Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 4, 9 Iulai 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

(Ai • i.M'Poopo» •i 8«Moa«fWO ho« ia ika M«a mm « K«k«« «k« «•* keia Mm* Mo Kahike •aa Kapaaa » B«waii n»i) S«*p«tka ko« 1« «« ka P«maikai » ki HioaoM »o« « Hawaii.

MOKUNA 111 KA MOOLELO O KO WAKKA KA NOHO AWA KALIHI Ka Loa.a anao KK Akua Ulu KAMEHA'IEANA

NA HAHO O keia iho 1« ke kumu i ki' ia ai i»e aiii ni*l «o;a nobot ke kuma i hoea niHi ai o Fili ia Hawaii % maia hiki ana mai 6 l'ili ta Hāwaii nei. t a lilo «e 1« oia he k«puha n alil me na- m»kl«iraiia no Hawaii nri/ Ma k< iuool«to o P«ao, o kona mau » no Wawau a n>> Upoln * me ni, aina ma |k« H«ma »ha «U paha ua niua i kapaia o Nii|Kii«oi O kekahl paii mft kaj«kai oia aiua. ua kapaia o Kaakoheo, ao ke kuamoo kuahiwi »>a ia wahi, t.a kapaia o ke kuahiwi o Malaia. Malaila ka mati« o faao» ala a! ai lawe ia mai hōi tnaf Kahiki uiai.

u T a olelo ae kekahl pae, hoeula ia keia mauu i kinohi na kahawai a Waiakea, Hilo i Hawaii, a aole hoi kekulii po«> ruā Kohala oia * t>oot:lu afi i keia iuaua, malona pouo o kekah« pehaku e ka ana iloko o ka kai uia ka waha ponei e ka )r*bii»a e holo auamai kai aku o Kapa*ai a lioe i Polola, a iiianiuli hoi o keia inauu a Paa6 i iawe inai a i kāpa u i« ai kona uiakiia — hiut o Nnuuiiuoinalaia.

Ua hoike mai kft me* kakau meelelo Mr.;.Jirves nia kaua bufce| moolelo i kapaia, "Hlstory of the! Hawāiian Islands", He k«»aka ili keokeo o P«ao, 9i kona hele ana māi i Hawaii nei, ua Uwe mai la oia tu liookahi akua kii nui a hoohahi wahi mea «uku iho. Ua haaiele āk» keia kaaakā kaulaaa i kona aina, a liele mai la oia i Hawaii nei Ua uianao kekahi poe, o feela »ina a keia k&naka i haalelo ako »i «ia 110. ftekabi mokupuni o San)o« oia palia k& iuok'i|>uiii o Upolu. Aka, ma ki manio hoi o kekaai poe oNu Kilani 110 aa aiua ala.

Oke kn.nu nni i haalele āi o Paao i kona iina honau, oia ao kona «na ne kona kaikuaana me Lono;:ele. O keia |Loa-* - pele, he kanaka mana oia «he kahuna uo hōi. He kanaka oia i ike i kela ame keiu mea nia kona ano kahaon ho. He mau kanaka makiai laua a eiua. Ua mahiai e Louopele, i koua aiaa a uiaikai. a ua kauu oia he nui na laaa hua ai iloko o kona kiaapai. I kekaki inanawl nee mahope inai, ua hoe huoi īho la e Lonopeie i ka pau o oa hua ai o loko o koua kihapai, i ku aihuea la e maaao wale iho no oia na ke eeiki ue a Paao i aihuee, nolaila na hele aku la uo oia o okio ia Paaō no ka pau o ua huai oiok* o kona kihapai uiahiai i ka ai hu« ia, e ke keiki a Paao

Aiaila, ninaii akn la o PaaO iue nhiaa ana aka ia Lou»pele. ua ike pono anei oe i ka pa« aiu o kau tuav kumalaaa i kft'it keiki i k* aikue ia? Paae mai la uohoi o ua ike &ti i ka hele ana d uv keiki iluila, able uae au like i 4 lawe ana i ka hua ai o loko o

k* kih*|)Al «4« *OU. ea m«Ha*» »o «« •i •« k*k« MiMiii k«t*h« ko« k«h«p«t m«a k&««.

