Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 15, 11 September 1928 — MOOLELO KAHIKO NO HAWAII [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

MOOLELO KAHIKO NO HAWAII

Ai Hooaiakaokam i* e J.M.Poepoi» ei Hooponooono hon ia e ka Mea uaaa e Kakam ako nei keia Maolelo Kahiko oaa Kneoua oHawaiinei) Hoopuka hou ia ne ka Poma'kai o ki Haoauna hoa o Hawaii.

mokunai ' ■ ... ■ I NA KIUUHAU KAHIKO IS KOIKE ANA I NA KUM(J I LOAA MAI KA FAB mokuohawaiinei Ua ike ia no keia Mele Moo— teoaahao kupeianaha e David Mal* ame kekahi poe kakaa mooielo e ae, aka, He aea minamina tio aae ka loaa is6no ol« ana ia kakoa k« kino maoll oua moo— kaauhau nei e like me ka lakoa i hoomaopopo loa au He m«a kupaianaha no hoi ka loaa pu ole ana o keia kaanhao ma ira aoao mai o ka poe kakaa moolelo Ha<~ waii • like me Dibela ina o hainalna ame ko lakoa poai i hoao ai e kakau i kekahi mau mea pili i ka moolelo kahiko o Hawaii nei. Ao ka Moolelo Kumulipo i loaa mai i ka mea kakau o keia Moolelo Ha-vaii, oia bo ka mea i hoika ia mai ma k« kakau aha o ka Moi Kalakaua,

' tta .01010 :a ma kei& Mool«lo Kumnlipo o Haw&li nei; a ia ma ka manawa i km mua mai ai o ; K&pena Kuke, ai kapa ia hoi « na Hawaii oia manawa o "Lono" [ai koea ae ai ma ke Kaikaona o | Kealakekua me Kooa Hema, Hawaii, a ma ka makahiki 1779 paha, ea hoea ia aku ia kela mav Panka Mele ma ke ano p«le īa Lono, ai hea *ia aku hoi aa me)6 pnle nei e kekahi kahuna nona ka inoao Ko&, a hia hou ia aku 'no ua nnele pule n«i e Puou ««— kahi kahana oloko e ka Heiaa c |Hikiaa, a maioko hoi 0 ka Heiau 0 Hikiau i kphea ia aku ai « keli kahuna imua ponoi 0 Kapena Kuke. Aka, 0 ka manawa nae i hoo— kumu ia ai keia Meie Kumeiipe a ia aku no ia inia lia, ai ki manawa hoi o Keaweikekahialii mokn. a oia no hoi ka manawa « aohoalii ana o Kualii i moi no ki Mokupani 0 Oahu. 1 Wahi hoi aS- M Kamakan k« kahi kakan moolelo Hawaii kaulana o'Hawaii nei i hoike ai mi kana 'Papa Hoike Manawa" n< na mea kanlana 0 Hawaii nei, «1 hoike ae oia na hanau ia e Kuali ma ka makahiki 1565, a na makt eia ma ka makahiki 1730 Ma kona manawa e ola ana, aa kake ia kekahi mele nena, a ma ia meie i hoohelikelike ia a> oia me Keawekekahialiiokamokn, a pe— nei kekahi mau ialani 0 kela naeb 1 haku ia nona. A ia ka kou hoa e like ai, O Keaweikekahialiiokamek*, O leawe, haku o Hawaii ia. He awaawa hoi ko k* kai. He mananalo koi ko ka wai. He welawela hoi ko ka la, Jie mahana hoi ko kuu ili. No kan kane o Nininikewai, O Pnlele la. Ua like ia. Aole ka i lik«. ku. Aole i like nei Lani ke hoohalikeiike mai, He kanaka hoi ia, iieakaa hoi 0 Ka, He ulalele ku mai ka laai mai. H« haole k« mai Kahiki ma«. mau Kanaka ia eha.

