Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 28, 8 Nowemapa 1939 — He Kaao No Laieikawai [ARTICLE]

He Kaao No Laieikawai

Inia nei 5 h!ki aku ai i tahi o fea waa, ua hoike mua aku la oia i koiia maiiao i na mea waa, "K n& mea ho(» waa, e hai mai oukou i ka*u hana ma keia liolo ana nku a kakou; ma ka oukon mfft e olelo mal ai, o ka'u ia e hoolohe aku ai, 110 k« mea. he kanaka wau I hana pono oleia e na mea waa i ko'u holo ana mai Oahu mni, nolaila wau la e hni mua aku nei ia oukou e na mea waa, malia o llke oukou me laua." No keia oleio a ka Makaula, ua pane maila na naea waa, aole e hana ia kekahi oia ano hana, ma ka lakou huakai holo moana ; a pau keia maw la tnk<m ma ka waa a hoio maila. Ma ia holo ana mai, hoea mua malln lakou i Maliukona, ma Kohaia. hooaumoe malalla ia po a i ke kakahiaka o kekahl la ae. haalele ka Makaula i na mea waa, pil aku ia oia a hiki o Lamaioioa, a komo nku ia i Pahauna ka heiau, he heiau kahiko kela mai ka po mal, a hiki wale no ia keia manawa. T T a nui no na la ana i hoohala ai maiaiia, aoie nae ona ike aku 1 ka mea ana i mai la; ma ka kona ano Makaula, homnau iho ia no kona pule ana I kona Akua, a e Mke me na ia ana i hoohala ai ma Kauwiki, a no ka pule hoomau ana o ua Makauia nei, ua loaa hou iala na kuhikuhi ana e like me kela holke iaia ma Kauwiki. No keia loaa ana iaia na kuhlkuhi ana, ua haaieie iho la oīa In wahi, a kaahele aku la oia ia Hawaii; a hoea mua oiu 1 Hamakua, oi heie mai oia mai ka manawa, uu. ku mni o kalii puaa a hiki waie i kona nui loa nna, a na ka pnaa no e hele. laia i hiki ai i Hamakua, ua hele loa aku la oia a «Ō!»o ma Waipio, a lua kahi i kapa ia o Pakaalana, eia nae hoi, aole no i loihi loa kona mau la «■». ka hoohala ana malaila. • Haalele iho ia un Makaula nei ia wahi, a heie aku la a hoea i Laupahoehoe, a maiiaila aku a hoea i Kaiwllahilahi, uialuna iki mal 0 Laupahoelioe a maanei mai o Manowaiopae, a ma kahl paha e ku nei ka Halewiii Ko, He mau makahiki kona o ka noho ana maīalla. (Maanel, e waiho ae kakou i ka mooielo no ka Imi ana o ka Makaula. E hoohuli ae iioi no ka huli hoi ana o Kauakahialii, i Kauai, me Kaiiiokaiauokekoa. O ku mea hoi 1 maopopo ig kakou, aia o Laleīkawai nui Paliuli.) Ma na Helu i«ua o keia Kaao. ua ike kakou na Kapukaihaoa I kauolm ia Waka ma ka moeuhane e hol-; hoi ia Laielkawai i Paliuli, mamulī' o ka ike ana o ka Mf.kanla. l'a hookoia nae e like me ke kauoha, a u« noho nohof o ī.aieikawni ma PaliuM, a hiki i kona lilo ana i wahine opio. j la Kauakahiaiii, laua o Kaiiioka- j lauokekoa 1 liof aku ai f Kaual, a ! nmliope iho o ko laua halawai ana j me ka Olali o Paliuli (T,aielkawai). a hiki iakou i Kauai, mauka o Pl- ! hanaakaianl, kvti aka īa ka >on<> tn Kaual a punl; akoakoa maila na - 111, na kaukaualii, ame na mal mi j nana apau e Ike I ka puka mailhini ■. ana aku o Kaiiiokalauokekoa ma. e: iike me k» mea maa mnu ; o A!wo hikupua nae liPkahi ola poe Alli 1 akoakoa pu mai ma kelu aha nwe 0 na maiihini. A pau ka uwe ana a lakou, ninau uku la na'iii ia Kauakahialii. "Pehea kau hele ana aku ne!" mHnmM o kou hoaa'ia ianei?" {Kailiokalaxio-! kekoa. Alaila, hai aku la o K&uakaMnUt' 1 kona heie ana, penei: ko'u neie . ana mai anei aku nnunuU o ke atoha o ka wahine, u puui Oahu, ame MauL aoie i oaa ia'u kekahi wahiw e iike me Kaiiiokalauokekoa nel;; a hiki au i H.iwaii, kaapuni wau !a ' mokupanl. Ma Kohala kuu hlki ( auua ana, Kaahele au ma Kona, Knu, a hiki au Keaau, a ma Puna, ■ a maiaila wau i noho ai, a malaila nohoi wau i ha*awaj ai me kekah! | wahlne u*i I oi aku mamua o !ar*oi j <Kait!okalauokfkoa). A o ka ol tso hoi ia mamua m waWne u*i o ke ! 'a mflti mokuinmi apau." : Mam«li o keiii mau oMo a Kan ; kahlaiU, !ōa maila o, Aiwohlkupua i ka lieleheleua ul o j tia wahlne nei j AiaHa, hai aku ia o Kauak&hla--liī, M f ka po mua. mahope ibo o ko! I*u» halawai ana uu> kuu wahi V&hw nei, hai maiia oia I kona mana ' \t-a e hlki msi ai i kahi o ko ui«kou j wahl e noho ana, a liai maila no j hol oia i n* hoaiiona o kona j ana mai; no ka moa ya oleU' aku k(nt wahi kshn ne! i kane au n* j m wahliM» not. mo kr koi aua aku' e jho pu m&t laua me ua wa W nei o'u. aka. ua liai mai 1 kana olelo. "K hoi oe & ko ha ! Ml. kttu kane hol au e 01010 mai' oieio akn w iaia, a keia jhv

