Ka Hoku o Hawaii, Volume XXIII, Number 2, 25 Iune 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

«f i|niit»iin §• • •I Immhhh' tMf ift i k« Um āāāāā KakM ftk« mIMi MaoMt K«Mko«M K«pMt o Bsv«ii s#i) ■•opttk« kM 4» m. kft Poeeikei 0 k<i BftoaMft ko« 0 9airftii. MOKUNA 111 KA MOOLBLO O KO WAKKA MA NOHO A*A MA KALIHI Ka Loaa amao KJt Akoa Uto KAMKHA^IEAWA :>:■ : ; - U« hotk« t« mt k« ftttfthcv «lii 1 !•«« oiftloko o k« buk« moot«io Kft{1854) 4 booposopo«oi* € Rev J- F/ Poku«a, aoao 35 o kalnilai fcftu« o K«poeft kft Wftbio« b*atu o Pftumftk««. Akft, ftift tni kft mookuahaa a S. M, K«m*k«u i koolaha «i in» kft BI«ie bske 10, Ptp« 21 i p«kft ai m« H« no!ul« n*i, sia ka ia 210 Dck«uta»i ba 18s5, ua bofk« ia o ka makua— | kane v Pattmftkt»ft ( oia o pau, suj <rou« iiilkoahine oia o Kapti«k«ft-| •hiokaUni.

Oielo uo hoi «a S- M. Kamakau oei ni« k«kaki buk« k«k«« iima o kaua «uoolelo o Kaiuekameha 11 hoopok« U ai iii« ka iiupepa, a« ole Kuokoa paha o 1866, ke ole ka tuM kakau e kokihewa, he keikī o PAamakue oa Loaoke<»oe

lua uae e uaua *ft k« papa kna— hau, iiuia a na mea kak«u nei o ka iiiooieio kaulana i hoopuka ia mua ai aia ka nui>epa Ka Eleli Hawaii, e ike ia anft he paewa ntti, eia hoi m ■ ia kuauhau o ke keiki a Loaohoouewa me Loiiei kaua wahiue. oia no o Lonewahilani. Ama ke kuuuhāu kela o Punaimna, wahi a ua S. M. Kainakau nei.

Me be mea ala he eltia niau Paumākua, o ko Oahu ame ko Maui. 0 ko Maui Paumagta, oia ka uiēa 1 o'elo ia o Pauuiakua o Kekumā—> kahn, ao k» Oahu "o P;iura«kna— kalaii,Nolaiia, peia (>ftha ka niea knbftu e hoomaopopo ai i keia iuau Fau — uiakua elua me ka uaua ole i ko laua kmnn niooku»uhau. No Pftu makua elike se kn inea i heike ia ae nei, peuei ke iheie koihooua t piii aua iaia O ka iae Puna o Kemakaha U ke alii o Puna e Kekumakaha 0 ke lil o K6olau o Makapu i 01opftti 1 haaau noia Ku«ohe OKii la ke kahua 0 Mōlolmi la ke ewe 1 Halekon ka piko I Mahina nui ke aa I Kapaa i Hoiohelouiakani I Puiwa la l Wahihankalua I Moelana la i Luinka I Kaneohe la i Heeia Hauie ia lani i Kanuelu I ka pali o Kahoio i ke aua AkAnoio Waiho uo ' Paumakua.

Ma' keia- heie e uiaopope ai ka mooielo • Pauuiakna, kona aiua i nohe ai kana man hana «me k«ki i wliko fti ke«« kino kup«pau, aia i Lanai o Keonakanoio.

