Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 9, 24 Iune 1942 — Heaha Ke Kumu O Ka Hoa-a Ame Ka Hoka? [ARTICLE]

Heaha Ke Kumu O Ka Hoa-a Ame Ka Hoka?

* I kau ae īa i kela ninau malunaj wahi e ai ia kakou na Hawaii ke ike a hoomaopopo a liiki paha ke pane i ka haina o kela ninau? He olelo k|ulana no ia iwaena ona poe loea ma na olelo hoopilipili, Lilo ike o'wau i ka hemahema." Oia hoi i ka waiho ana o kekahi mea i kana mea i makemake ai ma kekahi wahi me ka hoomaopopo ole, a i ke kii hou ana aku, ua lilo aku lā ua mea nei ana i kekahi mea okoa aku, a i ole, i kona kii hou ana aku i ua mea ala, aole iho la- ma kahi ana i waiho ai, a he hoa-a ka hope a ku i ka hoka. Ua hoopilipili ae la makou i keia i ka kakou olēlo , makuahine a kakou hoi e hoopahemahema nei. Ua manao kakou no ko kqJcou Hawaii ana ua hiki ia kakou a ,i ole i ka kakou mau pua ke hoopūka mai i ka kakou elelo makuahine me ka holopono loa, a ua like paha ia me ka poi o ka miki aku no o ka manamanalima iloko o ka umeke poi a hookomo ae iloko o ka waha, aka, ua kuhihewa nae hoi ia manao ana o kakou. Aole nb paha i pau loa na Hawaii ma ia kulana hookahi, eia nae hoi aole kakou i kukulu iho i keia ninau imua o kakou no ka pono o ka kakou mau keiki o keia mua aku a i ole i wahi e hoomau ia ai ka kakou olēlo makuahine ia hanauna a ia hanauna aku. - Ma ka nana ana eia no kakou ke hoopahemahema, nei i ka kakou olelo, aole o kakou hooikaika e a'o i kakou mau keiki i ka kakou olelo ponoi, aole nohoi i ke a'o ana i ke heluhelu ame ka hoomaopopo ana i ke kaona 0 na olelo Hawaii a i ko kakou wa e nalo aku ai ē ku lohaloha ana ka kakou mau pua aku a pela me ka lakou mau pua aku, e hele loa ana i ke oki loa, aole he ike iiea kakou olelo makuahine. E ku ana lakou i ka hoaa ame ka hoka 1 ka wa e ninau ia mai ai lakou i na pniea e pili ana i ka olelo Hawaii, a e hooili mai ana na keiki a kakou i na ahewa ana maluna o na makua, no ke ao ole aku ia lakou. I keia mau la e nee nei, ke ike ia nei kekahi mau hiohiona i ike ole ia mamua aku nei, oia hoi mamua 0 ke komo ana iho nei o ko kakou aupuni iloko o keia ao hakumakuma e hekau nei mai o a o o ka aina, aole he manao nui o kekahi o na Hawaii e heluhelu i ka nupepa Hawaii, a mahope mai nei, i wahi e maopopo ai na meahou o ke kaua, ua hoomaka maila e kauoha i mau na lakou, aoka pane i loaa mai mahope mai, e hoomaikai ana hoi no ko lakou ike ana i na meahou. Malaila no pau iho la. He lono maikai nae hoi ia i na e hopmau aku a e' a'o aku i na keiki i ka olelo, ka heluhelu a pela wale aku, alaila aole he wa e nalohia ai ka kakou olelo, : Ma kela mau pule kakaikahi aku nei 110 ua loaa mai- ( la kekahi kauoha pepa mai kekahl ĪHpuakea mai, no kōna| makemake e mau kona makaukau ma ka olelo Hawaii a pela hoi me ka heluhelu ana. He mau pulē maliope j mai ua loaa hou maila no he kauoha pepa mai kekahi Hipuakea okoa aku no, a e hoike mai ana no kona makemake loa i ka olelo Hawaii. He olelo hoi e nanea ai ka pepeiao ke hoolohe i ka wa e hoopuka ia ai. I Ku iho la kela ninau, "Heaha ke kumu o ko kakou hoa-a ame ka hoka?" Eia no paha ke kumu, "uā hoopalaleha wale kakou , a ua hoohemahema i ka kakou olelo makuahine, a miki maila ke o\vau, a lōo ia lakou, oia hoi, eleu ma?!a na poe ' 1 iini e loaa ka makaukau ame ka ike 1 ka olelo Hawaii a ' o lakou ke makaukau ana a o kakou, e ku a hoolohe ia lakou i ka olelo mai i ka kakou olelo, a e ku ana ( hoi kakou i ka hilahila. Nolaila, e na Hawaii s e haawi i kou makaukau an\e, kou ikaika apau e a'o i kau mau keiki i ka kakou olelo makuahine, aole hoi o ha'i kg makaukau a o kp kakou ke namu pa'iai. Aole keia he olelo e hou aku ana ia oe i| wahi nou e eha ai, aka, he olelo paipai no ia kakou apau, : Heaha hoi ka waiwai o ke kapa ana ia kakou iho he n\au . Hawaii. eia hoi aole he ike i ka ole]o Hawaii. e nalohia ole al> E' hoomaka koke iijp i keia inanawa e a*o a e hoopemopopono i ke ano o ka olelo Hawaii ana. ana keiki. Mai kali'hoi a hala ka manawa. j " ; - ' 'K . '