Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 3, 12 May 1943 — NA MEAHOU O KE AO NEI [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

NA MEAHOU O KE AO NEI

WAMAU NA' AXfS t KA lIAI I.EnO AXA Ua hoohamau loa o Kelemania i ka hoike ana ae no lea haulehia ana o Tun!»la ame B'zerte, aole i hoike ia aku ia lono i na makaainana o Kelemania. O kekahi keia o na puupuu ikaika loa i pa kku ai o Kelemania mau hoa me Italia, a maiuna hoi o Hitler ame Mussolini, a no ka mea ua kaena m'ija ae 0 Bitler, aole he hana nīaalahi na na Beretania ame kona aupuni hui ke hoonahoa aku a lawepio ia Tunisia, no k-a mea he kahua paa ia »no na Kelemania e ku ai. Ua kohu pono iho la paha keia mau olelo a ka Hawaii, "A 1010 i kau a mea o ka hookie kie a kaena." O k& mea i hunakele loa ia, he la no a"uanei e hoike ja ae ai 1 ke akea, a e lilo ana ia i mea e makawelawela loa'ai kalehulehu ā huli ku-e ak'u.

HOOPUNI IA NA KELEMANIA i Ma oke kailiia ae ona kahua o Tunis ame Bizerte, a o kekahi mau kahua ano n'ui o na Kelemania ame na Italia, ua emi hope aku la na puali kaua Axis no Lae Bona. „ O keia wahi lae he wahi aina olowi wale no ia e moe ana iloko o ke Kai Waenahonua e kokoko aku ana i Sieily, a ua hoopimiia ua mau p'uali kaua la e na mahele kaua Beretanm. ame Amelika. Oiai keia mau mahele kaua o na Kelemania ame Italia e auhee ana, o ka manawa hookahi no ia i hoolei iho ai na mokulele o na aoao huiia i na ahailono o ka poino me he paka ua la mai ka lewa iho, a o kekahi mea hoi ia nana i hoopalupalu aku i na pualikaua Axis.

HAHAU NA KUKIM E hoike ana ka lono mai Moseow mai no ka hoomau ana aku o na Rukini i kahahau ana, maluna o na Axis ma Caucasus, me ka huluia ana i kekahi mahele kaua o na koa Kelemania o 1,000 ka nui ma o ka lakou nee aku no Novorossiisk. Ua kokua aku la kaua nunui 9 Rusia, ina pualikoa ma ka. palukuluku ana i na enemi.

HE IKAIKA MAOLI Q ke kahua o Bizerte, i paa ia e. ka oihana kaua Palani mamua a mahope mai i lilo aku i na Kelemania, a i lilo maila hoi i na a'oao huiia ua oi«Io ia o kekahi kahua paa loa ia a ua piuii hoi i na pa pu no ke kupale ana aku L na enemi e komo m*ai ana. | O lie alahele e hoea mai ai i 1 kela kahua ua hoopuniia e na puu me na pu kaua e ku ana malaila. lawa n-ohoi me nā pu no ka 1 paio ana aku i na moku e komo' mai ana mā ke kai a pela nohoi me na puali e nee mai ana ma ka aina. Ua olelo ia nohoi o keia kah\ia ua like aku no ia me Pohakupaa, ma ke Kaiwaēnahonua. Aia keia kahua ma kahi o ka 145 mile mai Sicily mai a ua hiki loa i na mokulele hoopa-hu ke lele mai kela wahi aku a hoea i Koma iloko o hookahi hora wale i no. i Ua hoike ae na nupepa Italia maiuua aku o ke ka\ia ua iike keia waiii m« kekahi patU oi e oiiou aku aiia ia liaiia, I keia awuiawA iho la nae he kahua ua na uwkuleie e lele aku &i no kalū «w pahipalu mai o Europa. ! O keia kaiiua moku kaua o i>i*erte, ma na aoao eiua ua hool hui*a « ke aiawai o hookahi niiie |ka ioa i eiiia ai e na Paiani & iioaa he 40 kpuai ka hohonu.

