Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 11, 27 August 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

Ai Beemakaakaa ia ei.M*Poepe» ai BM-aeaofooo koa ia ika Mee aaaa e Kekaa ake aei keia Mae» Kahikooaa Kapaae e Bawali nei) Bo«peka kee ia oo ka Pemaikal e ki Haoaeaa boa « Hawaii. MOKUNA 111 KA MOOLELO O KO WAKKA | MA NOHO AHA MA KALIHI I Ka Loaa ana oKB Akua Ux.n KAMKHA'IEANA NA HAHO Eia nohoi aa maiama 0 ka Hooiio, 0 \¥«l«hu, |» Kaelo, 0 Kaa lua. o Naaa ame Welo. Hal ia keia aiaa maiama h'e umikumakika* kaokaki makakiki ia. 0 Weieka ka malama 0 Weleku ka aialama a makahiki al. ai ke Ka (oia paka ka hoemaka aaa okapo a Kakak 1 ). e hoia ai ka makakiki koa. Maioka a kai makahiki. eiwa-kaaaha pa. fle 30 pa o ka malama heokahi, i He amikuaMMahika kaihai, ahe umikumamakelu pe kaawale! ] Ua hoopilila ke aaoa ua maa po ia. makeana o ka makiaa.

Ekoin no ano o ka mahina. e ka poeoee aaa» ae ka emi ana. Ma keia mau ano, okoi« ke kapa ane o na inoa ona po, ap€la roe ka ami ana aku, e iike me ka hoonui ana ae o ka mahina. 0 Hilo ka po mua.no ka pua— hiloaaaoKa mahma. A akaka ae ka mahina o Hoaka ia, a panee aku e Knkahi. pe'a no o Kulaa, ame Kukoia, m% Knpanao Olekukahi, Oienulua ame Olekukolua pela nohoi me Oiapau. A na'o ee ka oioi o ka mahma 0 Huna ia, ao heomaka ae ka Ipoeooe ana, o Hohalni ia, a mahuahaa ae ka poepoe ana, o Hua ia, a maopopo loa ka poepoe an< o Ak«a ia ai ka iii ana o ua mah'na la, o Hoku ia,, ae ka Ina aka po i iii ai, o Mahelani ia, a niki mai ka mahioa mahope kaj pouii ana o Kola ia. ae ka 1«a o ka pouli ana, o Leaukakahi la, ola nohei ka po o ka hoomaka ana e emi hKU. A panoo aku ia o Laaknhia» Oleknkahi. Oiekuiua, Olepau. . KaUAkakihi, Kato*kalaa. K«lonipfiu. Ai ka nnku •«• o k® .mahiaa, o Kine it, a etni hou iho, o Lono ia a «ukn ioa iho • Manli •a. Ik«po i ealownle &j k* aaft— hina, o uku ii, alaila pan se la ka uiahiua he 30 po. A moloko o kt'ft nian po kaa« — kola 1 unuhiia mai ai aa po kap«, Eh* 00 po kaeu ma ka malam» hookahi. Eia na iaoa o ua inaa kapu ala, o kc fe*pti Kn, o ka lua, obe kapa hua, oke koln. o k* kapu K»ioa, ae ka ha o ke kapn Kaae. M« ke kapu Ku, po ekolu ke kapu anl, i ka po o HHo e kftpu ai, a{ ke ao o Kiilua e a n a* O ke kapu hnR, poalua ke kapn Ma ka po • Mohalu e kapu ai, i 'keao o Akuo e noa «i. < 'Jk«-k«pu 1 K.mloh, p6a!ua ke kaj>u anft, i k« pe; 0 Olepau • kapu ai, ai ke ao o 1 Kalea, Kaiu e uo* al. Fela uo ke kapo ana ma na malauia afau. O keia tia heakaka 9 k« meoleie Kawaii I hoo l>oaopon*iae Rev, J.F, Pokuea no ke hplaoui e Lahaioaluaa. ! I

