Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 52, 11 Iune 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

(Ai Hoā**kā«fc«t ta • J.M Poepee • i Ho» oo® n r ruo ko* ii ika M#c bia« • Kak*u oku u«* kaia M Kahiko « na K«puw o Bawk>i *»r) H t*a i* u« a« P»*a ks • k« H«u»»«* bu» « H«wan. m(»K;)NA iii KA Mj(>LF.LO K«> WAKKA MA NOHO ANA MA KALIHI Ka Loaa anao KhAeua Ulu Kamkiia'ikana Heif tk« u«» hol «u a bik> i kahi a'u i kaa ai a lnni ua kueulafli« nei 1 uaoa aku k« ha«ā e ulu heu «■«, kua »ho 1« au i n-» kum"laau rci a hi«'a ilalo a h«n« boi »o 1 ai ui£a *.pftu «hfee !ne sau i boi*e īuai «i ia'u. Ma k«hi i uioe aku k« Ula knuāhele, malaila kou w«bi • )|a {>ee ini i«*'o no a nalo, o k« u w« la i lohe akr- ai ī ka h-»:— w«la« m.u o i:m leo o kekāhi p««i« kanaka uul, « l' iie «ku lt uii i K« hoopuka ana «e o krkfthi niem t k«~ kahi uiele

I pau 1111 no o ua m«?ie nt*i, ita «1« hou «e 1* kuniu * " j kua ai • hiua lUlu. O ko'n wa lieu t bolok<ki mat ai a paa kekalii omii wahi kantka. O l«a* k«i oleio «iife'« di iatia * bana i kuu waa ■ h»ouna mai i k&uhaie sd "A ua uoao. t loaa aaa ko w«a," w»hs » ka maktt-httie i paue aai ■> ia Rala me ka hoom.u. an« mai no hot ike kamailio an». E nana aku k»ua i k* hiki mai oko waa i ka lā Apopo. Mot iho la • Rata, a i kahi ka katnak nac al» ae ia la iw-ho Oiki loko aku •' k'» ha!i ā tke aku la « wa:ho uiai <ii*a ke'eahi waa liin a n»ut no h«i O keia ai::la kekahi uioui.elo "* > a pae Xti •» i ili at:a• ia W a hieiea aine k 'ua kv;iki <> !<&'• *. ■He auo kuiiK.' no k<-la nn.o'leio Nu Kilai i tt;e k:i tnook-'o o L"ka uia ,ko i-iei luoolei'.» kahiko. oia hoi i ko Laka kalai aoa i waa nona ma KipiiLuiu, Ma o': >• e 1 vi u jteua ii/ak'uak: ne i Kemia—huna ma N*:ilfha, K.an. Hawa'i. He iiu a iehulehi' loa ua tua — hekhelt: uiooiela a k» poe Nu.ki laul ; pili la "Wahieloa ame Lfak a kaunka keiki Ht mau mea keia ē hoomāopopo mai aua i ka oiaio o ka moo'elo <* pih ana ih Hteia h loaa inai o Wāhieioa ma u Kahai !a ehke uie ko ka Hawaii nei nnu hoi k* 1 moulelo kabiko i.iaopepo. Aia oNu Kiianl rua ka heiaa uiauuio loa n:a; Hawaii uei ak>'% a eia hb.i o HaWiii nei nia ka aie» 1 ! kolia 1 n inai Nu Ki!fcni uiai, ak«, i ko iaua mau ruoolelo kahiko pi-H ia Heina, ame Laka. be ano kai llke no itt i kahi ame kahi, a aaea he u:ea lā tie kurc* aku #ku o H«waii tiei uo Xti Kilani a i ole o Nu Kilaui paha ko Hā\vaii nej kumu hooUupai k<*naka. Ak«, o k& mauawlo maoli oka inea kakau o Hhwail uei ke kumu koolaupāi kanaka o Nu KU*bi ma ka lalauj maapopo iuh o Hema la ka hofc— hauau o l'uiia. - Maanei e uaua kakou i ka mea pill ana ia Laka ke keilei • Wa— hieioa. NO LAKA AME WAHIELOA O Laka, oia ke keiki • Wahielea aiue Hmauluohia. A • feo laaa wahi i hanau ai wahi a kekahi poe o Kipahulu īK'ia. Ak», nia ka uaua iaa ike mele koi honua pili ia LAka ua waopopo !ua nā hauan ia «>is ma Hilo, Huwaii.

