Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 34, 5 Pepeluali 1929 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

(Ai HoMMkaakea ia e J.M.Poepaa el Hoaoonopeno hea ie ika Maa aeaa a Kakaa aka ael kela Maole'e Kakiko eaa KapaaoSS o Hawail aei) Heopeka koo ia ao ka Peamlkal e Haoaaae keo e Hawaii... MOKUNA 111 KA MOOLELO O KO WAKKA MA NOHO A*A MA KALIHI Ka Loaa ana o Kh Ajlua Uz.uS 0 KAaaaANA'IKANAI I* niaoewa oo o Haumea i fca— j mailio «ka »1 1 oa kaaaka kemaema oH 1 keia maa olelu. I ¥hodr i« p»ha ka awt a kana, a 1 hoi e imi a« ka wai e »i awa o kbD«. E baua ako oe j keia atau han», ao!e no aau* e hele aeia 1 ka wai e pooo «i ka kaoa nana i iia>i oia n» «0 kanaka » k«oa e uikVeuiake like o«» e oU oia." O a» oiaiiin ihu ia 110 ia o K«iio 1 ua mana a»a ekolu, ai ka r«iho «n* o keiH a,au m»aa a«tri iloao o ke Keoua, bl«iie, hali aiai ia oia a kauta.Uu iua> ia 1 ka wahine hiui. "Ua rali ka awa, a ela »e waiho D6| iloko o ke keiio», ake, aole iho la oae b« wai e hoka ako ai ka

I ba lohe ana o Haanaea 1 keia fu»o oklo a Keiir, alaila, oleio o.t>l 1» oU i keio uiau olelo i tona kf— ' Ua pono « wa!ho iho ka ai a me k» ooftik*i, se h^'e

i*i «e hoi wbu p >p)i ika wai oka ai ake <t na i&kou no hoi I>«ha k h' oluko m»i ka lak<Hi a'." ilaaieln kuke :ho lo o Hauuiea i k»-ia w»h : a laua e noho aua, a hel» •Kii ia ()',» #> i.hoa tfja kfck«hi wahij kf»kafefc i kah' o «.e kanaka kauoauuiM, ui ana k^kahi ro .'j..puLi.ku no.iui. U* khLea kf>ke XDdi la uĪ4 i Kuh: kanaka k&inaaiua («e keia inn* o)eh>. i£»i n h»Je māi oe niaanei, ae waiho ii»aititi akuuo iioi ikaai a ke t»kūa uuv ka ruaikai. M iiele aku lo no hoi o Kaliu » hoea i bn!M a Hauaaea e ku aua, a ia msnfißa no ; oleio oeai ai na eoeu "•id.fi "Kalihilihi o Laamihai ka luaa kaaiana o Kiiohana" i keia Oiau ©lelo i kaLi kaaaaaioa oaaikai. ''E*, e kooloh« mai oe i kaia mao oleio a'u e kaaaaili» aka nei ia oe, ae lohe hoi me ka hoemanpepo J?u. E nau nna w«q ; keia pohaku ,ik-bi kahawai o Waelani, ai nana oe a p»eba ka wai a pii ka ehs me ka hooa * ka wai ilone, a ehi paa poips ia mf. ka * piko u ke k«akiwi, • 1 kokolo ae ke poipa ana a ka hooa' I wai i ka lew» a«a, alaila, oka wai | ka boi i» • k«pa ia aku m% kaia | hope aao. 0 ka wai o Poahae— h«." Ika l«re ana o kahi konaka kamaaina o keia wahi, oa aao «o kooao iioko ona ka manao ano hoo eaauakala, a imoo aaai la hoi oia bo! na olelo ano hiiiuai ole i ka inali— hini one keia eaau olelo. "K% a« hes mai r>« «ka malihini maikai. Pehea )a a hisi ai ia oo ko hoaaao ako i kena pali pohako pta, ao hiki ai hoi ia oo ko noo ako i kooo pali paa o loa% ka wai o kaoa? He mau kaao kaoaka paha, aolo no he oaoa e noeu oi o kon» pali pohako pao».ai hookahi no ka oe, aioila, hooiii kono pao ooi walo lo oo." Ua paM io mai koia «ao oloio o Kalio mi ka 100 aoo hoopohala.