UOili£ilī£ .LKWA LOA JLADAis'A - Ua hoiko ae la ke kuUiu* kaua k\v* Bcrclama & e kviakaka *ua a k* ho*»U kaua laai ka kwa uiai maiotia o Ttttus»a at\i« 9 ka ol loa Jūa i iwwili ia ai maiumi o *kekaln puaii kaua i hoonioaua ai iua kdk.aivi o 4 aUie ka loa 1000 i->a ka ioa. li<3 toAkaikaht k&lu e wal n& paka ua poka pa-iiu i hoolei ia iho, o like ioao 1 hv%\k\ v ia uiiūia» T*a us*:\ao kekahi poe o ka nuī o na Ams ka; iu& oku! iv* Ij»o Brouoat\i kalu hoi a K.« ! noī ; Os J*ar&v:v \o;i -Vrmu; i>aiia «j! hutf roal ai k&ua aui K>k^

' ' - t J -« *' " J o na lua i -ano like a.:u me ka moa i hana ia ai ma "Bataan," HOOI'IHOLOIO ILE 25 MOKl' NA KEENA POO O NA AOAO HUiIA MA APELIKA AKAU— Ua loaa maila na hua helu o na I moku i poino ma ka hooili kaua ia ana mai ka lewa mai, e like me na mea i hoike ia maila e ka oihana kaua lewa. He : iwakalua-kumamalima mau moku i hoopiholo ia ame ka huina o 25 mau mokuiele enemi i l'ukuia,_ He ekolu mau mokuluku i hoopiholo ia, ame elua i hoopoino ia. Ua oi aku mttf.una p ka 1,250, 000 paona poka, pa-hu malxina o ke kahua o ka enemi. Ua hoolele kaua iho la na mahele kaua lewa o na aoao huiia maluna „o ka kahua o Tunis, ame ka, lele kaua pu ana iho maluna o. na kahua •mokulele o ka ejiemi mawaho aku 0 Tunis me. ka hoopa-hu ana aku 1 na uwapo ku.moku ame na moku ma La Goulette, , . j Aia keja ku. mpku ma ka akau loa o Tunisia a 'ua lawa puno no xia moku o Beretania ame Amelika e ku ai.

LILOPIO Ō TUMSIA O ka lono i loaa maila ma kela Poalima aku nei, no ka lilopio a-' na maila o Tunisia ame Bizerte, n-a kahua i paa ia ai e na Kelemania i ka wa a na puaiikoa Amelika i hoea aku ai m®6 Apelika Akau, i na Amelika na Beretania ame ana Palani, mahope iho o ka hooili ia ana o kekahi kaua hahana iloko o elua la. Ua nee aku na Amelika ame na Palani a komo iloko, o Bizerte mahope iho o ana aku no eiwa mile ma ke kaua i hooili ia ai i ke ao a ua palukuluku maila ka Mahele Kaua Ekahi o na Beretania me ka nee ana no 14 mile no ke kaili ana aku ia TuniSia mai na puali e kupale ana malalo hoi o kekahi hooili kaua ikaika loa ana mai ka aina mai ame ka lewa iho ma ke kahua kaua ma Apelika.

Ua kokua pu aku na mahele kaua Amelika wa o ka wawahi ana i na puali kaua; o ka Axis imua o Tunis.. . •Ma o ka lilo a haule ana maila o keia raau kahoa, he alahele ia no ke komo ia ana aku o Europa ma keia inua iho, a he pii mahuahua . hoi ia _q ka nee ana a na kaua o na aoao a i eiua iloko o eono mahina mai ka manawa i pae aku ai ma Amelika ame na Beretania ma .Apelika Aka'u. .