! NOKA MAKAIIIKI. i He «i kaoaiaha k« makakiki. iae kapu |oa nft heaa apea i« iwa, Paaae alii, aa kat»aka, aa | wakiae me aa keiki i fea aoko arale aaft. Aeke «uAhiai aohe lawaia, !afite haipolk. a ele o lakou haaa h« w«kt kaoa ma sa fta« apaa. Ok« iheeiuaea wale ao lakou hana I i hoooiaka ole a|. Bkft in«a 1« e m k%e«aha an», i llaila. kele iekea i k« a>ftfolal. »m« ika tawafa, aele «ae ma n* wahi « ! ae. aka, ma ko lakea «ihi poudi no e» u»aktai cJ, ame kft Uwa «w. i Aela hie e aea ka eiakakiki ke | hala a« ut mau la eka ala, ne ka ! <n*a, eha maiauia ileke e ka eiha» i makahiki. Bla kei« maa malim. i Ikaa ka malaui» hope loa ta o ke Kau, ma ia m»leuta ka koomaka ana o ka aiakaklki. 0 Weieha o Makahi aiue Kaelo, oift kekahi mfta maiama o ka hooilo.' Nft Louo ka makahiki i hooku - uiu. He akufi kui a Loae i ka manao o ua kananka kahiko. No ka tue« e piii ana i ka Meo — ielo o LenO (oia hol e I,J«olka - uiakaihi) »iue kaaa wahiue o a Kaikilaui. I helkeia malohe o ka Meoielo Kawaii a Rev, fofcu«a, ua walho k« uiea k»kfta ao kekakl wa okeftaka. A ma keia waki, e heokoiuO ana ei« ioa tufa i ikeia malako o ka Moolelo Hawa i 1 kakaa ia o David Male auie keaahi poe «e, aO k« mea e pili aua i kila tuan uiapuawa. Oua malama o ke Kan, lae o Ikiiki, eia o Mei, e oia k« wa e napoo a| ka Bahtti kaka a Makahi uia ka wa e p«ka mai »1 ka UL. Kfta oaa, o a a loue. I ka kakiko e ka malama keia e hoo —

mahauka ai na kaaak» i ka iakea mftn upeaa i kapala he aei. ao ka lawaia opela ana. Hlaaiaaiee, oia o laia^. O keia ka ui«hinft e pala ai fca oihi*kaahiwl. Mnhoeiuua oia # Angate. O keia ka mahinft e pala !q& ai ka obia uiai o ao. Ihope oia o Sepetet&aba. O kei« |ka mahiua e pua aiai «i ka pua ko.

Iknwa, o Okatoba. O kēia ta eono •na malauia o k« kaa, a aolaila. o ka malama fe*pe k«ta. Oca malama hoi o ka Hv>oiio, oia o Wele (e) ha o?a o Nov«»aba. 0 kfl w« k«'a pra k«ia o aa k«»aka ika k& k«biko. o Makalii, oia o D«ke(naba. Oka wa keia % maKe aa laau bihi, •pa niat boi ka makani kona. Kaelo. aia o lanu«ii,a ka aaana«a k* 4 ft e u inai tnai ia u« ennhe a me ke poko, a.omaka mai na 1«b o luoa oka honaa. Ka«'Hta, ao o F«l>ernan, o k«ia ka wa e hau kua ai ka auae. "Nana. »ia o Marakl, • keiakal aakiaa eaiiaal ka ma|ole t Weloi oia o A)>«rila. o k#ia ka maaawa hope o ka Hooil*. E h«Omaofopota. he like ole m >a hela aaa o aa Malaaia ma Ma waii. Maoi. Molokai, 'Oahu a nie Kauai. Aka iiia kekaki nai hela ma— kiaa e ae i loa« i ka aaea kakaa £ ko Oahn, Mani ame ko Kanai poe, ha knlike AI« no i ko aa malaa*a i hoikela ae la. Aia lioi ma ka papa hooeoha— noho maiaiua a Prftf, W.D. Alex— •nk*r t koikeia mlioko o ka R«k« Mooloie H*w;tij, 'A Hi»ef Histoty of tko HawaiA» ple," n» hoike i* a« iiuilama he 12, «r ti<** rua inij Kan U8 iiimi a boea i f T a kul ke- k?l» lioouohonoho hU4 «u4 k« M<. i i oru<ti)doi i hotk« ai M*ia kana i\>lunes « Race, Aol. I, aoao I*s» Ma k* kooii6h«aoho hoi a k«kahi poe kahiko nat»a uiaUma » loka o ka iuakahik| t ke «a» Ui«»« kakahi i kapaia k« maa 'W,*i oi«, ht uian "ukali" hoi.