ftU»«ll »#M«ka Mmhmo Hmim< f mi otoie • fc»Li k» m*ā&m <xt«. o* o»ft! Ui «U I fc*U om« o)«W «m ftixi Mio £ ktu wbi kām**inA *i b«ftti9» M i*U «m k» '»«lkft| «*• «Me Mitoi' l

l aaao *ai ao paha m i oe'o ■M kai o kaoa aka ai, a ai* koi • heiupooo oU ka'o haaa oaa, aUiU piha kui oaka uei.ke k*«*la# # • k»ki oie koi ke kooieio ia lia'a omm oieio i kaaaiiio maa aka uoi ia oe g aka ko*, i keea hoi wau i keU kana a koi oe i keia maa koelloOa ao i kamaUio maa ako oei ia e«, •iaiia hiliuii ca«i bot w« i fc4*e mau oieio i kameilio maa aka aei ia o*. K m«wa«a»a ae aei kai waa i wahi lee pule. e peo hoi aa'o wahi ■»- WMwaa poie ao«, «iaiia, e īke mi ana no boi oe me oa maka ou i ka iiie o keia paii p«a ao e kanaioa oai be i»abi omm ihiii wele no ia iaa uoeua oaa kapaoe o'u i hala i ka #a." Ik» hoopeu aua o Heuouea i ke laaiaiiio *aa i keia ouaa uieio i kaot«tliu >« «e la, «iaiie, o kona b«k«u tkn lt iio ia i ka pale kaaohao kupuua ooa me keia mau iee pale kaoaeuae. "0 aokoio k« aa i ka po ioe. O puka k* make i ee ae loa, O ouk>u i ka po, a oar«u nei la i ke ae, K —Uooloao—ulono aaa at, | ile— do) —awalo ako ia oe, E Pali t«a I Pclikotsol4reiio, K Palioeoe i Faiiaiiku, i E Paiihoeiapa 1 Pelimaun* E Palipalihia a pale i ka p«lī. la^Paliomahile, „.Kn ka p«ii i P»Hku, Hw-iolo ka pali la 0!olo, Hele oloio ka pali ia P«liku, Mapa o P»liku i« PaUha), Kaa ka Palikaa ia hiolo ka pali 1! 0 Pali hiola e. K hiolo, e naaeue ka pali» K om ka paJi, e hemo ka paii, lī lele ka pali, a kaa ka psh, Nr Kopona ptji o'u i >a po, Po wale kuu to»ka i ua pali noi Kia la i ke alo, hoooi au la ooi Uapni ko ia kni, a hik) a lewa na pali, 1 Kaikni ao la » hik', a hiki boi e, Amama, oa nou —iele wa'a.''

Oiai o Haueuea e hahau anai keia[ Uo pnle kauaenae i kona mau ko-l puna i iiala i ka po, a aia hoi na leo puie ee oui kat»«iili ik& waha oua Kupueu nei o ' Kaiihilihi o Kiiohana } ' aaie h« kapalili. ala ok» elelo oka ewila ika waha o keia wnhir.e malihini. aia mana hook»>hi uo boi ke p&ipai ala kona mau iima i ua pohaku nui nei, a ke oui wale ala no hoi kela pohaku cre he oni aia o kekahi mea ula ika bothaea ana aka onakani. I kel» ru« keia manawa « kipaipai ae aoa na lima o Haumea, e oni ana bo» keia pokako no ho kioo kanaka ala e haa aba f ka bana hoonaae a ka makani. Eia bc> kahi kanaka ka maaioaKāliu ko nana ak« &«i uo na maka i piha i ta pahaohao i koia haua hookala kopoa a k«io wahino maiihini. o komo mai ki ko manao ; itoko oua wahi kaoaka kamaaioa nei, « olelo ibo ia no oia iaio iho i koia mao oioio me kono bco*«ka akoa oio «ae i kela ma« oloio aua e nalo i*oi iloko ooa t a o*a ka na iko ia ako Uoo keio maoao ooa W«bi kaoaka aoi o Haoaaoo, Eia ka eiolo tioko • «• wahl kaaaka karoa* aioa aoi o aa aaa iioko on». %a koi! Aolo waa i ni|na« aei i o ka ; a wa&ina maii&ioi o paopnpo ai ia fcei la'u kooa aao. O ko'o iati kaoa ioi oao mai noi la'o, a hoiko ako uai oo hoi wao, a ia aanawa no hoi! plka aaaopo koa iho ia ao hni wa« i ko« oinaa oie ana ak« i kooa in«a." Oia W« oka pale aoa Heomo» (Pap«J aol a booa waiol ka Aoaama Oua, ao ka maawa oa la i hoao «| aa pohako paa ool t olaila, b«li ai»|

