Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 49, 21 Mei 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

(4i B%«k«ak«« 1« • «I H«eooaofOB« keo 1« Ik« M«« mm « K«k«a «k« «e<h«i« M«e> Mo Kaklk«aa« Kapaa« • B«w«ii «•<) l»Mk« k«a U «« k« Pe««ik«i • ki M«e«ea« bo« « B«w*tl. MOKUNA 111 KA MOOLELO O KO WAEIA M4 NOHO ANA ICA KALIHI KA LOAA 4NAO KKAKUA Ulu kamkba'ixana

Haki opaii ka »ala ( kak( kti«pA Bi mai k* isak* k» b«e cfil« KtJ hee likiU e kft noku Kai k* o k« naln u«1 Ka hua o k« ■»!« 0 Hikia» het aalo i kc ke« Kb ki pttn«. ke k*« i ttks Ka m«k& 11 •ka naltt o Kuhi— hewii Ua oia, naha ka papa O-a Manl, naueue, uakelekola Nakela kai ili o ka hee nalu Laliiali ole ka ili o k« akanul Ka hilihili ke k*i o k« hee nllu 1 k« •« t k« nalu nui o Puni o Hilo O Pana, a o Hcm« Ia Puua ka p«p«. He aiele loihi kei«. E holk« i« «8* bo keia ui«le me kekahi m«n h6»kak« ra«loko oka buk« «ka i mea kakau e hooiuak«uka« nei uo u« Meie Kahiko o Mawaii aei. Ma fcei« wahi e olelo ae ka aie« kakau, e lk< i* ana t>« mahelekele' kuahau alii apau ma k« h«|»ft hope, o keia mahele Moolelo Kah'ko o Hnwali, elike me ia e hoomakau—» kan la nri e kft mea kakau. H« mahele ano uul no . ia 1 pili i keia moolelo.

Ua uianaolana ka inea kaktu, ma ka wa e pau pouo ai keia moo!ei* i ke kakan U a i>aa, na kuaio uioo lelo maoli arae ua nieie koihonua o keia ame keia ano, e lilo soa keia hoomakaakau ana i mea hoopomai «a! i ka poe huii luooleio HawaM o keia mua aku. Maanei, e homuaka ka k«kOu uana ana i ka moolelo o Hema. No Hema O Hema i hoike ii ae la, he alii oia ne Māai. O kona makuakane, Ma o Aikaaaka 1 kapaia i kahi wa • Aikanē, elike me ka mea i ike (« ina ke kuauhaa i ae ia. Ma k« kukahau i hoike ia ae aei 0 Hiua-haaaia kamaiama, oia ka aakuahine o Hemi aiue Pana. O keia wahine o Hina, oia uo o Loao utoka i lele ai mai Hawaii ak« nei a komo iioko o ka mahina. H>a mooleU i ike nni ia ā i ka— maaina uo hoi t ka poe kakiko e ola uei i keia wa, ka mooieio o Lo(no moku. N« ko Hina kaea i ka hana (uo inaw o nei tuau wahi kdki 1 «ia o Pana ame Hema, aolalla, ua ! lele oia iluna o kā mahina. A ma koaa wa i lele «« ai, ua hopa aku la kana kane o Aikaoaka a paā tua ka waWae o ka wakine. Aka, no aa ikaika loa • ka Hiui 1*1« aua pela pu hoi me tfNkaika • i ka Aikauaka huki anā iho i ka wa- ! waa o ka wāhine, ua moka ikō la ka wawae o ka wahiue, a iele maa mnu aka la o Hiua a komo iloko o ka nahiaa. Va kapa ia oia o Lono-muku. Ota ka a|«a i kapa ia ai k«k«ki po ma ka Helu Hawali ma ua kanlaua mahiaa 0 Maku, ao ka uianmiu

