Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 50, 10 Mei 1927 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU (No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

Ika wa.no "o Lohiau i ike mai ai ia Hiiaka, ua nui loa kona haohao i ka helehelena o keia mea e hele pu nei me laua mo Wahineomao, a oielo mai la oia sa■..Hiia"k.a > ea hekeu ka hoi o ka pupuka maoli o kou ano e kuu wahine ioefiuehu o ke k&i, heaha mai nei hoi keia ou e kuu wahineaioha. Pane mai Uo Hii— aka, maiia no ka wela ikiiki o ka la maUa paha oia ihola ke kumu akeanoeanao ko'u helehelena au e ike mai la. 1 ka loaa ana iho paha o ka. eaea kai, o kou ili, a ano i»ka ae la paha kp ili, ao ia ano e au e ike mai )a e ke kane. Maiia o kou kanaka ui ka j ftiea e ioaa mai ai o ka kakou ai j i ka haie a kakou e hele aku inei, noiaiia e hele aku kakou jimua.

Na Hiiaka ka olelo e hele imua, o ko iakou hoomau aku la no ia i ka hele ana no mua, me ka nui no nae o ko Lohiau noo— i noo nui no ka loli ano e koke ae jo,ko Hiiaka mau ano mai ka i wahine ui ai ka wahine luahine lino haalele loa a pupuka pu Inohoi, a olelo iho la o Lohiau liioko iho ona, pehea la e loaa ! mai ai ka ai a ua wahine nei au j i manao ai e loaa mai ana mai l Olepan mai, elike me kana o ka oielo ana mai nei e hele aku Imakou imua ā aia ke oia o ka houpo ilaiia. I O ke kumu nohoi o Lohiau i (o'elo aela penei oia no hoi ka (pupuia launele o ka helehelena o ka wahine an?, a pehea la e {makemake ia mai ai e na 'kamaamaoka hale no ka mea ua hele a ano e maoli ka hele— helena o Hiiaka, i ka nana aku a iaole paha e makemake ia mai jana a ia mai e komo āku jepu ai pu me kamaaina o ka | hale ( o ke alii, I He Veu nohoi keia aka wahine leepanui wale. O ko lakou nej I hele aku la no ia aku ana ma - | wa'ho o ka hale, a nana aku la ; Lakou nei ia loko ua hele a piha |i na kane me na wa"hine e hoonuu lanainamea ai o ka ahaama i 'hoomakaukau ia. Oi ku aku jlakou- nei mawaho o ka hale (ahaaina, aohe o lakouuei kahea jiamai, ia wa ua ■ huli ae ja o līliiaka, a kamailio ae la i ke Uahe me ke aikane.

Ua heīe ka paha o Oiepau i kah; e, i na paha eia no oia i kauhale nei, i na ua kahea ia mai la kakou e komo aku. Maiia .paiia ua hiamoe» ao ia ke kumu i ike ole mai nei ia kakou, E pono au e hoala ae ia olepan,

! l)a huli ao la o Lohiau a ka— imaih'oi kft wahine ia Hiiaka, e I hoaia io aku oe iu plepau, ua | hiamoe io paha oia, i la wa 110 ua hoala io aku !a o Uiiaka ia oUpau, mo ka paoaoa ajia aku i keia. kau. i£ aia e, e a)a e, e ala c t ! £ ala e Mahinanu, ; E a!a e Mahiaiani K ala e «a mai«e hiki. mai la o Lohiau i Ica w«ine, a!a mai no anei o oiepau|se hoala aku oe. Ae aku sa noh« o Hiiaka me ka oleio aha ak| i ke Vano. ala 'mai no oja ke foaia aku wau iaia.

I iawa no apau keia mele a oli ana a Hiiaka, ua lohe aku la no o

Olepau i keia oh a Hiiaka i kāu aku ai, no ka mea he niek' hoala hiamoe keia ana i kau ai, e ala o Olepau.

I ka wa no a Olepau i lohe mai ai i keia kau a Hiiaka i ro,e}e aku ai. ua pane koke mai : no la o olepau, "Kia no au ke ala aku nei. aole au i hiamoeA<3le hoi. e hiki ia'u ke ike aku iaoe oiai, uaalai ia mai nei hoi au e neia poe wahine o oukou."

