Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 25, 13 ʻOkakopa 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

"I ko'u la aiua loa i hiki ai ma Tairooa (Kaiīua), ua hoopuni ia kuu moku e na auwaa o keia la-, hui o hookahi mile k-a loihi, o i kahi p kuu moku i ku - ai mai ka I aina mai, ua liiki ia oe ke hele maluna o keia mau, auwaa liilii me ka pilikia ole, i ka nui maoli no o na auwaa o keia lahui, paa pono ke alo o ke awapae o Kailua ina waa aole hiki ia oe ke ike i ka ili o ke kai, a manao au i ka wa kaua oi loa aku keia laI hui me ko lakou mau auwaa kaua, e hele ana hoi mai kahi aina a kahi aina o ko lakou mau paeaina, me ko lakou Alii ikaika Kamermer (Kamehameha) o keia mau paeaina, Hawaiianea Sandwieh IsJands."

"A ma keia la pu nohoi au i hoolaima ia ai me ke Alii a'u

i lohe wāle ai no i kona kaulana ame kona ikaika, ma ka hoolauna ana a kekahi o na keonimana hanohano Pookiekie o ka Moi, i halawai mua ai me a'u maluna o kuu moku ame Ko'u mau aliimoku ame na sela mahope maopopo ia'u kekahi o keia mau keonimana Pookiekie, nana e hoolauna nei ia'u me ka Moi Ka Na'i Aupuni, o ka, m-akuakane ponoi no o ka wahine punahele a ke Alii ka Moi, ka Makuahonowai nd o ke Alii o Kalani-moku." "He oiaio ke lululima pu nei au me ke Alii ka Moi o keia mau paeaina, k-a Na'i Aupuni Kamehameha, a'u hoi i lohe mau ai ia Kapena James-Colnett ame Kapena George Vanacouva i ke kaao mau i ka nui ikaika me kona kaulana apuni keia maul paeaina." "Aole loa e liiki ia'u ke hoohewahewa iho i ka oiaio oia :nau| oleio, oiai lima iloku 0 kona mau lima nunui kakauha he Wahi lima keiki ala. Ua apo mai kona mau lima elaa' 1 ko'u lima me ka lululima pume-; hana o ke aloha, me na minoaka j hauoli hoi ma kona mau papaliiia xne na lūohiona oluolu maluna o kona helehelena Alii Ki<jkle.'" . l'.He oiaio-.-nohoi .ua kahiko a loihi kona mau makahiki, eia nae ma ka'u nana aku i kona kulana' kilakilanunui, he uxa mau no kona

a'no opiopio, i maa niau maluua o ke kahua kaua, anie kana mau hoouka kaua iiahana pinepine ma'u me kona mau enemi. A ua hoopuiwa pu ia hoi au, i kona hoopuka atia mai i keia mau olelo ma ieana olelo hoolauna ponoi mua lua ame ka'u olelo Beretania."

— (Aloha). Weleoiue U> Hawaiianes."

"Mai ka walia mai o ke Alii nunui ponoi keia mau olelo ,moakaka, a ike au aoie i pololei kela inoa a Kapena Kuke i kapa ai i keia mau paeaina o Saixdwieh Isiands, no ka mea ua ike no keia i lahui īa lakou iho» he liaw aiiaLU.es, e like me ka lahui Taiutiaua, !«i, S«mo% anw Malaiys - o keia na Aina liiiii a'u i kipa, a inaka'ikal mua ai, maiuua o ko'u luki hua niai no keia iu&u pue- s moku — na paeaina nohoi a Kapeua Kulie aiue Yauacouva i. huli ai ma keia moaiia Pakiiuka! nei,"

I "NohūUi, v ka lahui HawOkuwa o m llawnii«ws» <«ui4vv icU lsi4ivsis, &\; lioi « hui « « h*l*\vīd pu uel mc AMI nuaui Pilikua kilakila haiioiwuio, » « uo i>aUa aiea i ikoia apuupuu» awaawaua k<ata aiau Uiua kakauha Wtt« kona kiiio nuiiuī, me he «la U« iwi wsle no uia ka'u *k\i iAia, « uo k«i p*& waue «o i k» lote ik« ol« stu"i ko»* kino ponoi* me ko'u kilohi ikA i a»\A hv>i i Vwu\ nv;u; ;\r.o ap&u nv? ke »k*h«?lo K>a k» hiaai tt«t» o ka hst«oJxar.o kū&kila o kul&na, i huipuiA mc

ka ikaika loaa ole ma ko'u aina «me kekahi mau aupuni e a'e q Europa." "A ma na maks ,o keis Alii kaulana. ikftika, .kekgJt>l mea awo'e, «amaha'o_ loa& a'u { ike _ ,ui« ai iwapna ,<£>" 'na Alil ?Ps*l na Moi o Uo'n Aupuni, ame kekahi'ināu aupuni e a'e a'u i kaahele maka'ika'i | ai, o keia Alii hookahi wale iho ma ka'u ike." \ "A o konu mau maka e like me ka lapalapa o ke ahi, oi aku ka ikaika mamua o kou, aole hiki pono ia'u ke nana iloko o kona mau maka, a kapa aku au ina maka o keia Alii kaulana, na maka wlwoole o ke kanaka koa loa, Ka Na'i Aupuni o Haw-aiian-"He alii oluolu waipahe loa keia Moi Ka Na'i Aupuni a'u hoi e hauoli nei, i ko'u hui a halawai pu ana me ia he aio no he -alo, me na minoaka ma kona mau