eae ehe wawne o Blee. Ahepo kn «1« «e m kd le« ka «übio« me %a ImM HiweM. H* hoike k« Maoklo M«w«!t K« h»k«, m Mm h o H«m «m H«w«U fcm*!M4U«fcl, w* Meae, Meai. 0« «Im mm bmo wehhM • («I«M« LC«Mhee«) ft«te U«aelttbM, oie hoi o U*Mfth«k«U. « • UUM«kftiM« k«k«hi 1m«. O k«fe wahioe eiae m «k« ie o I«o i WelMka, • eie ke m«k««Utie • K«fce (k) 'U« kolhe ia 1« «ei e Aik*a« kekehi i»o« o ie me*aek«tte o H*tnft me Pane, ft o Aikaulka hoi kekehi iaee. Oke Imo nnr, oie ke l«oe l kepe mtse le «I oi« e koo« we» meknl, eo ke <m« ho|*, iaeat«li o ke ia<»k« eue o k« wewee o Hin« keae wahine, I ka faHe ene iloko o ke nahiae. Eia iho ke * 4 Meie Keiho««e M i pili ift Heme Mele Koikoti«« no Henia 0 Heuie « Aikeue K« ālii o Keuiki 1 henao hoi o H«wali-ko« uli I Keptfeojiebi I k« lala 1 k« lei I k« di«k««i k«ki «oeo I Pen«hoe te ke eoe Ka I a i Kawalekil 0 Knakeha ke piko . Ke piko o ke elii L«wee ilnna i Māpneaa H« eiii no Keikalniu i Moko hano 1 Waaeoelku k«bua H« kahoa oline oe Illiua I imi a loea ke wahiue O Leamehee, o Lnamehekoa il Loee o Kahei ke koi ule e Hemft Keuhne hookahi ke meleme Kea i k« ileli elue OnO I ke hinelee ftkol« j Ahft alime, aone kft mftleme j Holo Heme i Kehihi Kii i ke Ape-nle Loae Hema lile i ke Aeia H*nle ( Kahiki i Kftpekapeue Waiho ei i Ulnpeupe« Ilaila «e mak* o Hema.

Eii w» keia mele koihouua 1 )k« hou ia kekaki heie hon aaa oko Hawaii ne( poe i Eahlki Ke hoike nei ke mele, ua hoio o Hema I Kahiki i kii Ika apeula. I kii oia i keia uiea i Kahiki f mra "palala'' kana keiki no Kakai, ka mea ake uie'e e lAike uei he ~k oi-iiU" ia aa Hema. I nei kolo aka o Hema i Kahiki, ua uiake Oia ika Aaia, kapa ia i kēkahi wa, Ka a&ia ouke a Kane. He manu keia Aaia. a ua keia mann i poaio i ua maka o Hema a | waiho ia ai i Uiupanpau. Ua olelo ia ko Hawaii nei poe ka hiko • Hem» ke kupuoa Alii o kt lahol Nukiiaai. Ua olelo ia •ka niakaahlne o Heina ame Puiia oiai Tahiti wai U. Ai ko Hetoa hoio aaa i Tahiti ioaa aka tio iaia ke kupuoawahine ame aa inakua o Hlna hanaia kamaiama. Ma kekahi aaau maawe mooleio o ka poe Nukiiani i ioaa I ka me« kak«<a *»aJ«ko • ka buke i kapa ia "The Ane eat History of th«Maori his Myti»ology a»d Traditious M I kakauia « Joka Wfcite, ua hoike o Hemi he nahine la. Oia ke kaikamahine a Wāhitiri (w) me Kaitāngata (otl hoi o Aikauaka ia ka kea • Hawaii nei. Mea kakaa) Noko aka • Hema (wj ia Haar«ta (k) a kaue« māi o Kirihi (k) o Pupamaiuoao (wj ame Tawkaki (oia hei o Kahai ta kakea o Ha— waii uei. Mea kakan.) Ok« aa« • ka huaoīelo Hema ma ka «lelo Na K'iaai, ke auina ahe ikalka heoulu kanaka, Aka, ma kekaki inākele okoa ae o ka oMolelo Nu Kilaai • p|!i «aa \ keia wahiae o HeaA, k »« koike ia peaeu O Kajtangata k o Wkaitiri k« weklne. He wakiue kāia mai ka Uni mai ka iho aaa a aoho pu^aie

