Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 16, 12 ʻAukake 1942 — He Moolelo [ARTICLE]
He Moolelo
(K&kauia <h G«or£je K, Kano Sr.) Ke Kiuiaka O Kaual, ; Naw I R»pa Mim T«oa 1 Ka Hfto4« H» Holeh», Amr K» Nftmu A K» I VnitiiA K Ny o_Kaiuvl. "I«-ka-palaJo — frl-ka-palale —J lflo-hio-lua-wal, ala-1 {] Helulielu I Ka Moolelo, j • Malaila na Hooakaka. 1 ka ike mu& Ipa ia ana o ka moku o Kappna kuko i ka ohu kakahlaka o na la ponlponi o 1778. ma na kapaikal o Hawail_ n«l, mal na Kona l lalo o Hoopulob a hooa 1 Kaawaloa, Kea-, lakekua, .i ho<-u loa nku hoi Ina Kona Akau, a kapa aku nl na ] kanaka o Hawaii i ka moku o| i Kapeiui KOke i kia ame ka. Ihlhimanu o na p£*a ! hele hoi a' luhi 1 ka makani, me ka hooho ana lioi me ka leo nui hiena, n.o ka mea, he mau n)ea hou loa keia i ka ike ana a Ko Hawaii opiopio nei, pela lakou i puiwa ai. "Ka Uhjlaau nui e nee ae nei ji ka moana! Ka Ululaau nui e nee ae nei i ka moana!! Ka Ulur laau nui e nee <ae nei i ka inoana!" A na!owale o Kapena Kuke mai Hawaii aku no na kapakai o Kauai Manookalanipo, o ka olelo ke!a a ko Hawail poe no ke a J no o ka moku o Kapena Kuke he Uiulaau na kta ame na pe'a o ka moku
Hoea aku la ka moku o Kapena Kuke inn kapakal lepo ulaula o Kauai, . mawaho ae o MahinaulL awie Kekupua, (Halewili Ko o Makaweli) a hiki mai hoi i kahi paena waa o kahi one o Kaunuloa i kahi wai o Muliwai Palao i, ma ka aoao makai hoi o Nalaau-a-ka-eleele, a loaa ka home o na Keiki Niihau (Gay) o Waikaia ame Hooanuanu, ame ka "uka -anuanu o Pupukaniao, .... A ike na kanaka o keia mau kaha e noho ana ma na kapakai, o ka wa kanaka nohoi- ia ma keia mau wahi apau, holo ka moku ma ka moana, hele na kanaka ma ka aina, mai Hanapepe Kukamahu aku, a ke kai kaka paa-k-ai aku o Ukula, a hiki i Puuopapa'i, Kaluaolohe kahi pepehi kaliaka o kela aū i hala, hoea 1 ke Ana o Kamano ame ka palahala o Lilinoe. loaa o Mahinauli ame Kekupua he keta," kahi one hoi o Kaunuloa, loaa na laau a Kaeleele ame Laauokala,' i 'kahi i kuk'ulu ia ai ka Papu Pohaku Rukini i ka 1814, i ka nuku muliwai o Pohakomo ame Kapollolehua, Waimea, i ka Waiulailiahi o K&uai.
He uia kanaka wale no keia mau iihi. kai apaM, a hoea } ke one loihi o Papaenaena i ke alo ponoi o Waimea, hui p"u hoi me ke one o Ohikihaehae i ka lae ponoi o Puupuupaakai, Kekaha, ame Mana i na Niu o Kaunalewa, hoapili hoi o Kukui Laimuiokona me na hale o Kanaloa, i ka wai-
li\i!a ame Pokii i ke one kani hoi o Nohili ame ka Pahapaha lei o Polihale.
He piiia kanaka wale no keia mau wahi apa'a o na kane, na wahine ame na keiki, me he ala o na kaha no apau o na- Kona, Kauai, ua hooakoakoa ia apau mai Kaunuloa aku a hiki ika wai kaulana o Waimea ame Makaweli i ke awawa o Mahele ame Kaihuiki, Olokele, i ka halii paa ia e na k-anaka a pili i ke one o ke kai, hookahi hana a na kanaka o ka uwa ame ka hooho ana me ka leo nui * wawalo ahiu e iike me ka poe o Hawaii: i
"Ka Puko'a iix»i e aee a'e i ka Moana- Ka Piiko'a Nui e noe ae n«i i ka Moana!- 'Ka PuJro'a Nui e nee ae nei i ka Mo&na-" Aole i pau ka mva hooho ana. o na kanaka a hiki i ka wa i hookuu ai o ka heleuma o na moku o Kapena Kliko, līMwalio poiwi o ka nuku muliwai o Waimea, akahi no apau ka uwa ana o na i kanaka. A ike kokou e o\i mau hoah< Ui. ho ulu kiau ka Hawall, he puko'a pohaku ka ko' K«uai * hoohaiike ana lakou j « like me kahl moku poha o Le- I him. 1 kamanina mau t ko lakou mau maka mai na kupuna mai, | « peia hoi me Niihau ame IwUiil puu o K;nvai!-.oa i ke ko oli o Haīalii am# ua rtu lioi o Welū u--1« I k» hapapa. A wla lakou i kaps aku iū i ku nioku o Ka-' |*n* Kukt he> puko'a nct i kaj
| O ke kanaka iv.ua ) toa o Kmmt I p!i iluna o kn nn>Iku o Knpena Kuke, « hM j \ h<& I kon* piipa oneki I \ n 0 | t» * Iwmaāina !a hōl koH ki I». h® »-jm 1111« ka lavk*«la\vc i ! k* ha'l ke ik<> kona m&u tu»ka, m« k« noi -ole nsal | ka mea nona i* w&iwai. h« kanaka ikviika r.ooi*. a o kona mea ia i nmka u i* «I» 1 k* hiki *na o Kapuupuu i- «.«*>«»** * « k*tiA nuu
3vja he eono ka nul, noho lakoU o ka waii, a ike Aku nei oia ī n& mea a kona mau xftaka i ike ole eil jtnomua i ke £lne hap 4 ke kaula, palAka, kakakl hao ame' ke kolopa hao, o ka hoōimaka fho la no ia o aa Kapuu|riaf nfel 1 kona rula maa mau o ka"hao, lrie ka nana ple aku i keia lahui keokeo malihlnl e nāna maī ana 11 kana mau hana hao Ina'waiwall 0 luna o -ka ilnoku, a ua hoa'ol mai na kanaka e kūe i keia ftiaū hana a Kapuupuu, ua lilo lakou 1 mea ole i ka nui o ka ikaika o Keia kanaka. Huhu ka haole no ka pa-ki ia ana o kekahi o na aela iluna o ka oneki a aneane e make ioa. (Aole i pau) v .