Ka Hoku o Hawaii, Volume XX, Number 32, 4 January 1927 — HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu) [ARTICLE]
HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu)
MOKUNA XVI. KAPIOO NUI,MA LAD>KA, KUU HOA AOHE AE NEI, LiULIU NA MOKUKAUA AUPUNI, KE KAUA MOANA KAMAHAO Ma ka wa i paa ai o Alevaire ma na lima loleoino o Koromaka, a iaia hoi e lawe ana i ua Ūi Paniolo nei no kahi ana i makemake ai e hoopaa aku laia, a hiki i ka manawa e pau pono ai kana apana hana i makemake ai e holopono loa, a mawaena oia kowa i lohe #ku ai kaua e kuu mea heluhelu maikai 'i ka leo walohia o Alevaire e kahea mai ana i kana kane aloha i keia mau olelo, ao na oielo no hoi i hoopuka mua ia aku'nei, aka, aole no nae he mea hewa no ka kaua moo ka lohe hou ia oia mau olelo uwaio hope a ka Ui Hapa o!o a Hapa Pelekane hoi, ae kaukau'ana hoi i na olelo waio— hia i kana kane o na hora kakai - ''kahi, Eia ūa mau oielo walohia nei; "E kuu aloha e! Eia wau ke haalele nei ia oe, Aole no he wahi makana a'u e haawi aku aj ia oe, aoīe hoi i noa kuu kino ia oe e ke aloha, aka, o kuu !hu wale no kau i honi mai, ao ka mua loa no paha ia, a me ka hopeokokaua honi ana," ae ia wau iloko ona lima o ke kanaka puuwai eleele ioa. Aloha no oe e kuu ipo aloha." Aole oia wale no na olelo waiohia i kahea ia mai e Ale — vaire i k»na iix> aloha, aka, ua lohe pu ia aku no hoi kekah? 0 kana msu olelo kaukau aloha 1 ka-"mahin& hiki wan'aao,'. aehoopuka ana hoi i keia mau olelo ano walohia maoli, a me he ala ka hoi e loh[e mai aiia ka "ma - hina hiki wanaao" ia mau olelo kaukau aloha. Eia ia mr»u ote!o Kaukau aloha hope no kana mea i aiona ai me kona puuwai ho'o«koa apau, ka mahina aloalo o ka wanaao, ai ike aku oe i kuu ipo aloha, ao ka hoomalielk: hoi o kuu puuwai, e hoopa aku hoi kou mau kukuna i kona mau . papalina aloha, ae hai iho hoi oe iaia. Eia kana Alcva!re iloko o na lima o ko kanaka puuwai loa. ao ka powa hoi o .na Pae mauna o lrel f ani '* Ae, e kuu mea heluhelu maikai o keia moolelo hooniua puuwai o ke aloha- Aioha io no ka kaua Alevairo, ua lawe ia aku la mai na ,ktxhina lepo o Ene'ani, a gia ka kaua Al«vairo ke al* kt-kahi e- ra moku--kaim pown o KoromakH,. a nona hoi'ka inoa o In*ro Ao Walaka hoi ka ipo aleha aī \;a Ledc aloha noi a kaua, a ia no hoi o'a he pio na ke kaikuahine o ka Nuuui Koromaka Mahone o IroUi!-;. a*? lawe ia ana hoi nia - !una o kekahi mokupowa' o u nei o kai, ai ike
hoi ma ka inoa o ka moku Bocaeio, ae hookele ia ana no hoi ua moku nei e ke Aliiwahine o ke kai ahiu. He mau alahele okoa uo ko keia mau moku e lawe ne? i ka laua mau pio no na wahi like ole. Ke nee nei laua ma ke ko<va kaulana o Dove, ae holo at<a nao ka moku o ke Alii Koromaka ma ke kukulu hema, ao ko Siela moku h'oi ke hoopii ala oia i k» jikau," O ka mea maopopo loa ē hoo — maikeike ia aku imua ou e kuu mea heluhelu o keia Moolelo, eik o Xjoromaka Mahone, a> kapa ia no nae i kekahi manawa o "Ko- | romaka Morana, t " e hoi nēj me ikana pio