Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 6, 3 July 1928 — HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A "E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA" [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO MAKALEI KA EUEU HIAPAIOLE O KEKAHA WAIOLE, KA MEA NANA KA "PA-HI-AKU" KAULANA O KOLOMIKIMIKI, AME KA 'AHA-AHI' O HAEHAEKAMANU-O-KAUPE'A

"E HINAIKAMALAMA-O- KAELO PAA IA A PAA KA I'A A KAUA"

(Kmkaoia e Hool»l«akaakia)

- MAHELKUI ka helk ana o makalei iakaUai

A hiki oe i ua puu ala a raa ka fbMOJiUt kona-kau, aia malaila, h|de 0 kupanakane ame ke |piitifc*feliine. a o ko'« ha'e ia bho at a kupa ilaila, a lAaiaUa au ihele tnai ai a hiki i Kaaai « lott| i«'a ko «fakuahhie aei ao km wahine aloha hoi oka noho ana- o kei'a aiaa a kaißB«hia ka olelo ana no Kauai, »o iioi k« koikiooe ka fco mana mau puhaka o na imb»m ole oka noho ana o kane-ame ka wahine.

Ai hiki oe imua oko knpnnawahine aa. e ha'i aku oe i ko inoa o Kat«apaoa> a e olelo aku oe, o ** k« keiW a Makaiei i hem» Kuiii* & e haawi oe i kua aloha a aui K» ia laua.

A ina e hōea aku oe ft ua i>Atc« l«paha ko kapanakane, a koe na irtann oualakou ke eoho ana halo, eha i aku no oe, oke nooea Makalei, a e ifce mai no lakou ia oe, a hookipa akiv

j M aoho iuka. a i ike oe ua nobo ana o ka ohana a aīlM ika wai. a ael« na wmhi a paa aohe wai a puhee. na kamaaina i kahakai e noho ai mai heie oe, aia iho no ka wai la ilokooke ana o "Makalei" ka inoa, he ana ia ua piha i ka wai. aohe mea i ike. Owaa wale ne ame ko kupnnakane. he mea Huna ia maaa, aia oe e ike ia ai keia ana wai, a nau e hookauUna aku i oa, hanaana ma keia hope aka O kahi haalu ilalo ia ua hana ia i lua hoolepo no makou e hoolepo ai> *me kekahi ao%o ae o kahi e hoolepo ai he kipa pohaku nui a wehe ae oe a hemo, a oia ka puka oke ana*e komo ai iloko a kaa— wale no kahi e hoolepo ai ka ai a kaW'pa, a oia ka hiki ole ai k e ike ia a maaao ia he ana wai ma keia tio ka mea o ko makou iua :a e kiola ai ka ai pai. kaai mama. ka av a nama. Aia he ekol» kana ha waa wa( € ahu ala uAloko, oia ka waa koa ka waa ohia ame ka waa wiliwiii n& haona no hoi, he ana huna keia, ahe akea a kiekie hele k« oe ke hele iloko a o kela mau kanaha waa ekeiu ke kahe wale ala no paha ka wai i ke "pili ' !

Aia a ik« o« w m*ke ko k»--punakKne, • hoi B&i k» li o •a aina ala o Kek»ha waiole. a pilikia ka eoho ana o oa ohaaa. alaila, kii oe i ka wai i ike na mea apaa m»i o a o o Kekaha. O ke hokeo aho ' 'hi-ahi'' a ko k«pißakabe he «he kaaoha ia na Hinaika-malama o K-aele ko ki— paaawahine o Akaoiakolea»i-Ka-hiti. oia ahe naa ia a $ keia MPahi aku" o Kolemikimiki ka inoa he pa hooilina nauia. oiai, o oe wale ao ka'u keiki, a lawe ao

hoi ©ei ka oihaaa epsa bh» i ke'u a n»!»»— lele i ka i fca!o, ka aml«.-ke i&o, ka mafea»»fc& a«r&, oia maa aea kaaa milawi aa fca maikal, a oia iho la fto ame ka penaheia nalii. a eia aa i kii ia mai la e ka «1«)« a kalli w%hina.a Haikamaio ka wahine a Ahokiai-a Laa/ ke alii o Kauai nei apuni, a o ka hua i haafei* ia mai la i Koaahiki nui ao ka noka o Mana, Kona aiaa Puna. aoiia hapaina iho lano ia oka moku o Kauai o Kamawaelaalani, a kou ra|kua aku ana ke konohiki na»a e malama na ihupuaa, na koele ame na papaao ke iii mai liana a paie mai-

Noholno hoi au i Konohiknno Ikeia mau moka o Kauai, & Efeie |ka hoi oe i ka haakai hele, a ina paha no ko K&uanoho hke, alaiia loaa no hoi ko'u hope o oe, oiai, ua a'o au ia oe a ua makaukau oe gsa ka lawaia ame ka mahiai, a ua pau na pono elua, he nka a he kai, he lani iluna a he honua iialo, a he loko a he waho.