Psm «k« 1« nohei • J>m*. I m hdh*«lul» mMMI k»op« o k«u k«iki. •{ imi •!• ka h«a • tt«to • toft« m. *ImUi p«ho« iko (• M>

Oioio Mi 1« • L0MP«I«, «ot« !• me« m, eka, «i« mia m« o« I m hM M iika si h« kaha 1« ha •• m • «• k«a«k«. «k«, ioa m « pMkiki ana m* o« w«i« ak« no ia

jU« paae ak« 1« »«hci o Paao, «ol«. « kaha a»a no •« i ka opu • k«« k«ifci, i m«« h«i no« • tk« {ho «i. h« oiaio paha m «ih«« io kua k«iki. i k«u hM si, m!« p*h«

I «a « l«aa ia mao mea maioko oka opuokua k«iki. at«iia. m hewa k«« kaiki aae pono o« • Lon«peie. nka, si lom ole i« m«a maioko o»s. s!sils. m hewa oe « Loaopei* koa ksikttMna. i «• o lelo «ns ns ka» k«iki i sik«« i «t iahi o i«u haaa.

H« m«m oiaie. ua kaha io iho la F o Paao I ka opa o «a keiki nei ana, I kt nana ia ana o ka opu o •a keiki n«i, aohe ke toaa o na baa ai iloko osa a no ka k>aa ole »oa, ua kana aka la o Paao ia Lanopela o kala aka • naaa i ka opa o ka keiki, aka. ao'a i h«)e vai aka, .«a pana pakike nai la «ia ia Paao aaa ka elelo ana mni Ooe no paha ke oana i ka opu 0 kau kerki. Mamali o keia kaha ana • Paao 1 ka opu o ke keiki ana. aa nake iho la ua keiai hei. a i ka ike ana e Paao ua anake ke keiki. aia wa i oieio iho ai o Paao. K iiui ana hoi Sii e make āi kau keiki (oia h»i ke keiki a Lonopeie) •e kn hoi ka'a kamakai* •« haaie--1« hM *o 1 keia aiaa. j NolaiN, e hialele oia i kona aina kulaiwi «o keaa one hanaii hoi, ka>ili iho ia oia i uian waa noaa, Ua paa keia iuau wāaa he ku hot i ka aani «me ka mAikai.

I ka paa ana o keia nau waa, ua hoōkapu iho la oia, aohe kanika a mea e «e paha e maalo ae hele ae pahā uia kahi o keu maa waa e wiiho ana. Hele no, mak« aole e oia. Aia ka noa o Mn matt w*a iiei a 1010 ia ua maa wāa nei ona.

He wa loihi no kela o ke Wu aaa 0 ke kapu o ua man waā Jnei opa> bc ka ioaa ole o ka mahai » 1010 a', ak», i kekahi la, hele mai la ke keiki a Lonopele, a paipai iho la 1 na m*n waa uei, Ika iohe ana o Paao i ke ka— mmniimu iue ke koeknele oia n» waa i ke pai a ua keiki nei a L,o — nopele, ia wa oia i ninan ae ai. Heaha hoi keia īuau k»mnmumu 1 aa waa, alaila pane Sku la ua ka — 1 nlka enapo ke keiki a Loupele, aia 12 ke paipai mai la i ua waa.

Ia wa no 1 k«na aka si o Paao i kona poe tran»ka, e kii e pepehi j ua kelki uet a Lonepele. Ua kii la āku la ua keiki uei a pepehi ia ino la a make. Aiawa 1 1010 a* ua *a* o Paao a uoa ae ia. A pau k** Iplo ana o Paao i na ww, īa wa i iāwe ia aku ai ka heana t> ua keiki *ei, a waiho tho la aaa ka lona hope o na w&a.

Elua a ekolu pah« la uiahope iho o k* uiake aua o ua keiki nn. ua hoea in«i ift o LonopeU k& ma knftkftce o oa «*eiki i>ci Qia kah< e wa ho aua na uian waa nei • Paao. I kele huli mai nohoi o'a ima keiki uei. oiai, ua loihi nOhoi na la oka nalowale lua o «a keiki oei uiai ka hale luai. Ia Lonopele aae 1 kiki mt( ai utn kahi o aa waa. aole ola i kampu moā o ktkt keia e loaa ai ae ifce iho ai »ia i ke kinO al«ha o kana let ae ki aianaooao nut. Ua fke iho la oia i na waa o ke kaikaio», oia hoi • P«āo, a rnah«so iko ia oia i ka maikai atue ka uaui • oa nta« waft net.