wati h«tl ālra; i na e Iranl aku ka leo o ke Ao, aoie wau iloko oia leo; a kani aku ka leo o ku Alala, aole no wau iloko oia leo; 1 na e kani iiku ka leo o ka Eiepaio. hoomakau kan wan no ka iho akn; a i kani aku ka iw> o ka Apapane, allala, ua puka wau mawaho o kuu hale nei; hooiohe mai auanei oe a kani akn ka ieo o ka liwipolena, aliiila, aia wau mawaho o ka haie o ko hanai; imi ae olua a loaa wau mawaho, oiu kuu manawa e launa al me ko lianai." Pela mai ka oielo a un kahu nei o'u. "I &a po lio'i ann e kauoha nel. aoie i hiki ae, o i kali aku makou a ao ia po, aole i hiki ae; o na inanu waie no kai kanl mai, manao iho la wau he wahahee na knu wahi kahu; Punahoa nae lakou nei (Kailiokalauokekoa nia) kahl 5 moe ai me na aikane. No kuu manao he wahaliee na kuu wahi kahu. nolaīlā." "kauo"hā _ āe""anā~wāu T "ka liāniuku e hoopaa i ke kaula; aka, ua liaia e ua wahi kahu nei o'u i uka o Paliuii, e uinau aku i ua wahine nei i ke kumu o kona hiki ole ana i kai ia po. me ka hai aku uohoi e make una ia. "A pau kana olelo ana ia Laieikawai i keia mau mea, 5 maila ka wahine i ua wahi kaim nei o'u, 'E lioi oe, u ma koia po hikl nku wau, e iike ine ka'u kauoha ia oe i ka po mua, peia no wau e liiki aku ai.' "la i>o iho. oia hoi ka po e hiki niai ai ua wāhine nei, ua puka mua, ae iakou uei (Kaiiiokalauokekoa ma) i ke ao, i ua po nei e kaao ana no o ianei ia makou, i ke ano ahiahī ana iho, kani ana ka leo o ka Ao; i ka pili o ke ahiahi, kani ana ka leo oka Alala; Ike kau, kani an»i ka leo o ka Elepaio; i ka pili o ke ao. kani ana ka leo o ka Apapane; a i ka mawehewehe ana o ke aiaula, kani ana ka .leo o ka īiwapolena; ia kani ana nohoi, ma | iu ana ke aka ma ka puka oka ha-| ie, aia hoi, ua paa o ioko i ka noe, j a i ka mao ana ae, e kau mal nn<\ j keia iluna o ka eheu o na manvi, i nie kona nani nui." A no keia oielo a Kaukahialii iiuua o na'lii, ua hookuiia inai ko Aiwoiiikupua kino okoa e ka iini nui, me ka ninau ana aku, "Owai ka inoa oia wahiue?" llaiia aku ia oia o Laieikawai; a no ka iiui nui o Aiwohikupua ī keta mea a Kauakahialii e oielo n«?i, uia. nao iiio ia ia e kii i waiilne mare uaua, aka, ua haohao o Aiwohiknpua ao keia wahine. Nolaila, hat aku ia oia i kana oielo iuiua o Kaukahialii, "Ke haohao nei wau i keia wahiue, no ka uiea, owau ka mea nana i kaapuni i keia niau mokupuni, «ole wau i ike ia kekahi wahine e kau uiai iiuna o ka eheu o ua mai uu; nie lie mea ia bo ke kukulu o , Tahiti mai la wahiue, no loko o Moaulanuiakea." j No ka iuanay o Aīwoliikupua no I Moauiauuiakea, o Laieikawai, oia kv»UH mea i manao ai e kli i wahine nana. No ka mea, aku 0 koim lohe ana i, keia uiau mea, ua oieio i»aa o Aiwohikupua, aoie e ■ iawe i kekaiii wahiue o keia mau )uokut»unī i wahine uiare nana; uu| oieio oia, aia kana wahine makema 1 fee m ioko o MwuiauuiHkea. j A pau ke kauiailio aua a «a'Ui 1 no keia mau mea, a ine ka walea ana e like me ka mea mau o ka puka maiihini ana. A mahope koke ■'io o>a mau la, iawe- ae la o Alwohīkupua i kahi i» Kaukahialii, i kaimka iaweiawe imua o kona aio, me ka inaimo o Aiwohikupua o kela wahi kanaka ka mea e it»aa ai ko ke Aiii makemake. A no keia kuiuu, hooliio ae la o Aiwohikupua i u-a walii kanaka uei 1 poo kiekie maluna o na mea apao, o ko ke Aili mau aina apau, aiue na kanaka apau loa, na'iii ame na mnkaainana, ma kona ano Kahuna I ka tiio *»a keta o ua wahi ka naka «ei i mea nui, uiu ae lu ka huahua iloko o na punaheie mua a Aiwohikupua, aka, he mea ole nae iakou i ko ke Alii mauao. (Ao»e i paa)