M. k. bMk»k. • W. PM M aela «aa uiAlauia 'plU»» a 'ukali" hoi. e a leia A.a <ka maoaw. « kome ai «Jua ka»>i«n« mahlaa hea ileko o ka .a*iifsa haaaaki» «a laweia ae koua pfi| i hoalawa e p»a pane «I •)«!, ni«ura)i • k« ioae »a» # ke eliia kuulena makiua kekak! malama. « )oaa «ia he 13 mllama eia ma kahiki.* *« awain k«ia mau >lalaiiie Pili ■ Uk«U k«i, i koiuo ote lukaki o aa ioea malaaia i koikeike mamna nej a fa« «fc a tuau "aalama pih" i hahaiia « keWhi maa milama m oli. A be elua uiau malama c a« iloko e k« peal h«ln malam« IBftkahiki # ake kkiia a« haluua "M»l«ma Maoii" »,« B « "MaUmaPili a Ukali" boi, *a l>iha he 22 miiiiiii a he pani makahi holeeekea ao ia.

£ia sa inoa • ke'a niaii aaalama i h«o*ohf, n #hol« e keli p»e. 1 Hlkl.Kwel'l—he iutl»uu pili * ukali ke a. Ao ka niaiama titt k*ia i paa ma ka melt, penei, O Hikikaueliā ka nialain» Hiki Makalli, kctlo kg heku Nao*it htki pawa meku o ke. K $Ktelo.hc tnaiftmt tntoli fcēifc" Mtlin—he maltuitt{ pili~«ktH ktU Ktultj* —h« »naltma k mao|l* keft — ht malaait pili t nktli fce4a Nttw«»be mtltmt ma»li keia W#!o—he uiaitnit mttll keit he tntltmt in. 01l ktit Ktano -he )ii«lauit maoli k«it Hintitlee>e- he f*Htla»t uiaoli kHi Put»tkto~he aa &Ma piii « akali keja leal«t -iie in«lamt p|li B «k«U kelt Hik lktutoaoßiebt -he tntUmi pili t akili keft Mahoe mua. he wtlauia waol* kela

Hokuulu. ie iiiaUma pili a _ keia hc maiam* ||«4a KiHwale, uc maiauia p;lj a irfeati k« ia * Ik«w* he inainma maoM kcta I m«a c hoomaopopo ai i keift kulana hoonohoeoko inalama i koikeia ac la t ke law« mai nel makōu i keia hoike, » oia kela, E 1«W« kakoa ina kaulaua uiahine oka M.H 1902, ' kumu koeuioakak* no keia k»nimnanftr.

O Kaelo ka|'maiama v tunfi «ia uiakahikl, elika &aa it me liaauai (• \o«ta»k« aua mai ka ia 1 a paa I ka la 7. E u«« aua («a kamlana tuahis« uiai k* p® niai o k* la >9 uni o lauaaii a paa ik&po • ka la 7 » Paniii, oiā hoi, hoomaka k« ma |a po •|a la 9 a ma ka po o 'Mukn' ©ia hoi k» p# % ka la 7 o FeberwarT, Ok« piha kc)a • Kaelo o oa po ke 30, O kt ltt* uiai o ka nalaauu oia o Kaulua, elike aaa {• aii k« la 8 • Maraki. O Hilo ka 00 u»na e k« aua uift ka la 8 6 Ftbti*ari, a • Maali ka po tku «b« ica k* la 8 « McrAki.

& M» kel» liooi obeh«ho ana • t«e Atia ki o &lokQ t • qUI iike mahiua oja p«, «a lii« hoi ka »*- Wina ia Hilo, e kia aot ni kt p» •ka 1« *o 9 MliakM iua kea UiUn* heowAeeeho «ft uel* »hu b( < M,il{u aofee helu i . A « lele t»& o ka; mkMn i «*'i ae)« o kt % paii a< k« kai ana o ka eiahlaa o> ■ilo t ka k 9 o he Ht|» (! Keaa, o:t k« kvs4«»ft «» •t« ka po o b !t 9 o M*r*ki, o HMo ia po, • p* jt i k« f% •J|a ia 7 o ApeHla, ottt o ilttkti. x I k«l» k« kmulaaa MkWi kn* |»000 ka ui« am« in« •k« aakiwi 10 loko o i« kanleno makj«* oia ko po 0 M(iku t aolaiio. k»i« |ti n« P* Aoki