KalUaoU. I uHh. , nt m«l • M|/U Mai ■*!, M ■kali aal kaaa kauwa o*a« ka 'noa • NoMkla (k)

Hom iM* t k« hmi n*i, p§ - pehi ibt 1« • WUIUH M kftM Mi m. |w«i o «ft Ma o#i, Uift Ika lftw«l ftf Ds# KftiUnffftU hāāwi ftko lft oU iftift i kft pftowfti • N«&ftktft # • fti o KftiU»gfttft. Aift r «• ho»U • KftiUagftts, aot# oU • fti i» ■«! Uw* •!•!• B ft| i ft 9 Wbftitiri"Uft kftutftftft kou isoft Bft k« •iio k« k»»ftk« ikaika ft k« teft A •• Biftßfto )• hoi sa, sft tftftoo h« k«itftkft ftfkftnftlftO€» «ift kft ftol«. Uft k«klh«wft ia •• •na n»k« a«a wfti« kft hoi k«« kft«wft " U» ftobe • kftfl« • w«Mn« ibo lfloKftiUftBftU flm« Wbaitiri • hftft«u oifli 1« a« lft«ft o Fangft (Pnnft) o K«rikf k am« H«mft 0 k« ftno ok« inoa Pnngft Bft kft ol#i® Nu Kilftni "kft mftk«ft~ kftn« o kft •hftsft moo" ke ftno hfti o kft fooft Kftrihi, oift kft «liki pokoku • kft np«n». Hftnft« mai kft Pun« poe b«ikf. bo poe «ioo ftn« kft mftn«, • n« H«« w msf boi o Tswbftki (Kabfti.) Ho wftbinft k«ift H«ma i boii« (• ft« tft. Akft, b« H«mft k«o k« kahi o k» moolok N« Kil»ni. H« k«iki k«ift M«ma k nft Wftitiri tm« KftfUgftU. Nft iftuft mfti o H««ift k Noho akn h«i koia Haoha !• Ksren«k« w, basa« m»i o P»p«*nftin«i)o w K«nbl k ftne Tawhaki k. Uft ik« •• ia •«. • b« !«•• h«)«. helu i kft aioololo • k« H«w«ii nel H«mam«ko H«mft 'kftßft 0 kft mooielo kihikooNa Kiiani. H« •ia« hel«h€iftna b«o lik« no ««e ■i k«k«bi ••« wahi. Ua ik« k««ft •k« m«kamftkft 1 k«ia m«« mea ano 11 «• m«B«Wftftna o n« mooi«lo elua ko H»waii ame ko Nu Kiiani, • oia koia. 0 Ailaaaka i holka {• »• la «ia kft m»ku»M«n« o Pana amo H«m» aoie ift he kanaka ai maoli i ka io kanaka He kahihewa noi nao k»ia o kekahi poe kakan mooi«lo Hawaii kahiko no keia inoa Ai>kfta»kft Uft hoi ko Hema m»k««hine i k« i«ni ma ka mooieio Nu Kiianl ama ko Hawaii nei moolelo hoi« « ««leie ko Hcm« m«k««bine • noho iioko o k« m«bina a kapa 1« eia o Lono Muku.

A«U mea h«lk« maloko ok« moo!«le Nn Kilani, tva holo ko laila Hooiā i kokmhi aiia hmko Im, o iko me ki holo ina o ko Howoii nol Homo i Tahitl m mtko oiima Tāhiti, t 901(0 U konā oaoka 0 ka Aa!a aakeaiakaeo. Ma ko Hawaii »oi aoololo 0 plti ana io Homa maopopo ka aina i hanau ia ai oia a aaooopo kana wahino, kana kolki a ■e kona helo ena I Tahiti, no ko kii aaa i &alala no kana koiki no Kahai. Aka. ma ka mooloioo N« Kiiani. he ano hauhili a hihia aa mea 0 pili ana !a Homa. Ho Hoina w kokahi a he Homa h kokahi. Ua lawa ao la paha ko k» moa kakau kamailio ana no Homa. E nana kau% eka makamakahe ioheln no Kahai. Aeleipaa