Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 7, 30 Iulai 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

(4i H«oifceik«i ia • •i Betfea«|M« be* i« i fc« Nw mm • Kefceo efce eei k«U llaekie K«fcifce eoe KepeM • B«e«il ••<) ■e*t«fc« bee 1« ee k« Fem«ik«i t ki Haoaeae Ooe e Hawall. MOKUNA 111 KA MOOLELOOKO WAKEA MA NOHO AX« MA KALIHI K A ANA o II Asu* UUT kamsba'ixana NA HAHO Pebea e fho ra«i aua auH oi« i kai nei, uo k« oiak«ik«* au« i k«i« mea hoD, *uhia n« kan»ka ī ninae aku ai i u« w«hi KUle nei. Ae «ka 1« nohoi keia mt ki oleio aua, «i« no i kahi wa ibd tn«f oia i kai uei, U wa ua ke ae la e« minao h««wi iihaaiu« « k« poe o Haua— liame na poa ip«ti oia wAhi a hoea lom aku i L«ie, « peia nohoi m« k» aoao hele loa «1« a HOea i « Kakatia. Ua māu keia lealea aua o na kanaka a hāla p»ha he hookah} anahulu nie k« m«u no ok« ah«— aiu& ana I kekahi k«kahi«k« onij i keia aku lā k« pio mai o kei euuenne ika moau«, Paa mal 11 uuhoi ka ili oke kal i aouli ok« ea noe O oae ona kuuhiwi, ua j kalae ae la, aohe kau a« la. Ufl hoi &e 1« n o«ki oaki ao a eoaOho ma na paia knmulaeio ka huina auoli, 80 luoa pono o ka lanie epoi iho aa«, ua hele a kalae, keha nmeke )>ak&ka m« frai.

lua tio na bane me na wahine, ke hele nei i ka lak&u laalaa mau. oka lele ka?n »»ie ka ohuoaha pono i na leie iaa ka maiie, ka |> 81a]ai ka lehu, ka iinna ā j>ela wale ak*."

. kiekie Iwm ae la ka laia wa ( jif€ aka al na kaneka. ia Makna - kaumana e he!« iuai ana idh K.aipāpau ( ua liele nohoi a ohti i ka lehua ka uia le ka awapnhi, ka pnlai, Hme ua lipo lauli' e fte o ka uka waokele, ao ka vta no ia a īm kanaka i nwi ae i puia ka lewa i ko iakoa /nau leo hooho. Hla ae 0 M»kv*kaumana e, ua he'e a ohu 1 k* lei. I nei hooho aua a ua k«naka, no keia ike ia aaa aku o Maaaakaumaua e iko mai ana, »a oai fte la ka ia. a panee iki tku la iloko ok« kai. H«le mai la no o Makuakaumauā kabi i hōoho ae «i ua kauake, a oni hou ae la no ua ia u«i, a nee iki akn la no ileko k« kai.

P-il* uo k« ua makauia aai i hele mai *i h koea i kabi o ka Palaoa, e moe uef, a ua uwaiiwa hoa mai 1« noho ■« i k<i htle o Maknftk«umsaa a ohu i ka lei e kanahele. Oia hele no ko oa M«k«akau— kuiiea uri • pil ho iluua o aa iauei, a ia wa haawi nai' la oia i koaa aloka 1 aa ka«aka uie ka olelo ana mai, "Kia au ke haalela nti ia •ukōu, ua kti mai aei ka ia iau •! hoi au 1 Tahiti, eia la he hnakai kii | alii k« aia aa « hele aei- Piu uo k«i« maa olelo I ua Jtak«akft«— uiaua nei, • ka wi uo ia a na ai i kapuka ae ai, a nee ana iloko o ke kai. fla olelo ia, ma k«ia kolO aaa a ua ia nei, ua pae o llakuakaaaaoa ui** kaki o Kapalaikal. Mti Kohala ak" ma ka la« 6 Upola, | hofc aku ai o Paao, uie Makua—

