu i hoa no ke kukulu a hookumu ana i ka Luaklni Uniona o Wailuku, a lilo pu 1 hoa no ka Papa Kahu Waiwai o no ua ekalesia ala.

Ma ke ano oia kekahi o na komite o ehiku lala, oia hoi o W. O. Smith, Goorgo Smith, Mark Robinson, John R. Gault a.me W. M*adnerny o Honoliilu ame Lobenstein o Hilo, he poe kalepa o ke Teritori, ua hoouna aku I Wakinekona mahope koke iho o ka hoohxii aina, ua hiki ia lakou i ka hoohana -ana ame ka loaa ana mai o ka ae ia no ka hoihoi ia ana mai o na loaa kukeawa i k-a teritori. la manawa nohoi ua ae ia oia e lawelawe i na hihia like ole imua o ka Aha Kiekie ame na aha federala apau. Oi-a nohoi ka loio kalana mua o ke kalana o Maui a ua paa ia kulana no 12 makahiki. Oia nohoi ka mea nana i hookumu_ mua i ka Hui Kalepa o Maui a ua lilo oia i kakauolelo no ua Hui ala. He nui na hana e ae ana i hoala ai a i lilo aku hoi i mea i apo ia mai a i kakoo nui ia. Ua hookohuia oia i Lunakanawai no ka aha Kaapuni Elua o Maui e Peresidena Warren G. Harding i kfi makaiiiki 1922 ā i ka makahiki 1925 ua liookohu hou ia e Peresidena Calvin Coolidge, a ua hookohu hou ia iho nei e Peresidena Pranklin D. Rusavela.

He ekolu a laua keiki, a mai ia lakou mai i loaa ai na moopuna lohulehu, a -aia kokahi o kana mau moopuna iloko o ka oihana ka.ua.

F»uaho Mal Na Makim o T. Moir Ua loaa maila kekahi lono ia Mrs. Jolm T Moir, Jr. o Lahaina,

no ka paui'ho ana mai I keia oia honua ana. p kw» inuu ma'kua o Mr ame Mrs. Hfnry Abhot Ciay Ftsher, o iniaaelapia mamua, ame Long Beich o Kaleponl lloko o ka manawa o hookahl maīiina ke kowa o kekahi uiai k«'kahi aku. Ua make o Mr. Flsher ina ka la 22 o Dekemaba, a ma Ka lu 23 niai « lanuali aku nei i mat ai kana wahine. Ua loohia laua i ka nawaiiwali no ekolu makahiki. E Pomaikai Ana Ka Apana O Kuia Ma kela pule aku nei i weheia

ai a i hoohana ia ai ke kulana wal no ka apana o Kula-01inda no ke kokua a hoopau ana i ka j pokole o ka wai ma ia mau apa.aa. . Ma ka po Poaha aku 1 kula'i ae ai o Lunahoomalu Spensef 1 L ke" kuiki no ka hoomaka ta ana o ka pauma no ka hallhall an-a ana i ka wai o hookahi miliona kalani o ka la e k-ahe mal ana meiloko mai 6 ka ulunahele ma ka lihi o ka palena o Haiku-uka. No ka manawa pokole ua hoea aku la ka wai no ka Luawai ' OHnda a pela nohoi ma kona la

no ka ap-ana o Kula-01inda. Aia he eono mau mana iloko o ka ulunahele a e kahe mai ana hol ka wai maloko o na hawai, -a komo aku ilōko o kekahi kiowai ma kahi o 7,000 kapuai iliwai. Epauma ia ana ka wai maloko o kekahi paipu o ewalu iniha ana-waena o 9,000 kapuai ka loa, o 4,250 iliwai kahi e hui aku ai me ka paipu nui a e k-ahe aku ai no na apana o Kula me 01inda. Aia no kekahi niau i auwai ke hooponoponō ia māila e | pau ana nohoi ma keia mua koke iho. "■■■■' E hoohana ia ana no ka pauma i ka wa e emi ai ka wai a iliwai. Ola no na kini o keia apana no ka loaa ana o ka wai ma ko lakou apana. Hoopio Koke I a Ke Ahi O kekahi ahi i manao ia ai ua hoomaka ae mailoko mai o kekahi rumi waiho lole ka mea' nana i hoopoino aku i ka home o David Kuamu o Lahaina, a hīki ma kahi o ka $500.00 ke poho'. Ua ike ia ke ahi i ka hoi-a 7:30 p.m. o ka Poaha a ua' hoopio ia i ka hora 8:15 p.m. e na poe kinai ahi. Mamuli nohoi o ka eleu o Lukanela Makekau ka mea i pio koke ai kela ahi O kekahi mea ano kupaianaha nohoi u*a a ae kela ahi he eha mak-ahiki mahope iho o ka make ana o ka wahine a Mr.. Kuamu. Hoala Hou Ia Ka Aina Mahi O Nohiku