felua, oia no hoi ka Lede Aievaire ame ka' Nunui [Psbio, ao ke Kauwa aloha hoi, a ka Lede A]evai¥e, ae hoilioi āna o Koromaka Mahone i kana maū pio no ka aina o Iretani, ai ke ku ana ma kekahi awa huna, 'alaila, e lawe aku ana oia : Wana mau pio no na "pali hookui o lrelani, ao ka heme kuahiwi hoi 0 ua Kēikialii powa nei o ka aina kuahiwi-o Irelani kahiko, ai ike ia hoi'e kaua e kuu mea heluhelu maikai inamua aku nei o r< Ka Naitao ka aahu kila omaomao." A ma ia ano hookahi no hoi o Siela e lawe pio pu nei ia Kauna Walaka, ao ka mea hoi ana'i kuko nui loa ai, ai hiamoe maikai ole ai kona po, ae lawe pio ana hoi oia ia Kauna Walaka no kekahi Mokiipuni mehameha ma ke komohana ae o Norewai me Snedena, a he mokupuni hoOlulu hoi no ua Aliiwahine nei o ke kai ahiuMa keia wahi la e kuu mea heluhelu maikai. n na no palia oe he "Mea Heiuhelu mafkbi a 'maikai ole paha, aka, e hoolawa Imaikai ia aku ana no ia oe ka ! nani piha o keia moolelo maikai, ! O kou maikai- no hoi la e ku'u 'mea heluhelu, ola no hoi kou Ipaina iho ma ka papa-aina o kahi "HOKU" a kaua, a noonoo maikai ae hoi i kona wahi ola e hikl ai e hoolawa kupono ia aku 'ke ola o na Simai&na. nana e h'oo. moho nei kona mau' hua-kepau, 1 a©>teou maikai ole no hoi la, oia inohoikanoke pu iho no o na nenohua lokoino, aole hoi 'he wahi 'Xau 01iva o ke aloha" no kahi ola o kahi "Hoku hoo— ] manawanui a kaua/' Hana ia| mai hoi ke kaulike mawaena ou| e kuu mea heluhehi ame kahi j "Kauwa Hoomanawan\3i iloko 0 ! ka nele") E mahele aku ana ka hele ana o ka mooielo a kaua, oiai, ē iilo ana kekahi maha i ka m.001e10.0 ko Aievaire Jawe ia una, ui kekahi manawa no hoi e hoi ae ana no hoi ka nee ana o ka moolelo a kaua i ke Kauna! Walaka, nolaila, e *hoomaopopo| mua mai oe i keia mau me'a; ai o)e ai hoi e ahewa 'wale mai oe \ j ka mea kakau moolelo no iaj mea, a oia ke kumu e hoakāka e aku la i "ola honua '* Ma ka wa i lawe pio ia aku ai ka Ui A!evaire e na Mma kakauha o ke Keikialii Koromaka o Ireiani, ua hoihoi loa ia aku la no tiiaituna o kela moku i hoike ia ae nei kona inoa o *'lago " Ua hoihoi ioa ia aku la no hol o Alevaire no ke rumi kalina a oia no hoi ka runii paha e kapa mau ia iiei e kaCou "0 ka ruMii Kape--] na." ' | He keena keia i hoonani nui] i*a. ai oi loa aku m paha kona nani mamua o na rumi ka Hale aina i kukulu ia hoi maluna okaainapaa. | t T a hoehiluhilu mat>li ia no' keia Kumi Kapena me na kahiko nani lua oie, ae owaka ana naj pohaku makaniae, ao kona mau| uolio puiu noluuolu ua huunuia; o keia mau noho me na i iopi «rula, ae owaka mai ana ia; mau kahiko hoonanl hHahPiu ua Oua iwi o keia uioku I kahik^