O kei« Paumakna, oia ka ko Mani poe akamai I wa kahike e kn»«ha« «i ( «o ko Ma«i pakni»— kua «« k«i ia. "

O ka iuft o n» Pnumakn* uo Ofthn (ā, » oia fcai « P*u—' auknakaUai. Ua «Helo iao ktU ka PtftM*akna i kaapiwi ai ia Ca hiki» Ul oielo ia ao hoi ma |ui» ohē i Kaoeohe, Kooi&apoko i hftti keia Pauaakka, a na knHke

»*M»nILTV «n£ «* k* im» I» «« I JM> M «■• • Mft PIMPMIIM i »|Mi M »|tw «M ete« Btttt *••»• Ht MAwb«Mi,ilHnM fce»fce» 4 swi*«pele !• |MMf «•» !«»•> • XiifeM m MiHi M fe**' liU knia • MiWi Imi, • tM «kSe i* o k* k««U omm 16« b«te uut i Uwv māi i ka maluiai l HswaUi nel. Ft»#i k«)Ulii •*!* ok« M«(« KeiWone i »i oK • &al«slka«liHlu ( fca|« «i ao k«ia PMtSAkttft. O PauuMiiial k« >«ui o Mom«imu O ke alii aaaa I b#le k« Keliiki A Kahikl i ke kfti abt« O niuio, o o fcft.au »oi Ooe iā i»cloko o AMkakion O Ankftio«ft ia l«ui. Hl« k« K«pft«bslfttii uicl« hoauā f haku 4< eo Peumak*» i ke «tt i« Kualii k« ftlii o o«bti v fto kft «xukfth*ki 1565 paka ift. Uftl« JCoib«<ojift 00 Fftutuakiiftka* lftsi. A Kfthiki ia Pftuta«hna''i!ani x

A Kahiki keakea» |«it&i I ak»akaia»i a Maiu I liāimuaiu Kahiki | Ik«ao ua 6 M»k«tea»a e | Aajaauia Kauai | Ua hiki ma Puoa mawaho M« Ka« la Hilo, u« ikes ka «ele O ko ua aiua e ka la#i H kekaki aIU h«a i ka iani * A Ke«kaiiibni o Waip*. £>a kekahi niele koihoauāi haku ta uo Paauiakna aae na aUi mahopo uiai oaa a peia no hei uiahope ak« bua. O k« kui lei «iene e keHi O ke Ki o Kelkaaelonomakua O k« ehe lana a ke Kaoaioa O k» Kaoaloahiuwaiakea Oia k«i ka uka o k« mania O P*amakna o Moenanalma O ke 1m naoa i hele ke Kahiki A ke kfii «kea o Minio o LOu« O K«uia a Minio O ea ia luii loko o Aowahik*lani O Aiwahikalani e Auwahaika- > hinu i Oka me& ia laai I Ke pti ke o uei Kalaui O—-e—-o—ola O—e—o—ola Omai ka ia pewa Hakiai ka epiua i ke aio o Kalani Hele 1 ka uioana wehj»ehi Halalu i Hile knmukllaui 0 Kaue o Makuakaumaui Ke Kaula i pnu( ka uiok« 1 ke kaakua i ke knkoiu o Ka hlki Leie aoho iluna o K>uliā īlnua o Kal««o»ua Uiu k«i o Mano ia Laie Uiu noho oleln okoa la ka la k« pooo Kaio U-u ka i|K» alehl, ka ipo leiuiaaa Kk« aku i kulau* a K»ue ' Nkiia ka luaka 1 KauM i jKillnahe ka makani nauln Mapnmapu hee ann i alak»i Ke opnul» i kai k« iii Oia kalaui, k» pafeo nei ke-e O*—eoeia Omaikalami ka laa« moewti O ka olohe moowāi o k» pti||auhola 55 Okaleo kak«li Kaualoa i ke kopu 0 Kikenuiluluiuakn ke »ni Laia a hala i |6na «ui *Kiai h«li poe p6haku Ki«i noho iea i ka «fti o Mo kapn 1 iueko eieele ilna» naUi o Uio» o L«ea, Kan«rtta»ma»a O Louoik»m«k«htki kāpu o kal«tii • *• • 7