0 Hiiakaikapoliopeie paha oe aj inaoia e kii ae au i puaa a uhau| aku imua ou, i na o os io ke kaikaina punahele o Pele. Ina! oia io, euhau aku au i puaa iniua ou ame na akua o kakou Ia wa nohoi i. pane mai ai kela poe wahine a olepau i olelo mua ae nei, no kona alai ia mai s ole aku la oia i Hiiaka t aka, aole kela o Hiiakaikapoliopele wahi ua poe wahine nei»' he mea okoa loa kela ahe pupuka a inoinol maoli ka o kela wa— hine au e manao nei o Hiiakaikapoliopele. '*Aole kela oia, he wahine ui o Hiiakaikapoiiopele, o kela hoi. e ku mai la he wahinepupuka a ano maka ma'i kela e ku mai h f| a h6 ino haaiele loa nohgi f au e hoomaopopo ole nei i ke ano o kela wahine au e manao nei o Hiiakaikapoliopele. ona wahine nae keia mau olelo hoino'no 13 HiiaKa, oia no o Kamelokaiehu - ehu me Waihinano,

Ua ike no iaua ma ko laua anoi ike papalua, o Hiiakaikapoliopele, no keia, e ku aku nei ae kani aku nei nohoi ke oli a ua hoomaopopo no laua, a ua kamaaina nohoi he wahine ui o Hiiakaikapoliopele. a' no keia hoopupuka aha o Hiiaka iaia iho he hana, hunahunā hoonalonalo wale wahi »o i& ana ihn f mai ka maka mai o, kela anaina kanaka e piha ana ma-• loko o ka halekomo o olepau ke alii. Ua makau loa iho la keia mau wahine o lilo ke kane a laua o oiepau ia Hiiaka, a oia no ko laua mea i hooku'ileu'i olelo mai ai ia olēpau. '

' No neia mau olelo a ua mau wahine nei, ua, hoole ku iho 1«| ko olepau manao, a ua lohe la no nae o H'iaka i keia maii olelo hoonalonalo a na wahine a olepau ma ka m.anawa ana 1 kamailio mai ai. | i īa-wano-o Hiiaka ike iho aj aole lakou 'e kahea ia mai ana $ komo aku iloko o ka hale, a itji imanawa koke no hoea ana 0 Kapokulani kekahi hoahanau oia nei, ' [ I ka ike ana mai o ke kaikua— ana, ike mai la oia ia Hiiaka r ka pokii o lakou aole i kana mai <J> kona aluha i ka pokii kaikaina, a kuki iho la kona mau no ka nui o kona aioha T k*> . kaikaina. Ao'e hiki iaia, nei ke kahes mai e komo aku iloko o ka hale oiai aole nona ka nolaila ua noho kukuleWle iliQ !a no oia a nn ka waimaka no e hiolo ma kona papalma. | īa wa ua huli uiai la o H : iaka- ' ikapoliopeio a olelo mai 'a i k*j" kane ame ke aikane, aj ma' laj:

E kahea ae 'paha \vaii e kom<i kakou maloko- Aia wale no i« i kau hana ana aku, wahi aj. Lohiau me Wahineomao i pane j *ku ai. ia Hiiaka me kowa hoo-,; ,mauauaaku no i ke kamaiJk>J ana» ohia moa h l! ahHao kou pamaa ma! nei i kh leo o kc a*oha ole. " * ■ , ' | la-wa nouoi ua Hiiaka ne> i ol( aku ai i keia.. meie» : Liuliu aloha %a uka, O Kahoialele ka nahote t | M&uk* o Kapapala komo e, knmo i K komo aku ana maioko Mti hoohetrahowa ia*\i k o*au !a. owau, owau r.o c. | " _ *~ I

I k'i paii ana no o snele a Hiiaka, na p;uie Hkē mai la uo o K«\vtlokaichuehu nie \Va;lnnjilo 4 pouo no ia kahea aua mai ina lie pilikana oe me ■; niana, a peja hoi maua me oe. Aole he okoa loa ee ahe okoa loa hoi inaua, a ua koiiu ole loa kaii liwalo ana niai e'koiiie».

K ka makaniaka lielulielu o ke kau i hoike ia ae lii, ao kekahi mau kau e ike ia ana inaliope nei, h« man mt;le maikai Jio ke kahea aumaku« aiia o kahi mea j paa iiaau keia tnau mele # e konu» iloko n kekahi pa hula i paniia ka puka.' Mahope iho o keia ana inai a ua mau \vnhine uei ia Hiiaka, liuiī iho la laua uej a kamailio iho la ia Olepau. <! E iuoc iīio pah-> oe ē nei kanakā meo eae nei iluua. Aka # olelo ae la nae o ol£p<iu, "Ah'a hoi paha . olua. o Hiiakaikapoliopele no e kahea mai la ia'u, alia hoi olua e alai nei ia'u. "He ,ktU nohoi keia o ke kauaka hoo paakiki aok kela o Hi'aka au e hoopaakiki uei ia niaua- o Hiiaka kela o kela wahine oumimai.a ano hohouia o ka lielehelena e ku ia. He keu nohoi oe ake kanakā ..hoopaakiki pui wale ia inaua. "Moe oe." i keia manawa % keia mau wahine e lulunii nei ia oiepau e moe iialo, .ua moe io iho ia tio o Olepau ilalo e Uke tne ke kauoha a keia mau wahine ana iaia, oiai hoi ka ua noe e haluku ana niawaho. Eia nohoi o Hiiakā ma ke ku mai la nshoi mawaho o ka haie eku hoomanawauui ana i ka nā. # . .(Aoiei pau)