k««MiMaM wk« I l * m* I «lli •• m| ( *« 1A 1 mhi !• M Mi. O k«te tutii imlml» »oeict« I lom ! ki mm |»k««, •• k« SM« * pili ao« to MakMMIMM i ka a*k» mi U o*k«, t»Mkos»t ikn * kM k*ai«tc ••• Aku U Pm*. • MIM NM K*fc«U AkM Hanail. ou k«i« waki ke cu«mo m( k* *»«• k*k««. * k«oki I ku* mau bMik*k« uo k* mm e plli •«* ika makel* o kti* nimUlo t koom«k« «uU ««i koiA ku« moo oi) kd(. Hoom*k« k« mool«U Km«U« ut»l o W«k«« nt«i« iii* k«|*ki ot«to Ia« »* boi. b« Mi*h«lo no fc«i« • hooUi «am «o B«w«ii «o H«w«ii oei k*o«k*oi« no no P*«*iu« iu*i o k« H«oa*elik« •'•« S««hm, BoUbof* pah* K« Kilani p«ht, * wehi « «r p«h« o k« P*kipik« H«»«, i ok* m«»*o uae oka *•* kakau l iiiā keiā w«ki. oia keia, o ka iula I waikāi o fca B«ih«k ma fca mea t p li *na i ke kauak* tc*ka mua, ai k« w.ahiae m«k*-nuāi haoa ia ai e ke Akuama k» aiua puni ole o A.nia e mau nu ia i ioinl «hkai aO hahi i. kupu tu«a «i aa k*a«k* uiaka— mua. A uialaila m*<, paiāhalah* ae ka hauaiioā kaaaka * heea it>*i i ke kal a Kahiaa alail* loā* oa kuuiu hoolaha kauaha iloko o k* hal« lau« o Noa, r mai ia lakou a>ai a hoea i k« hale kai o Bab«l*. Al k« koou«eliu i«»«a« o a« k«na*a, mai kela kale pakui mai, mamuli o k* lekuleha lo« «a* o k* olelo, hiki ole i k«kahi kftu«k« k« koouiaopopo I ka ola « kekāhi k*n«kli ii wa i hoopuk* uiai ai ka p*!*pala Hemol«)e peu« . "A mat ia wahi «ku I b6opuebu ak* «1 o Īeh6va ia likou «pan lun« aku o k« h«no* (Kinohi XlI--9) Nolaila o ke kanm hn3l»hit kaaaka * hoolaapai o Hawail nei ame na wahi e ae o ka haiiua nei, ala uo ia ma k* *in* o Sioara. «o k*hi hoi i kokalu I* *i k* h*l« pakui 9 Babel*. Oks w* i laha mai ai ke kanaka i Hawaii nei, oia no ka wa « ka *n* he honua aina pwni ole nai Hawaii aku nei a hala 1 ka H«ma. « Jik« m« n* rae* i hooakakaia ma ka< mokuna : o keia mooleio !

Ke hapai nei ka mea kākaa ma keia wahi i ka oihaaa Kilo Hoku Hawaii, 0 ke kumm nui o ka m«a kakau i kapal kok« mai ai i keia mahale ma nei kowa o ka nee ana o keia mooleio, mamuli no ia o ka ikeia ana «a ka meo - lelo o Paao, 1 hoi keia maloko o ka moolelo Hawaii. i hoopenopeno ia e Rev. J. F. Pekttea(lBsB), 0 ka nana aku i ka Hoka ko Paao ma panana i hoio mai ai a hiki i Hawaii nel. Nolaila e heomaopope ia he poe kekahi ilaoa e ka waa o Paao ma heike i ka nana ame ke Kilo Hoku ana ma k» holo moana, He <nea oialo ma kekakl meolelo pili ia Paae, «a hoikeia • Maka alawaka iaea • kona hookele waa a kiio Hoku noho. I ke aamaili» ana i aeia mahaie • oieio ae Va mea kakau ma wahi i tta nui o kona minaalna no ka loaa paa pono ole ana o na meaa piii ana i ka ik« i ao a ai iolo • ko kakoa mau kipnna ! kakiko ma k«ia oihana ane nni. (/a ieak no i ka mi kakau he man mahei* liilii» ao ia maa mee 1 ioaa, eia tia i atakfcnak« ai • heepaaia ma keia wahi, el«ko n«i o k«ia meoUlo, ao ka poaMikai o na haaaaaa Hawaii ma kei« h«p« ak«. E aho ka paa aaa o keia mau mea ma ka pai h«a «epau *o aia ana e likn «m koia a oal 1« Mi l k«ia wa, mamua • ka n«low«te lt» ana ak« apa«. 6 aapoo aaanei • malama «na ika heia apau. o keia nupepa