Ua hiki hoi, a i hele i ka hua— kai a halawai me na pilikiama ke alahele, hoomanao ae no iou kupnha ame na aumakua kiai a maiama i ka maluhia 0 ka pula— pula i Duka a laha i ke ao nei.

Pau na olelo a Makalei i ke keiki a ma ia ahiahi hoomakao— kau iho la ka waa no hoi a Ma— kalei i hoio ai a hiki Kauai a loaa o Kawaiiuala-o Mana a hanauo Kaleiapaoa, ka mea aona kekahi hapa o keia moolelo.

MAHELE IV Ka hele &na mai *■Kaleiapaoa Kaihu panio ke kahaoMana ao Ka eueu iwikāni o Aina Ike. I fta huli ana o ka i'a o «ta po, ua ala ae ia o Makaiei a hoaiai aku la ike keiki ame kahi ma— kuakane hookama oia hoi o lawai.

E ala,. e makaukau, a o ke aia aela no ia o ke keiki a honi aku la i ke makuahine'a pela ao hoi! ka makuakane a hnpu Iho ta no hoi i ka hoe ia Kukaiapaoa, a kau iiunao ka wa». a paneea lana i ke kai, a kau ae ia o Paiawai mamaa, a kau no.hoi o Ka~* leipaoa. Pahapaha aka la o Makalei Ke holo aia e Kaleiapaoa 0 Kukaiapaoa ka hoe I U Kapaailuna ko kupunakane | O Hinaikamalama-o-Kaelo | 0 Kini Kailua-o-Mana Kaneohe 0 Heeia uli-o-Heeia-kea I O Ko'aaiokumoku o Heeia O Ka«apoaihala-o-Jfahaluu Na'una Makalei ka pulapula I Na Kawailiula-o Mana E mana ia Kaleiapaoa / i Ka ihu pani oke kaha Ka eueu iwikani o Aina Ike Oia e hoe o Kukaiapaoa O Koianana ka waa kialoa _0 Kaleiapaoa ka hookele ""Ke kuhoe o ka 'la makani A noa, noa ia Ku A noa, noa ia Hina A mama lele wale la noa. la pau ana no o keia kahea ana a Makalei, o ka noho iho la ao ia o Kaleiapaoa ilalo ma ka neko aha ma ka hope oka hope o ka waa a paa ae la iaa hoe nei i ka liaia a kahea ae la. H Kukaia— paaa ka hoe a kua kupunakane a Kapaailana. e paa ika makani ]bo kaapahi ka moaaa- e paa i ka aia kualolaa. i ka ale poipo, i ka aleaki aoao pa i kau waa iai Keianaaa- !

E Kakaiapaoa. kulapaia ke kai a kaapahi o Kauai t pani, iapaia ka moana a poha ke aai o Kaieiewaho. a ao Uaha ka hoi «a waa i keiaia*

Iwa, kkhaa ak« la lt«ia ike kaim»Mau>e ia Palawai* e aok® &o ikkejo ka waha oka waa, aaahope hpala iloko o ke kau Unao aaa noa KalaipiMi M he «a lralt»a ia fce fcal a kaapaki Q«ka © Kaaai a i>ani «i kala mqfj««a fcoa ao aT£al«a— paoa, aa iūawaie o Kaaai a aa—ha aa flM>ko, a aia nokaiaaaawa I &ao hOO aaa ai 9 Kalaiapaaa ika laa 1 .na vtkp9ūs hoe, a kaapahi ohapa o ka waa o laaa a uia no ka maaawa i pii mai a| b9 ohnala o kela ma•— poaa hoa ana i nao akn ai a kaa"— pnhi o hope 0 ka «aa o iaaa. - (Aola i paa)