af ae ka n4nft ole !ka nui o ka llio. Ua kbmo no paha.ka manas iloko o ua Kelkialii powa nei, e lilo keia mau niea hoonani a hoohiluhilu hoi 1 mea paha e lawe aku al i na manao hoohihi o ka 4l Ui Hapa Paniolo, " a lilo hoi i mea wehe tfīua ae i*ka manao o ka puuwai'o ka T7i o Pela io anei ka manao o ka hooko ia o kona īhanao kuko ino? | ona naii io no aka manao e 'uilani ae ai ua hoakoakoa'io ia 'no a waiho mokaki ma kela Keena K|ipena o ua moku powa lagonei o ka Nunui Morana o Ire!a»ii. l E lilo io ana anei ia mau nani i mēa kaūo io aku i |ka mānao hoohihi o ka kakou lXede o'ka k!ha o ka Pomegerafae, ! ao ka a!ha hoi o' na "Huihui waina paU nani." ! Aka nafe. he mau moeuhane' palaualelo wale ia a ua Alii powa nei o na m'alina nihinlhi o Ire— lani, oiai, mai ke sekona mua loa neri hoea aku ai 6 Alevaire ilalo 0 keia runiT nani o ke Cabina o kela moku, ua piha ae la kona mau maka i na waimaka, ae he!etef aßa hoi ia mau kulu— waimakaiha'kona mau papallna noheahea. a aole Iho la he ikf ā ja mau maka aloha i kela mau | nani waiwai ole, oiai, ua hoo — 1 piha ia no na o'nohi maka ike o kh kaua Ui kamahao me na i helehelena o kana mea i aloha ai, a oia no hoi "Ke Kauna opio «i Sutowoleda/' nolaila, aole he rumi e kipa mai ai oia mau mea nani a Korom.aka limanui i hana ai, ua nele i ka rumi oieekipamai ai, ua pifea e no| ka rumj ī "ke aloha i wili pap'alua ia. ' ,Ua nohoaiii iho la ke| aloha ipo i ka nohoalii o ka! ' 'l'uuwai" o ka Ui Hi&>a Pani - ] oio, aoie hoi he puka h'ou e komo aku ai ia mau nani mae wa'e a ka lima o kanaka i hoonanir-! nani waie ai. 0 ke aloha paha' keia aka poe kahīko e hoomaoe ae ai i kekahi manawa. "He' «ioha kakia iwi o ka ipo aloha."j i ua Ui ;■ Aievaire e noho ana iioko o keia uiuwehi o ka nani o' ke Qabina.o ka moku "iago ' uai hoomakapp īa kona mau maka no kela mau $ani "Mae wale" e aioha e papahi mau ana iiuna o kona puuwai. "He mea hoo—j makapo no ia hoi ke aloha/' wahi no aka pee lax\ ena oleio e hoopuka ae ai. H<i hooko ana uo hoi paha keia i kela oleio o ke īī\eie a "Hiiaka 5 ' i kau aku ai ia Lohiau ma ka p.oli o Makua, ai ka manawa no hoi a ua Alii Kauai aiae meo aku ana 1 ke Alii- — wahineo Maku*. "He manu ke «iuha, aole iaia kau oie '' , Oiai no tiae o Alevaire e noho ana me na waimaka hetelei iloko o koia rumi Cabena nani o ka moku lago, aja aku hoi mamua aku o kela moku, a! loko ho! o kekahi rūm'i hao pouli, a he rumi hoi \ hoopuni ia e' na papaa hao manaonao e hoho pio ana kana kāuwa puiiahele, a oia no hoi ' Nunu? Nubia, ai kamnaina no hoi ia kaua e kuu mea heluheiu ma ka inoa o Pabio. Aoie ioa o Aievaire i moeuhane ae, eia no ma kahi anana kakaikahi ke noho mai nei ma ke ano hao poino kana kauwa punahele, H iike me ka ia ana o kekahi holohokma hihiu tiga, a peia iho la no ko Paboio hoopaa ta ana. aka, ua hiki io no ia Koromaka ke hoopaa pie i ke kino u ua Numii Pab!o nei, aka, aole nae e hiki iaia ke hoopahao i ka manao kuokoa i!oko o ua kauwa' aloha nei a Alevaire, a me ia paa qq iloko q keia k t «ena pouli. ua kamailio ae fa no oia laia iho i keia mau olelo ano kuokoa. **Muralya! Kke allī. powa o Iretaui £ka lion» eleele paumaele>S*oka lima hoi i kaili mai ne! i kuu Hakuwahine, a ia oe hoi e hoopaaana ia'u maanei, eia nae e hoike aku wau ia oe 4 "Ua manao oe oka Daa ia, eia nae o ka heino !a/■ f Aole i pau)