papaluia ma wa apau ana e kamaiho m-ai ai. Kaumaha na'e kona lehelehe ma ka'u olelo, ,ka leo ko'- : ko'i haawi kauoha hoi o na ala-

kaī i maa ia'u ma ke kahua kaua e like me kpia Moi." j "Ei-a nae,. lohe no au ij kana mau mea apaii ,e kkmailio: mai ai ia'u, oiai he malie akahele kana kamaiho kana -mau oleio aole awiwi, no ka mea aple e hiki ia'u ke kamailio 1 i 'kana oleio, a o ka'u oleio kai loaa i-aia a'u nohoi i hilahila iho ai no'u iho, i ko'u ike ole i ka olelo a keia iahui, a ua hauoli loa l na'e hoi au o ka'u; olelo, oia ka j kona mau pookiekie e kamailio pu nei me a'u ame ke Alii."

"A he mea nohoi i hoopa-ha'-oha'o ioa mai ia'u, i ka loaa ana 0 ka'u olelo i keia lahui he umikumamawalu makahiki wale no 1 kaahope aku, mai ia Kapena James Colnett ame Kapena Geo. Vanacouva a hiki maila au. A he kanakolu hoi makaniki mai Kapena Kuke mai fce k-anaka huii iionua o Beretania JSJui, Ehelani." "No kamea, aole a'u halekula e ike nei ma keia kulanakauhale 0 ke Alii, nana e hoon-aauao i keia lahui ma ka'u olelo ma keia mau a ua huna loa o Kapena Vanacouva, aole oia i hoike ike he lahui ike olelo Beretania keia, heaha la ke kumu, aole i maopopo I iki ia'u. Mali'a paha no keia poe | kanaka . keokeo e noho nei me ke , Aiii ame kona mau, Alii Kiekie." i "A'u e ike ponoi nei no'u iho, 1 i ko lakou makaukau loa ma: ka'u olelo mē ke a'o ole ia, ma ka hoolohe wale np i loaa ai ia lakou ka ike olelo Beretania (English ). He manaolana ikaika ko'u, o kekahi holom'ua naauao loa keia, ke loaa ia lakou na hoonaauao maikai ia ana maloko o na hale kula ma Amelika, kahi kokoke mai i .keia mau paeaina mamua o ko'u aupuni." "O ka aahu o ka Moi Ka Na'i Aupuni i ko'u halawai a hbolauna ia ana, o ka aahu o na Alii o ko'u Aupuni, a Kapena George Vanacouva i lawe mai ai, he makana. n«a Kapena James Colnett i huli ikaika ai a loaa a hoomakaukau no ke Alii. A ua ilse au ua kupono maoli no i kona oiwi kmo nunui loihi Kilakila, a ke nana _aku jael..hoi au iaia, me-ka aahu o ko'u aupuni, me he ala-o kekahi o na Alii o ko'u Aupuni."

'He»kuka ulaula nui loihi keia me na pihi kalaunu g*ula, me ka lakeke puliki ulaula maloko o ke kuka., me ka palule keokeo hoi pili i kona ili a hiki i kona a-i. me kona iolewawae eieele paina nui loihi i hiki Uk> ; i kona mau puupuu wawae, me ke kakai wai irula o na Alii Pelekane ma kona puiiaka, nw kona koloka aahu meiemel# hoi maluna o kona mau poohiwi."

!"Aole na'o o ke kamaa o ko'u aupuni raa kona mau wawae, o ke kaiiwa la-i vra-<Np) no o kona , aina o hoopaa ai wawae, e : like nohoi me kekalii mau aiuA, ; a'u i iko u., no ka mea, aok kuimv.\ e ko'u aina k\i i kona mau wawao, no ka nunvjl palalialaha o kona mau kap\Hu, a ina -no ko s vi hoiki hou mai i keia paewina, e lawe ana au i kamaa i hai\a ia ma ko'u A.upnnl, i makana na'u i ka Moi lokomaikai nui wale a oluolu \j, Ha\vaiianos noi."

i "A «w kahaH* o ke AUi &u i kooUuma m ai me ka Moi Ka Na i At?snim iiino kona iv.au pooi iioko o keleaM hal« mauu «*«» o h»tver{i a i ole cki *ku akiUa piha koia l*ale iu» k*Mk«. Noonr» au q ka Halealii k«āa, kaiu o ka Moi e ike aī ms poe apau e kipa mai su\a e ik« iaia, snK- kokahi mau hale l«hui«hu wak» « ku hoapu&i «aa i ke» >uau hak ho utui ma ka\i fc*x>uun>{>o|>o ma kc aiw lina poeP**» i <waoi«ikouu. n\« man%ao *kt «ku ftw k**» Hak»alu mauu,' A luxw*sHMV iHi «oho* au o »» hah? ws t> k* ohana'lii na ***** *nn k» Hvs ta»w«lku **,

° w&u hale e hoopuni ; o iNnt aum |kx>- | kwkw anu- aa Aluko* m* kv «UK. ,o ko Ukoa m*w huiu m* nu, o uhi *&& auUuaa o ko iakou n»u poohiMi, o k«ktUMuJtu kok>ka r,&nt u i ku » u « S!fi nv& keia tu%u p»f4ms. <? hkxf m* ko k« Alu kt Mot *\i 4 īko »i OiHi RJ3IU4 « no he *W īAak i j*ii)

Henry Opukahaia