Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 36, 1 February 1927 — HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu) [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu)

; MOKUNA XVI. KA vioo NUI MA LAD>'NA/ KUU HOA AOIĪE AE NKI, i LIULIU N A MOKUKAUA [ AUPUNI, KAUA MOANA ■ KAMAHAO A ia ipaloko aku o kela rumi Kapena,ka Lede A]evaire A : e— j vareza, ,ae noho ana iloko o kona luuluu iiui, ae hiolo mau ana na kona papalina, ae hoomanao ana oia no kana mea < aloha* oi# hoi ka Ka«na Waiaka, ai iawe gakaha pu ia aku Ja no* hoi e ke Aiiiwahine Siela, ao ke| kaikuahine'hoi oke Alii Koro —! , maka o Irelani. > l ka &e ana mai o na koa Mura iaia nei iloko o kela aahuj kapakila- ae heie &kn ana me ke kulana kilakiia maoli no hoii ua haawi mii la lakou i ko iakou aioha nui noua Ahi nei < lakou, aua manf»o loa mai )a no akou o

ke Aiii no keia e hele aku nei rrse keia kulana kilakila imua o lakou- A i.a no ka manao iloko o lakou o Koromaka 10 no keia e heie aku nei v nolaila, ua haawi mai la no lakou i ke aloha i maa mau ia iakou, Ia iakou hoi i haawi mai ai i ke' aloha iaia »ei, ua panai aku la no hoi keia ia aioha 0 ua poe koa kiai nei, ae like no hoi me ka ia nei i hoomaopopo ai, pela no hoi o Koromaka e haawi aku ai i kona aloha i kona poe koa malalo ona, laia i komo atcu ai ma ka puka 0 ka rum! Kapena, ike aku la oia 1 kana hanai aloha e noho mai ana i'oko 0 kona lauluu kauniaha ae uoho ana hoi maluna 0 kekahi noho puiu nani i hooMpuhimi ia me na kahiko hoonani, ae palulu ana hoi'oia i kona mau waimaka me ka hainaka i pulu i na wai-> maka. Ke ike aku la no hoi 0 Pahio, aia ma ia wahi hopkahi no hoi kekahi mau Aijikoa Ire— lani e ku kiai pu ana no hoi i kahi o ua Lede A!evaire nae e noho ana. Eku ana ke!a mau Aliikoa elua ma ka puka e pii aku ai iluna o ka oiieki oluna 0 ka moku. Oiai oia e hele aku yjia /kahi e noho mai ana 0 Alevairej ua haawi mai 'a ua mau AUikoa irelani nei i ko lauā aloha hpo - maikai i ko lakou alii, aeiike no hoi me ke ano maa mau ia lakou, lja hele loa aku )a oia a ku imuai 0 kela mau Aliikoa Irelani. a! kamailio aku la ia laua i keial mau olelo ma Ra olelo Irelani no| hoi, ai ano like loa no ka leo me ko Koromakh leo kamailio. II *Ea, e waiho oiua i ko oiua mau mea kaua maluna o~l<cia pakaukau, a ao)c hoi e ku, kiai i .keio Lede mo ka lako i ua mea kauii. oia), aoie keia Lcde ho pio r.a a, aka, ko ho'o nei oia; ma k: nj ho ''Ma'ahinī ki»-k'c < nakakou," ! t1 ' ■