Ua hele aana iho la oia < uh luau waa aei m%i maa ft ho[>e, ai

k«i« h«M ana o «a mI »« i« «ao. m i«c sk« ia oia i k« m« mola maiol» aa)«pa| A malaie o ka bM hop« • m wm. aiaiia wt «ia i nim ih* •! b««ha ia hoi s«ia ««• a ka • MAlll Ml.

N Oi«il«. u« h«i« aku i« ol« « hMā i kahi o ka nai« « BBiM)a •m» ik« ih« 1« oia m« ka poiwa »«i iaa h«ana • kan« k«ikJ m« ka maaaonM a«i. Iaw«««««« h#i« m oia m« ka |«o BB f fc 9 al»ha i kaaa Mikf. Ua hoo«M--p*po koke iho !a n« «ia Mi« ha »m « bm» i pmhi k«M koiki • F«m m«• ■•• M na i h«M k«i« mau hana maaaonao m«i«a« • ke |kino o kana koiki.

Laia» iho ia oia i os hMMMI • k« keiki. !«• Ii pmlo bisb«o — nM f h«i« poto!«{ ik« is ois • im«s o Psso. •»« n« waimak» • hi«io sns ms kona ms« psp«iins> *me ks insins « paila •»• ii«k« o Kona houpo» pane sk« ts oia iißta o Paao.

Kap«ianaha nohoi •• • Paao, nau no ka i p«p«hi i ks« kaiki. •ia ka i hsns •• p«is i rn in> ksis m«i i ksn k«iki t « kii n:si li M e p«pehi, E nsns msi o «s mske e Psao sioha ole i k*ia paolo manaonso s« i hsn% st« H« k«u no o« * Pmo • k« slehs •!•. Noisils he ksnsks p«p«hi ksnaks M, «ku•• « k«i« p«la. He ksnaks ino los o« M« iims koko •«.

I Hoiho* aka ia o Loneoei* i ka |heaoft ok« k«iki mn& ki nti o kona uw« k«i« aa» i ke aloha i kan» koiki. Mamali o ka mumala o aa nalo paka maboDa o ka iona oaa mau waa nei malana « ka kaana make o aa keiki nei a Losop«le, ua kapaia iho ia ua maa waa nei o Paao, oKa naio mnia. No keia hookuk» aoa o Lonop«le i» «*> huomakeokio iho la o?4 i ua lako epau, « pob» «i k«na iioakai nokoi, Oka nui o r # n po« i kno nilom o e* m»u waa nfi, be km.nkelu— ūinoii wa.iu, a ha elun ai p i«p««o. O k«» «Aikoahine kek»bi o Pb*o, non» kn inoe o Naeuaeuo — malaia. Uh hifti no pehi* kfkou e poe heluheln, p olelo a« be kmiKea- 1 - hine o NamnoooaaUia nn Paao Tn<» Lonopeie O Keia P»»«> k»hunn i ailolo, *i yonl ia hoj ro j;» »ihanf, a eia oia ke hele nei e hol» aina.

Ua oleln 1a • kekahi po« k«k«o nhoolelo o Hewaii nei, tnf» ka hēle «na mai o Paao ) hele pn enai ii o Pili, oia hoi ® Pi!i-ktiai«ea k« alii i oleloia, eia ke «lii a Paao 1 kii ai i Hikt i alii al aoi no Hawaii nei.

Aele nae i lokahi ko k» ooea ka* kao neoneo we* ia maeao. Ka n>ana.-> nei ka mea k«ken, o k»ift haalele ana akn o Pafco i k«oa aio« hanaii, naamnii no ia o ke kipaku 4na mai a I-enopele, kofiH kaikna — ana oia k«i« hukii aomoaoa anoa ioa 4 holo oaai ai a hoe° loa 4 tia — waii D«i. A inamall o ko Paao ike apn» «a oel* o Hawaii oei i ra alii oiaio uaaoli. oolaiia i holo hou ai eia I nn ko kii ana ia Pilikaaiaea i aiii no Hawaii n«i. 1 ka wa i mokaokae al • Paao * hoiu maii ua kao oia «*<*• ka po' apau os6 i» malona e oa w\a » hol° eoai ana ma ke p«ii nai o Kaa—» kohoe, a oia ka ak»n*wa } kii m' •i kakahi poo kanaka il«na o It* pali a Kaakohee. Ha poa kanaka koia i oltfc> l 1 lakon «ho h« po« KaoU. A ku Bki la aa po« Kaola nei iiona o«a pall .ia wa i kihea nai ai kekaui no« kaaaka. » AOL& I PAO