K« ka tara «hMU Mto \ I Pnml IM |k* |*al Alwa «af kiaMla |a«alil E o ( km tim mmnm • iilw 0«6«ll 0 M«f Nmumlo, HtmuntA N««« fc«pt, oMkoie« kai Olftft 0 Im ksik« »su kāiktil«nl 0 k*lk«kMi kftf • • Kttb«f«i - O k« ku k« l«i o Kttk«!ftiMft«i _ O k«i> kft ftftl« « kft« kft f«kti ftftto o k« k«ftkttft k« «io K— lko f i bookMh««, i minf — nffti 0 ICftUfti U«, )ftsft ftw«bift i k« k»pa £ o i ko (n«ft « K«lftni Oeooli o « ««i«

0 ktia ba moolelo • pili »n« f utPMSAkii« «iHAiholke !••» Ift. Wft boo»ft»pop* mftf • Abo— rakftmft Fornft»dor «ft keoa bako hoiko Aoololo hook«bi P«amftk«ft 00 k« lftiftoi «fii o Pi«t, • Mo— kfthi Pftißiftktsft bo kft lftlMi ft)H • Hom. Uo hoiko UioPm» «m Ho«ft, ho nu koikiJftt»ft &• t\<~ • | k«nftkft, oift hoi o ftikftn% mft k*oft wohino o HinaßftiftkftnftisiiiA. Ho moft oiaio no k«U i hoiko i« fto U ao koia mft« P*««ftk«« •)«« mao k« iftlftni ftlh ili o Paaa i k« Fft ia no hoi o Panaima». • pola no hoi mft ka ifti*ni «lii ala > Homa. Mft ko k«ft«hft« nui «S M. Kftmnk«« i hoolfh« «i m« ki Ei«l« H«w«ii, Dekom«b« aX 1866, oiakekHa«h«u aiii o P«n«imn« lo«ft-no h« PaaamkM. lf« k* ku««h«u hoi • Dftyidft «lo I botke ia m» ka b«k« mooloio H«w«ii • iMr. Pokuoa i hooponopono •§ oUi ho<k« «aauhau «ui o Homa l«M ino h* P«um«kua mftiftiift 0 k« k«iki a Paumakua ma ka i»lani alii o P««aimua, «<a o Moo «a : -ro«ft, «« k« «oiki hol o Paumak«« m« ke ku«uh«u nui o Hom», oi« kai kapa ia o Haho. Ua ho*k« i«-m« k« p«p« ku««* h«« o !ok« «;k« Mooielo H«w«it 1858 o Lahaiaaiaaa i ka« ift a hooponopono ia « R*y. F. J. Pokuae«. o P««maha« m« ka iaiani «iii >a o Hema &oho.«ku i« M«nok«liiiianl h«n«ai «i«i « H«ho, ««<« k«<« « k««ipii« i« n«i. ' •••. U««l«lo i« o H«ho mft kunku» m« Wfti»lu« i b«B«a i« «V I!• 1 m«««in« «w« mm • R«lako« - «m« P«oamok«. P«Mi b|ibMibl* |thi koihon«& Uom ife« m«« kftk«u e pili aoa i kait»«lii. " > " O K'ikiUa» «.ak» o Hiho a j PalM /: "; J O k« l»kik« poowai o Knaikaaa •] He uka wena h« kai kaia «ka | O Kalhi-i b XiiVa»a Kah<tkili. AoU i pa« •<.; ; «lU' - , He x«,oo poa i komo »• UoH« «a haakai bo»liti hoohaDob<iD« )« . 3 ka bocl»w« nfti i maUma ia im«l iml | ma Ud»«ft, no ki p» M» |« | Hooam M l>ali o U Oi«.f*» «!• f b<>i « Gcn«raU H« boik« at«« k«U • k« x 1 ko lakoa m«b«i« ooi i kij *•«•! hookom» ia • k«i« ob«««| «o b« Ikokoa «n« i b bt«« p\b b*mm««b v y koku« m«i poaii vai okb lilo boi ka lakko b«0« i fc«kq« «rai ik* o)« •** o k*»kabi pUaāk ī m« k« «o Mi. 'E