I a maluna ae o na mea apau, J aole no paha e manao ana keia | Lede hanohano e mahuka oia ma ia kakou aku, oiai, ua hoopuni ia oia eka moana, kai uliuli, a he ] hana paakiki loa kona huao ana e mahuka aku ma ia ka*kou aku. i A oiai no hoi owau ke poo nui 'ma'ura o koia Moku la^ro t nolaila 1 Ma makpniake loa wau e hooko ia inai ka'u kauoha no ka ku kiāi ole ia o keia Le<ie hanohano me na lako kaua " I ka lohe ana o kela,xnau Alii~ koa Irelani i keia mau uleio mai ka mea aku a laua e manau nei o Koromaka no ia, ua wehe loa ae la iaua j kela mau lako kaua e paa ana ,_maiuna o kp laua mau kino, a waiho mai)a, i kela mau lako kaua maluna o kela'pakaukau a ke Alii *Koro~7 maka i kauoha aku ai, oiav eia no laua ke manaoīo loa ner no o Ke Alii Koromaka ic no keia e haawi aku nei i ke kauoha ia laua. i keia manawa a kela poe e waiho nei i ko. lakou mau lako ua huli mai la na i?}aka luuluu o A]evaire a nana la i ua Alii Koromaka nei iloko no o kela aahu Kapaklla omaomao, ao kaaahunohoi ana i pahu ai a opaha kekahi wahi me kana iine, oiai lakou ma kela kahua kaua hakoko i keia i haule ai ua Nunui Koromaka nei imua o ka makaihe a ka Lede Alevaire o Bepania- Aua koho ia mai la no j o Atevaire o Koromaka io no keia iloko o keia aahu kapakila omao|mao. t He rnea oiaio maoli no ma | kana hoomaopopo mai, aole keia |he msa ok'oa ae, aka, o ke Alii |Koromaka io no keia, ao kona leo no ia i kamailioaku la i keia mau Aiiikoa Irelani, Iloko no nae o kela leo li*.e loa me ko Koro — maka, ua hoomaopopo koke mai no o A!evaire mamuli o kona ike iiimeni, a maa hoi i na leo mele i mele ia e kekahi poe himeni o kekahi mau iahui, a ia he wahi ano leo himeni iloko o ka leo o keia Alii Koromaka e ku aku nei imua o kona aio he wahi leo hoi i lano maa iaia e like me ko Pablo. j Mamuli o kela ano hoohuoi liloko ona no kela leo ano himeni [ua kau pono mai la kona mau [maka iluna o ke kanaka iloko o Ika-aahu kapakila omaomao, s ia I manawa hookahi no i ano kapa— liili ae ai houno, a ulu mai ! la na ano hoohuoi iloko o ua Lede I Alevaire nei, a ia manawa hoo — [kahi no i nune iho ai oloko ona i i keia manao. 4'O oe no anei keia e kūu kauwa hoomanawanui, ai o!e na na popiīikia anei he nui i hekau mai maluna o'u, ae loaa nei keia mau manao kuhihewa wale aku." He manawa pokole wale no mahope ;ho o keia manawa, ua hoea mai la ke Kuene £)imora ao ka mea no hoi nana i lawe aku kela mau mea ai i kawili [a me ka laaumake i kahi i hoopaa ia ai o Pahlo. I kona ike ana mai i keaa Naita e ku aku nei me kete aahu o ke Kapakila omaomao, alaila, hoomanao koke iho la no

ia, na no ka oia i kauoha aku ia e hele mai i ke keena Kapena o ka moku, a aole Joa he wahi noonoo iloko ona, o ko lakou Hakualii keia o ko lakou lahui ponoi e ku akunei iloko o ka aahu Kapakila omaomao. I ka manawa m i hoea mai ai o Di —! mora imua o ka Naita iloko o ka ; aahu omaemao, .ua olelo aku laj uaWaūa nei i keia mau olelo ia i>mi6ra. j " Ua kauoha aku nei wau ia oe\ e LHmora, e hoi koke aku oe ai ke! Kuke nui ine kona mau hope| apao. e hoomakaukau koke lakou] h mau mea ai maikai loa, ae lawa' \ni hoī r,o HaneH me kanalima' Jpoe paina, ae hana ia hoi me ka'