Ma kefcahi mooielo kn&nh«« piM no hoi ia. Kaue, ua b*aUi ia m&i la i u> mea l«ni e pHi aaa i ka haua I ana uKme ia ma« mea, fte ike ia i ao h*l ia ma kekahi o kkia mu ! uiele e hoikeike ia aku nei ma ke ano p*le paha i k*la uiau&wa hiko o Hawaii ®«i, fii paanaao hoi i na. kahutia o na Haiau o Hawaii neL Eiakekahi mau lalini o kela naau mele a ka po« kahlko o Ha— waii nei. 0 na Hokn a Kane i kakia ia, 1 paā, i p*a i kt 111 lani a Kane, «O ua hoku i Kahakah«k«a, O ua hoku kapa a Xaue, O na hoku lewa a Kane, O kini. o ka lau, o ka mano 6 fea hoku, O ka hoku nui, o ka hoku iki, O ua hckit Nla a Kaue, He lewa, & he lewa iia hoku a >Kane. O kā M'ahliia nni a Kanu, 0 ka la nui a Kaue, A hoolewa a lewa la. 1 hoolewal ka lewa nul a Kaue. P ka honua nui a Kane, O ka hofcua Kapakapa-aa-a— Kane, O k& konua a Kane i hoolewa, O lewa ka hoku, o lewa ka malama, ' O lewa ka hoana nni a Kaue. Hia hou ao kekaki mele kuanhaa a na Kapuo» o Hawaii nei, ai mahelehale ia n6 hoi e lak& e like aae ka lakon i makemake ai. Ua ao ia hi knpuna kahiko o Hawaii nei, i keia īuau uiele kuauhan, mi paa hoi i na kahnna maloko o ua heiau kahiko o Hawaii. He ano pnie pn uo nae iloko ola mau nioOknauhau i kahea ia akn i ua akua lik< ole o Hawail qti t a peuei «**« 'la\aui ota mau o ni knpuna o kakou na po% Ha— . wail. Kaae i ka po loa, Ku ame Lono i ka po loa. O Hiikapoloa ke alii, Ka po kapu hoauo e, O Ai&u ka po loloa, O ke ka po hoanoano, O maa-kala ka po eleeie, Ka po ke haiamu al&. - O Kane, o £ukapao, > Me Lono nnPnoho i ka wai, 1 Loaa ka lani "honna, t Hoeu, kuknpu, i-nana, - Ka ilana o ka moka, Kane Po Laai, o Lani Makua, O Ku o ka Pao i kiki lani, 1 O Lono nui mak* oaka, j 1 Huila malamalama, loaa ka iani, Hooia i eia, o Kaue namu hiaa, 1 O ka liai kook&aaka, 1 Hoi, haua, loaa ke alii Knhonaa 0 ke ola-knkonna ka «ahiae, Nonoho iho la no laua, 1 hoi uoho i ke knne k®ik«aana. i : , Ua maop«i>o loa aa keia nau ; mihelehele mele i hoike ia ae la, o ka maaaeio kumn o ko Hawaii nei , poe kahiko, he pn-koln akua na poe naua i hana ka lani me ka honua, a pela no hol na mea kino lani a houua koi. Ua kapa ia keil pu-kolu akna, ai ole "pukui akua naa ka inoa o Kau-akahi." A aa ka niahele moolēlo kakiko oia koi -ka Mooieio Khmuhonua, na keii Pa-kola Akua i hana i «koln L&ni i wahi uoho no lakoa, honaa hoi i keehina wawae no lekon. Ua kapi ia ka Honna a lakon 1 hana ai 4 'Keakina wawae a Kaue," a na keia pn-kolu akaa no i haua ka L&, ka Mahina, na Hoku no hōi %ine ke kini o ke akuā. ! Nolaiia i ka hoohui ana i na inahele Moolelo Kumalipo ame Kumnhonaa, īnH ka hoopoooponoi ana i keia mau in6olflo, ni kapa ii o "Ka McK>lelo kumalipo-Kuiua— hanua," st ike ia hoi ma ka laoa ka 'Moolelo Kiliiio e Hanaii No "

I ga hoomaopopo ho« rka mooUlo kāhiko o Haw&ii uei, uo ka tnoa pili i leahi i lo«a naki |«i keia m«i MOkapani 0 Haw*ir nei, ua ik« ia, he hook*hi no aioa oko» Hawaii nei r « like tio hoi me ia i hoike mua ia a« uei, a mai ioko mai o keia hoaua Moo — kehi i pnka mai ai kela m«« mo— knpoui liie o Hawaii nei, ae ku<-~ kaawale aei hoi k« lakon k« aua £ like no l)oi tue ka mea i hoi*e mua ia e pili anā i kft Mooielo » Mani, ai kona boao ana e ho«hm £ keia mftu pae-mokupuui nie kaaa makau k&ulaua o "Man&iakalani ,r ae koao āha hoi e hoolilo i hookahi lakou, a pela uo i (ke ia ai iuft keia mau lāl&ni mele o keia Moolelo Kuiuulipo peuei. Aole i paa