la oia a kamailio \ kola moa oleie. '% kfl mĒEL ; kolkeakn wa« laoolko'a iakolepaa ka papai awa k««a. Ke ike maJ ia ao>oi oo'tttā ,■* pokoka iml wai a kaao. Haoao» 'ā liia aei ae naaa aka|oe Iko eka» ka wal l kft eili. pakio ika iowa ? Ina aaanei ka hOnaa a heaiaUi aiO /,■ me ke oni aoa eke olai koooaao ' '* honoa, alaile, manao iko Oe aa pako wai, Mamaa nae koi o ka«l nou aaa aka Uii nei, e kii ooi ka awa o kaaa a lewe mai iā nd/' 1 ka iohe aaa o Kftllu i keia leo koaoha o ka wahiue malihini iaia« ua 4fcaaku U oia ao ka heoko ano i kela 100 K«ueh*eka Wahine ma ' lihini. I k» hoea aoa mai o kela ka iwo a kahi kanaka malihinl kil aku lo ma kahi I wftiho ia ae ai tnnh rt jt iho 0 kona mama ana. aa hookomo «ka la ka llwa 0 Haaiuea i!6ko o keii mana awa e waiho ana iloko o ke kft awa ao kekahi lima o Hau— iuea ra hookoiuo ae lft malalo o ao pohaku uei, alāila, kahea pule ae la eia l keia maa oielo. "E Kanei ka Pohakaa! fi ■ eia e E Kaue lu honua e! E ala ue j E Pohaku o Kane e{ U ala ! ae hoi e!" j ia p«u ana no o keia ieo kakea ipule o Haumea oia no k3 manawa |i oni ae ai oua Pohakn, ola ao oe oka mea kino ola. He imo aaa iho na ka iihilihi oka maea oua wehi kaaaka kaiu&alna uei, ao ka pa ikaika uiai la no ift o kekaki kikiao makani ikaika, a pakeie wale iko la no tia wahi k&naka ka* maaiua nei mai olepe pu ia eka makani ikftika, Ke lohe mai nei no ka j)oe o Waikanalula ame na wahi kokOke luai ilalla i keia mea holulu ikaikalloko a ka lewa, a ia wanawa pu no hoi i hooiuaopopo ai aa kanākd e ooho kokoke mai ana m* keia w£hi 1 ke pohft kna o kekahi mea iloao o k* lewa, a naka haalulu ae la k« honua. Mahope koke no o kela manawa, ua ike «ku la na makā e Kaliu i ga pli ana āe o ktt ohu i ka lewa. ai pii ae hoi ikela ohu pohma ika lewa mai k«hi kahawai ae o Waolaui a uhi paa pn l ia af* 1» ka lewa laui rae kenl ohu p*jhina, a ia mauawa no o Haumea |i kauiailio tnai ei i kahi kauaka ka* māāina 1 keia m?u olelo iaia. | Aole i pau

Mamnli oka piha loa āna ona kolainu oka "Hoku" i kela pnle aku nel i lea hoolahā Hoike An — puui a ka Lun&hooia o ke Kalana o Hawaii, nolaila, ua kaulu§ ia na mooLelo maa mau o ka Hoku o Ha waii ame kekahi mau uukon llke ole ftme ka moolelo uiaikai o ko j John Kaelemakole 6la-ana. E kalā jla mai makou e ko makou poe kala helu no la «a kiki ole ao hoi ke elo ia ae, oiai, he ola hoi ia no kahi wahftolelo a kakoa. Eia nae ke hoopuka ftku aei makou iko kakoa maa mooleio i keia pnle, a me k* moolelo no hoi o ko<Kaet*~makul£ o!ft aua. Opn alii iho ne e na makamaka o ka "Hoku''