Eia no nae hoi aia no kekahi mau pualikoa Axis e pee ana ma na. puu nuawaena o kahua o Tunis ame En£idaviJ.le ma ka he,ma aku. . , , Eia nae hoi na Aoa,o Huiia ma kekahi kulana e hiki ai ke pulumi aku i na puali i koe ipa ka lakou alahele e hoea aku ai i Lae Bon ma ka hikina aku o Tunis. He nui na puaii Haua Axis i manao ia .e auhee aku ana iloko 0 ka puali aī£ta" o Cape Bon no ka huli hope ana mai a kaua. (Puali la, ua mea kaena la. He oiaio 110 paha ua nui ,no na poe i poino na ola ma kela kaua i hooili ia maila, o ka nieu nui nae ;hoi iloko o na aoao iiuiia uo |ma o ka lanakilai, ana maluiia o Ika enemi.) .

PIHA lIAUOLI XA PALAXI Ma ksa haulehia ana mai nei o Tumsia i na aoao huiia, o kekahi ia ia o ka piha hauoU loa © w» makaainana. I ke komo anu

aku keia o na pualikoa i Tuniaia, a no ka piha hauoli loa o na mak-aainana oia wahi, 'ua hoike maila lakou i na manao liauoli ma 0 ke kau ana mai i na. pU maluna o na koa, a he mau hana hoohanohano hoi no ka lanakila ana o na Beretania, a loaa ka maluhia i na kanaka oia Arahi., Ua noke maila na pualikaua Beretania i ka palukuluku i na hu'a o waho aku o ke kulanakauhale, eia n-ae hoi ua lele niua ka manu o Kaula, (oia hoi ua haālele mua na. Kelemania i ua kulanakauhale la ma kahi e aneane ana he elua hora mamua aku). Ua hoomaka aku nohoi ka a an-a a kekahi mau ahi mahope iho o ka hoopahu ia ana a ua holo aku ka a ana ma kahi o na uwapo. Ua lohe pu ia aku nohoi ke kani mai o na pu ma kela ame keia wahi, eia nae hoi aole i nana ia aku. ■ I ke komo ana aku o na kaa malokō o ke kulanakauhale, ua pilva na alanui i na poe kanaka, e ake wale ana 110 o ka ike niai 1 i na puaiikoa e koiīiō aku ana. Ua I holo maila na wahine opio u'i a I honi maila i na poe maloko o na -kaa i komo mua aku iloko o ke kulanakauhale. E hoike ana kekahi mea leakau nupepā ma ke kah'ua kaua, he hookahi wahine o 50 makahiki, t kai holo ae ma ha'i o ke kaa, me ka puliki ana i ka lima o ke kalaiwa kaa me ka uwe ana ame ke kahea ana mai me ka leo nui, "E oluolu e hoopakele ia makou!" He lehulehu o na Kelemania i loaa aku i na Beretania, ua holo mai -a noi maila e lawe aku ia lakou ma ke ano he mau paahaopio. O kekahi poe Kelemania © aku, ua haawipio ma me ke kau ana i ka hae keokeo, a hoike maila, "ua "noho iho no lakou mahope a haalele aku I ka puaii no kekahi kumu a lakou i makemake ai.

HE 900 I PAAPIO Ua hoike ae ka alihikaua Palani kiekie ilq ka paapio ana maila .ma kahi o ka 900 mau paahao i na pualikaua Palani ma. Tunisia Akau ma kekahi manawa a kela pule aku nei. Ua hoike ae na aliikoa Palani no ka lele kaua hou ana mai o na Kelemania ma ke kahua o Zaghouan, eia rtae hoi ua hoopuehu ia aku lakou e na pualikoa Palaui.

ULO MAILLA KEKAIiI MAI7 KAUHALE Ma kokahi mau k>no i hoike ia nwī, ua h«.x>puipui ia ae na puaiikoa ina Kina, a ua makaukau na Kepani. o nee aku no ka lawepio ana mai i kekalii o na kahua e paa ia nei e na Pake. aka, nae hoi aolo no i maalahi ia har.a ana a Tako\i no ka mea, ua malla no na Pako a paio me ka I hahana a htkl i ka UIo hou [ ana aku o kekahi mau kauhalo 1 i filo mua ai t na K^pani