Ka hookahe ia ana o na kuimilaau laholio o Nahiku ma k-a makahiki 1942 ka mea nana i hoala .mai i ka noonoo ia ana no kekahi hana ano nui. īa manawa i Wakinekona o Kiaaina Stainback, no ka hiki ana ke hoopuka ia ana o ka laholio ma H*awaii nei. XTa apono koke ia maila kana papa hana -a ua waiho ia maila maloko o ka lima o Mr. Oscar F. Goddard, ka lunahoohana nui o ke teritori. Me ka huina o $10,000.00 i hookaawale ia mai ma kela makahiki aku nei ma na pule hope 0 lanuali. Ua loaa mai nohoi na limahana no ka laweiawe ana 1 keia hana, oia no na paahao mai Honolulu mai. Ma kola makahiki aku nei ua loa maila he 34 mau paahao. Aole nohoi i loihi iho ua hookupono iho la keU poe ma ko lakou kaliua hou, oia no ke kahua o ka CCC ma Keanae—a ua hoomaka koke ia ilio ia nohoi ka hana ana maloko o ka ululaau laholio. Ua hoomaka iho ia nohoi keia poe paahao ma ka l&kou hana hou i hoouna ia mai ai e hana. He kanaiwa pa-keneta. o lakou i | ike ole ia mea he kumu laau | laholio mamua, mahopē iho o ka Ihaalele ia ana lio 30 makahiki ij I kaahope aa-i. j i Ua hoomēka aku la nolioi lakou o oki iloko o ka uluuaholo me ka hiki ia lakou, a e hana atiā hoi sne ka hiki ia lakou. Ua hana lakou hc alanui he ekolu niik ma o aku o Nahiku nio ka ihana aua he elua mau uwapo. Ile i mau mahina iehulehu ko lakou

hooikaika ana a hiki i ka makauka'u ana o na mea apau. No na mahma mua a lakou i hoomaka <ai e hana he 179 galani laholio wale no ī loaa ia lakou. Mahope mai ua pu mahuahua aku ka nui o na gulani laholio. I keia manawa.he 13 wale no poe paahao i koe, a he 30 galani ka avelike o na ga|ani o ka la hookahi, a hiki inaila i keia la e kakau ia nei, ua hiki aku ma kahi o ke 3050 galani i loaa. I k-eia manawa he 1,500 mau kumulaau i hookahekahe ia ka waiu, a aia n-ohoi ma kahi q 6,000 kumulaau i makaukau no ka hookahekahe ia. Ma ka nana aku e pii mahuahua ana ka loa§. ana o ka laholio ma Hawaii nei, a e lilo ana hoi i mea kokua nui i keia pokole, o ka lalialio.

Haalele 3Mai la Maui | Ua waiho iho o Arthur Alcoag j i ka»a niau hana nm ke ano lie j agena no ka Hui Mokulole Ha-1 waii no ka hoi ana akxi a hana j me ka hui Moku Holopiliaina ma ■ Honoiulu, a ua nalowale aku hoi kokahi hoa kokua nui loa i naj poe kaoliole. i Ua noho hana nohoi o Mr. Aleong mo ka Hui Moku Holo-1 piliaina i ka m&k&hikl 1920 l kona inouiawa e noho ajia he ku* pakako maiuna o na nioku kaulana kalūko o ke Kinau, M&una Loa kahiko, Mikaliaki, Like Uke ame ka Maunakea, Mai ka m&kahiki 1928 a hiki i ka hoomaka ihp nei o ke kaua ua noho oia ma ke aiw he a£csia ma ka Uwapo o Ma-la. ī keia nwaiawa ua huli hoi aku la hoi oiano kana hana mua, « nic pu uohoi ua uj>u ana uo ka hoiomua o kana laweluwe ana i { kaiia hana iu«ū na kupa aku o Mauu

Mrs. Ba.Jaajtn