maikal loa, āe paina Ia 'kela mau tnea a! a ,] u e kauoha aku nei ia 'oe, ma kā !a apopo. a oia hoi ka paina kakahiaka. Ua makēmake hoi w?u e haawi, i paina maikai lna no na kanaVa oluna o keia moku o'u, ae hana ia nae hos me ka maikai me he ala he'poe alii.ke palnal>o ana me a*u ma ia papaaina- 'Eia kekahi e hai aku oe i na poe kanaka o keia moku, o ka t hua kīai o keila wanaao, oia no/ 'Muratima." I ka !ohe ana o T)impra me kela maū|kanaka elima Mura e kokok'e mai ana i kela inoa, i uakukuli koke iho la iluna! oka papahele, a haahaa| mai !a īmua oia nei. j Ē hoomanao maī oe e kuu mea| heluhelu maikai, i keia kamailio; ana āku no_a keia mea iloko o ka j aahū kapakila om&omao imua o| keia poe e ku mai nei, ae kukuli j mai hoī'kekahi poe o lakou, uai hoomanao koke jae no kelapoe. Mura f ao)e keia he mea okoa ej ku aku n&I imua o īakou, aka, o, ko lakou Alii no, ai }ke iaj iwaena o'lakou o "Ke Keiki alfi. Muratima/' a he inoa no hoi. ij 'mahaīo nial ia e lakou, āe hiki o!.e ; ai ia lakoh e hoohewahewa mai i kona kulana AHī oiaio no aa poe Mura s . " ■ j 0 Alevaire hoi ua hoopuiwaj loa ia oia.ma ka lohe pu ana maij 1 kela inoa Muratima a macpopoj koke iho la no iaia, ua hoea io.j mai la no kana Kauw r a aloha ia, manawa, a oia no ia e ku mai neL me ka haliohano nui imua o la—! kou apau, a hoomaopopo pu iho 1 la no hol oia, ua hoea mai na hora o kona palekana, a na ia manao iloko ona \ hoopau ae i na , manao kaumahk iloko ona, a hoo-. [pauaelaoiaī kona uwe ana. a J holoi ae la o<a i kona mau wai— | waimakaluuluu. la rnanawa no hoi o Dimora , i pii aku ai iiuna o ka. oneki o ka' |moku, alaila, haii ae Ia o Pabio kamailio aku. la i na Aliikoaj |Ire]anī i keia mau olelo ano kuio,j j f 'Ea, i' keia manawa la, hej mau pio oiua na'u, oiai, owau e, 'ku aku nei imua o olua- i l Aole wau ō kela kanakapuu —■ wai eleele, ao ka mea hoi nana i ( lāwe aihu'e mai keia Lede hano-] |hano e noho' rnai nei maiuna oj 'kela noho. owau o Muratima, j jke Alii o ka lahui Mura. J Ai mea. nae ē. hooiaio aku. ai i ka*u e kamailio aku nei ia olua, ie hoik'e a'ku wau i kuu'helehelena imua o olua, ao ka mea paha e hooiaio loa aku ai i ka'u mea e kamailio aku nei ia olua," 1 keia wa i wehe ai o ua jPablo nei i kona uhi maka poo ->. īllo hae e palulu ana ma kona maka, a Jiq me.a oiaio, ua ike mai !a laua i ka helehe'ena M paele'ftauliuli*' iloko o kelji uhi maka ilīo-hae, a ua hoopahaohao' iā kp laua mau manao e keia mea |a ko laua maka e ike 'maka aku j nei. Aole io no keia o Koromaka I aka, he kanaka io no iloko o ke kapakila omaomao o ko laua hakualii, aka, aole nae oia o Koromaki. Ua ike mai la laua o ke kanaka Nubia no keia a lukou i ike maka ai i kona ikaika ku— pai&naha ma kela kahua moko — moko o lakou i hakako ai, a aole: loa he kanaiua iloko o laua no keia Kanaka kino nunui e ka~ | maiiio aku nei ia laua. Ua mao-! popo loa ua lilo io laua i mau pio sna keia k*inaka kino oolea | (Aole i pau) I