aāJfc«w« i fcoopufcti« «i fcefai fcili i fctie wmpiHn Mu »pmi •• iieiA iMp# efc«, » *••• <fca pn aea. m te*e fc««fc« aeoMo Hiweii Kehiko waiwai mii E poao o mekele iii »* bo*fc*fcft • kiMāAilM, 00 keU mtfcoio W eei iioho o «oioie s«i okohi pooei. 1 Kokeiena fc«bifco loi o ki oikono kiio Hok« m« H«waii •ei. 3.K0«0m« i ka oihene kUo Helru. 3.N0 kookoko oo ne Hoko ikoio »«)oko o fcoi« eihiaa. Uo iooooo kofcobi poo, oo boeaofce mei fct iooloho «o« • koio ifce iko Q«w«ii e ■•! poo. ®' ka wa I fcee« mai ai o Paoo i Hawaii nei poe kahiko fco holo i Tafcltf, Ako y fo« o« «o« i fcoikoi« m ■•I» no sei« mooloie fte bopo 1m mei ka hooa aoa mai o Paao Haw«ii noi mo kooa kilo Hofc« # * he m«ta toa ak« oo ka hole odm fco Hawaiioei poe i ko na aina o, •iike me Kaola o Nana, ke alii o Kai'ui. Koola&poko Oako. He nui a lehoieho iee fco ! H«w«ii nei poe kohiko i holo akn i Tafciti, aole wale mma ke pa<i mahope mai nei o WakeMinol Pape, aka, aia ako ne i mtie lllo! loa. uJ Aiama ka buke I o ka Nai .j ■ Aopoai nef, h«ie, ijj7, aeao £ ik4ia ai, ma k« h«n« ««« 451, *w mehope mai o iaalai toa« o Kepoiokalili, ke kane. ao Ulioii hoi kana wahine.

I ke ao o koia kanaka, e Kepolpkali» ka hoomaka eaeeeoa oko Hawail nel poe kanake e fceie ip« aina e. 0 kana waliino oia ho( o Uliull, ka mee mua loe i haalele iko ia Hawaii nei, a holo oia ma ke komokana. 0 keia sa wahine i hea ia kona inoa, o Uiioii Ulunai o-Hakeiao ai-e lono aaamu'i o ka nai o fcefca loko imaikai

o ** k«lu «iu« o ka hel« ana o ko H«wiii n§i poe, i ko na ai»a • ( *i» no ia i ka hanauna 656 am« 657 paba mahope mai o Lailai, oia k* wa o Hliikilohwha an« aliikllo makaoai. Aka, oka wa hala elua maopooo loa oat ka hele hou ana o ko Hawaii n«ipo« i ko na aina e, a<a no aii ka ihanaaaa 857 mahope mai 0 Laiiai > (w), ao ka hanauna 0 K«poo (kl i ka maa nana ka wahina • l lo 0 keia Haluiu, oia ke «liiw«,~ hino nona aa moa i kahtaia al mainnao kekahi mana kauiaaa lof ia *a kahiko oia hoi o Kiwav ka manu hol t lioio aia kakalīl» mele kahiko p.B6i, Ha kino mann no ka lani ko« inoa 0 Halaa, 0 ka man« kani halao Om,o kaha ka «ha« oia aian* Kaoi Eiwaa i ki lano 0 Kawalaaa, O ka paako mua k«ia 6 ke okl •kahi 0 k« mele kaaikau 0 Nisu I haku ai no Kiahamann. [ 0 Halaia ka inoa o aa wahino, a Kepoo(«), o keia ia wahiaa i loaa ai kakahi manaoia ha Palikana [Palieaa] kona lnoa haole. H« maau ai Sa kaīa. Ua ik« ia no ka iwi o koia a»o maau ma k« Koana hoikaike o ko a«p«m H«wa)i ( »«ioko 0 A)ii - 04««i Kalo, « aia pah« i kei« w« m«ieko o ka h«le hoikolko o aa ■0« k«hiko m« ko knl« o K«bm> h«aaaha, 0 koi« a«a hu«k«l «imkhm*» ko Hawaii «oi p*o, k«hifto I «M«« helo «k« «i I &« M«li 0. «« kookolo i« no «« n* «l«hol« moonao heopo«opo»oi« «&«o k« iko kilo kok« o m poo I ma«m«t io« «i k«H« k« Iko maia oihm. AOLSIPAO