< i Ki}»ht«!« Ne |« i k»« - I l«Ot «I o*l 0«I k*Ml miu b«M •( mmlmm • liu«kttl«||epM. Kipajulu oU t fc«i«i *< ©i« tk« w««, no huli *»• i •• t»l o >oo« l«aut oak«»«. ♦tu k«bi «o« » &> m« t»t | ruri»cbiiue t • i olr is>e nt | k«Ui wu oift ao k« mea « ipili in« ) vft« Ata no uialaila kkho« wa«. Ht w»ki Jla Hia i »ik» o lk«uakaliinl»biuu O kv kuoiu c, k« ia«* ■ Laka i oki ai j «ia no iS«i.a uka lua «dm i eli il i "k' i ka } Ul« kAinaltt,, |i l«ia au« ) k«« l«t « b/ua iia> iiv ilail* A til |kt uie'k k<.'k<»ru«, pili a Laka l Mhi.lv K< >1 H< iNĪ'A N» > I,AX A j O L«k<i a W.ahie oā i jC( (lu o Kipahu.a 1 &«uau no i Hi.o I ka tta i Halili*maau { Olaa I keone ■U i k« on« ke« i Makiualu. i Miaiuake* K* oue lau.raa.a-katie O Houoii»w«iUāi kab«a O <JUvk- ) Kaii>«l»®* k« f«c 0 Mak«oltt»«ki'a i Kaau»k»pu 1 Kal«pnlepule k« piko ££ l«ka o Waiaouena# ke aa I Hal»i. i Mokai'lele I kai i k« nuku o Hiua I Hikanni, 1 Kaiamaula i ke oue i Waioift*a, i WaiakM I Makaku, i Kkohe, i Nuiaknp-a I Mokuola 1» i Kaaukiiokamauii i i,dleiwi i Kumukaiii o l,«kā 1 hnlulii kiM'Uāi i he« ke k'»-w*a Ko Jte ku waa l'ale ka palt wft» j L'i ka }**ie wa* Hehi ka pak waa I Wahi aa - j Wahi o Lakā i ka waa o Lea Makua kau-iehu, hookeikei i k* ' wst He hutß* nā Ulu iS i,aka Wahieioa . ; . ! Haule } Koaloa ' 1 Mokoln i Mokeahukeie j i k«i loiio- i Apua j k«i malino j I oiākau! la l Waiahole j I Hale uir« i Waikafle l l kāi o Ahn o-Laka U Laka h<>! a Waliiehia Nau* boi o Luanuu j N* Lnnuuu i ho.iioi nka inōleu 11 ,k.i- aina ewe hei « Maui i '<tc i KuO ati !oa | luu ka!n aw;j k»--lii cj Lāka , Hōi-no i ti.k& k« «aiboua I Iloi tio iku ;<*li k ipu o !ii aln | Kr kiai kf .a kfihi 0 Kak?e

j ." ialoko o ktia inelh, ua tnaopo|>o iko Lhka nmolelo ika hiih moo ! l«lo kshikō j K uana kakou nia kef« wahi no [n oift o l.uaeuu. I-a ike ae la k«kt u i kckaht wahi mea e p«li atta ia Wahieloa, NOLUANUU O Lnānau. oiā kē ktiki a t,ak# ame kaiia ui-hine o O keia Aliiwaūine o Hikawaeleiia, i ht ālu waluae oia no ka ufca o Kaj pahoa, Wanne.i, K»uai. I I koe» hapai tuu i keiki, oia o j l*uunuu, ua hoi oia i Kaua*. Ik« ana «ku 6 ka waa o ua »ljj *rahi»e !a i ka aina, ua hanau iho la «e keiki «uakai o P»o, ma Waimeā. Ika wa i hemo «j ke keiki : ua p«holo kela kelki ma ka mawSe jo ka pola o na waa, a ua haule īlōko o ke kai Oia hoi ma kekaki olelo aua, na luu iloko eke kai. Aka, tia loaa hoa no n<* neiki la, ia a waiho ia iloko o ke anuu o ka heia» o Pohaka liaule nia Kupale i Laau kala ma Waimea,'Kāu*i. Nolaila, niamuli okl haule anft o ua keikl nei iloko o k« kai Nia keia hauau aoa a kona niaknahlne, «a kapaiā kona ina o "L,uu ' a n« kona kao ia aaa i'oko o ka heiau malun» o ka "Anau" kapaia oia o L«wikekaiakauikaānua A ma k« hoopokole aiiH hoi o keia inoa loaa luai o I aanuu.

