Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXI, Number 44, 9 Malaki 1938 — KA LAAU A NA KUPUNA [ARTICLE]

KA LAAU A NA KUPUNA

I ka paa ana o ke kino o*ua keiki 3a j ka wa-hi ia me ka lau maia ame ka laau ua pau loa iho la kana auwe ana a mahope mai ua ola loa ae la ofa. I ka makahiki 1913 ua paani pu au me ia ma Waimea ma ka hana kinipopo peku wawae <footba!lj a aole he hoailona no ka loaa ana iaia o kekahi kino. Ua ola loa ae oia mahope īho o ka hoele ana o kr kauka oale he mnaolana nona. Kupaianaha no ka laau a ka Hawau, Hp mau pule mahope iho o ka haule ana o kela keiki a kaa aku malalo o k'.'la Hawai) ka lapaau ana ua halawai iho la o Kauka Bona me kekahi ulia a ha'i kona lima ame kona wawae. I kona wa i halawai ai me kela ulia ua kauoha ae oia no kona laweia aku no Halawa no ka laj>aau ia mai e ka loea haawi laau. Ua lawe ia aku oia i kahi o kela kanaka nana 1 lioola i kela koiki a ua lapaau maila nehoi ua kanaka Ia ia Kauka Bona a iloko o ekolu a eha paha pule ua ola loa ae la ua kauka nei. Aia no he mau kauka o keia au ke hooia qei no o na launahele oia kekahi o na laau maikai loa no na moku, eha a pela wale aku. i NA LAAU HOONA-HA j O na laau hoono-ha kekahi o na ] laau a na Hawaii'. O kekahi oia mau ■ laau oia no ke kowali, he mea hihi a i e .mohala ana kona pua i ka pukana a ka la. O kona pua he po-lu a he I akala kekahi. j Eia no kekahi poe Hawaii ke hoohana nei i keia ano laau. E kii ana lakou i ka mole o lalo, a hoi mai holoi { alaila kuikui, a kanana i ka wai a j uwi iho iloko o ke kiaha pia a i ka \ hui ana e inu ae a ua oi aku ka niae- | mae o keia laau mamua o kekahi ano laau e ae au i ai ai. i

Aia aku no ia laau o ka pio. Eia 110 ke ulu nei kela ano laau ma Ha-

waii. He palahalahā kona iau a h« kihae nae p walio. o kona pua ua ano like aku no me ka uala kahiki. Aia kona hua malalo elike no me ka uala. I ka wa e loli ae ai ke ano o ka lau mai ka uliuii a ka melemele alaila ua 00 ka hua, alaila o ka wa ia e eli ai 1 ua hua la. Mahope iho o ka eliia ana e holoi i ka lepo a pau alaila e wa'u me ke kuolo. I ka pau o ke kuolo ia ana e hookomo iho iloko o kekahi kapu a hoopiha i ke kapu me ka wai. Mahope o keku ana i ka pia i ka wai e lana ana ke oka iluna. a o ka i'o c koana ana ilalo. I ka wa e kupu ai ka pia ilalo o ke kapu e ninini aku i kela wai a e hoopiha hou i ka wai. Pela e hana ai a hiki i ka pau ana o kela lenalena iloko o ka wai. Ia wa e j ninini ai i ka wai apau iwaho a o ka , mea, i koana ilaīo e waiho pela a e kaula'i i ka la. I ka.wa e maloo ai oia ka wa e hanai ia ai i na keki. I kinohi he mulea ke ai ae aka i ka wa e pau ai kela ano mulea, he maikai nohoi.

Ina e loaa kekahi keiki i ka ma'i hi alaila e haawiia ana ka pia iaia u o ka mea ia nana e hoopaa i kela hi. O kela wale no ke ano pia a na Hawail ia manawa mahope mai i komo mai ai kela ame keia ano pia lloko 0 kft alna nei. Na Kapona Kuke i lawe maij kekahi mau nno pia e ao 1 Hawaii nel. Ua hiki loa ia lakou ke hoomaopopo iho no ka like loa o na laau Hawaii o ke au kahiko me na laau o koia au hou e nee nei.

Eia hou aku no ia mau laau nole i hoikeia ae e John Wise maloko o kana hoakaka iniua o keiki o kr kula o na Keikikaue o Kamehameha. O kekahl kumu laha loa oīo o nn laau a ka Bawall, i na e ike ia ana kekahi Hawaii e hnawl Innn nna. e lili ana kekahl poe a hotkr aJcu 1a i na lAmnnuH o ka Papa Oia. a o kn hope ua hopu 1a tho ia tn kanaka no ka lapaau tatk!ni ole I make no ln hol o Fnmn.no i ka i'o ponoi, Ua hoea malla knkou i kn hopenn ola keta hoaknka a 7ohn e plh ana S na liiau Hawnli n 5 nft nohoi e lawe ana kekah! o n« hannuna hnu o kela au a hoohana paha i keknhl o leeia mau l«a« manao no mnkem r lta* ana no lakoU a e hooin nna hot he pololei maolt no na kupnna o kr.kov. a hf ike ma kn Ivxm\ lamu ■■ ■ I la au kahiko k- nana tho n hoomaopopo 1 mooWo oko knkou nmu'

kupuna ho ixvf mumi maoli no o ko kino, a o ko kela au he liilii. No ke alia mai ko kuinu i nunui ai jui kupuna o knkou? Eia no 'ka pano no ko lakou ai i na laau maikai ola hoi na lau nahele a oia mau moa la nanft 1 hooknnwalo aku i ka nui'i liiai ke | kin.o aku o ko k;-iki, a i kona imi uim ; ue via pau ka mai a o ka pii no iu y ko kino a hlo i kanaka nui. E uaua nohoi kakou i na mea hooulu meai , kanu I na o pulu niau ka mea kanu i ku lep<i moinona he moa maojjopo loa c maikai aua ka u'u ana oia mea kanu -ka i nn aole c loaa kekahl lepo momona a aanalii ana ka vilu ana a ia moa kanu, a o ka hope e maloo ana. Pela iho la no ke kanaka Ina aole e pau ka ma'i o loko aok e ola malkiū ana k»ua k'.r,o a pli mah\srthua ue iwi kona kino Msna!nis\a r.o ka laau a na kupuuu o kakou ī ka hoohae.a 010 ia. Kia no ma Hawali iv. 3 kokalU \va* hiue Koi oa i 'iua kona lalklnl ne ka; Uue uiu m;i ka ruho]< no Va hull. aiia i m s\o lihw) , M». r» Mm aku J& laluni W* Ku- i leaua uo h» moa Q kaVyU «ole KA lIOPKMA