Oiiii Loamīi i Uk*. iM>iii * ift IMit « Kal**. IU KftUAi i «I • Umm« au* Ht« oia i kupWM «Ift m m aiU • IC«wi. Ams km *• i mii fti. oa IwiM ift fc*aa kiM kup*p*Bl Oab« Mi* Ua vaibc ia ms k« ftftft Paiwa Nuwina NO KAMAE (Kft»ftft) 0 Kam«a a i o'e, o Ka»M pftiM eltk« ob« k» h«ik« a ka Papa K«* auhau I (heika ii na *a Bftle Moo'elo Hawaii i lioop«fiofpiM» 1* •i • lUv J. V Pokaoa. U kaiki •ia oa L««noa ne kana wakia« o KaDogu!a iula. Ua kaoau ta k«ia alii ros Waii kela maloko o ka apaaa a« oai o > Ewa. H« eioa mao wahiae a ' aei aiii. oka mua eia o Popoai laea, ao ka l«a o Popomaili- He i wakine e Popoma'li no lalo o Kaa laea. Kooiaupoko ae nei. A na laua orai o PohukaioaNOPOHUKAIKA E like me ka mea i hoike i« ae la. he keiki o Pohakam* na na Ka«ae (Kamea me Popomaili) 0 kabi haoau la ai o Pohakama ma Kahakahakea i Oopuhue. aoa kai o Kahako, Kau, Mokepooi o Hawaii Ika make ana o Pohu kaina, aoa weih« ia kona kmo iloko o ka uiunahele o Matiki maj Waimea O kekahi inoa o Pehukaina. oia « Kupuainanaku NO HUA APOHUKAINA O Hua a b* keik» oia «• Pohuftaiaa me Huahaakapalei, be wa* hine Ua hanaa ia o Hua ma Lakaina, Maui-

E hoomaaao ia. aole k«a oka Hua otna ka heiau o Apanua mauka o Wainee. He poe keiki ako iakou na keia Hoa. 0 nei Hua keiki a Kupaaina— saka oia ka mea aaoa i kukulu i ka heia o Luakona. Waiee e kn - koke auß i Kapoulu. He alii puni kaaa keia U Keia Hua ka mea nana i itukulu na heiau o Honuaula me Kuawain, Hilo, Hawaii Ua olelo ia ma keia ka«a ana i iakunuiiaai ko Haw»ii poe O ka inoa o ha laau kaua a oei alti. oia o K&laau alojiakauahi. Eia ke meie Koihonua o nei »Alii. MELE KOiHONUA No HUA 0 Hua a Kapuannankkn Ke alii o Lahaina 1 hanau na ' Kahoma i Kauaha o Le)enuiku#kamau Kahaa Waiee ke ewe O Luakona ka piko 0 Kauaula ke al% 1 HaleiM i Kahili Noho i Wananalua Hana kapu īa Honuauia Hanau i ke Kaaa i Kamauhoo— pio I haka i Haka'au I p,a ia Kaoua i Hikinaakala 1 i!i ia Kaoa | I pale ia, ia Kalaaaalomaieau— i ■ . ■ ahi ■, ■ I laae kapu a Hua j Haule i Kehonl i Kiikew® I kapa ī Niaa k« lii o Hua ! Hoi no iuka ka waihona I ka nana ana i keia mele koi— honua ae )a, ua hanaa ia o Hua ma Ua noko oia ma Lahainaanui. A mai Lahaina a<U holo oia i Wanaaalua i Hana. Ua noho eia malaila, ua kukula i mau heiau kama nona. Ua helo a\u i Hawaii i ke kaua aua laaakila oia ■» kela kaaa ana. 1 kena hoi ana aaai Hawaii mai, ua hoi mal ola aka ma Haoa. I kona wa elemakule, loaa oia i ka Bā i »a Hana. nolaila, na hoi hoi ia mai oia a paa i Kiik«wt ma Wahee. Ma Niaa kona waki i ane ai. Ua lawo ia kona kino a waiho it ma ke ana huna o lao. A°k a i paaj .... a