Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 51, 11 Mei 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

Hoea aku la laua nei ma ka waha o ke ana, a ua hele o hoi

owaho a aaki ka pouli, a ia manawa no o Hiiaka i kamailio aku ai ia Wahineomao i keia mau olelo hoomakaukau. "Ea, kau mai hoi paha oe ma kuu kua, ae waha hoi me ka puliki ana a paa, a huli hoi aku hoi kaua no lalo." O ko Wahineomao kau aku la no ia ma ke kua o ke aikane, a ia manawa pu no hoi o Hiiaki i kuu iho ai i ka pa-u ona me ka hoomohala ana ae a puni oia, a ia manawa no o Hiiaka i lele aku ai mai luna aku o kela pali, ae lele ana hoi ma ke kikaha ana me he manu "iwa" ala i ka la makani. Oia lele no hoi o laua ma kela ano kikahakaha, a hiki wale no i ka ili ana aku i ka honua paa olalo. Hala ae la hoi ia pilikia ua hoea aku la i ka honua-paa, ae ai ia ai hoi kalo-moa. I ke kuu ana o laua nei ilalo me ka maalahi, alaila, hoi aku la no hoi laua o ka hale lau-ki, a oiai eia no hoi ka puniu uhane o Lohiau ia laua nei, oia hoi ia no kahi i paa al, !a komo ana aku o lauaneii kela.hale lau-ki, ua hoomaha iho la na kino luhi o laua nei, oiai, ua luhi no hoi ipaha i ka paio ana me na hoa paio i lilo aku la i mea ole i ka mana o ka pa-u uwila o Hiiaka. Ia laua nei e hoomaha ana me ka maikai, ua pane mai la o Hiiaka i ke aikane i keia mau olelo. "Akeiekele no kaua i ka make * na wahine kupua o kela mau pali, I uuku mai no ko'u wahi mana, i na no la ua pau poo a pau hiu kaua i kela mau wahine kupua, aka, ua pakele hoi kaua i keia manawa a ke ike aku nei kekahi i kekahi. He hookahi nae o'u pilikia nui, e hi'a nei a wela ka lau o kuu mau iihilihi, oia no ke aloha ole 0 ke Kaikuaana Haku o kakou, aka hoi, na keia mua aku no nae e hoike maopopo loa mai ka oiaio oia mau hana a ua Haku Kaikuaana nei o kakou. Oka kaija hana nae o keia manawa aku, o ka hoola i ke kane nei a kakou. 1 ei aku no hoi ka ikaika o ka raake me ka palaho. mamua o ko'u, alaiia, neleno hoi kakou i ke kane ole, aka, i nui no hoi.ka ikaika o ka'u uule, hoi no kaua i Hawaii me ka puolo o ke aloha. 1 Penei nae hoi kaua e liana aku ai ; ii ke kanea kakou. E hoihoi mua] kaua i ka uhane oia nei a kome! iioko o ke kino e w.aiho mai la iloko o keia puolo, a oia paha ka hana mua !oa a kakou e har.a aku: ai." Wah) a Hiiaka i kamailio aku ai ī ke aikane mo kahi Kahu pokii ona, oia hoi o rau-o-i«a!,*u- I "A pehou oe o Uoihoi aku ui l\ ke kino uhano oka Kano kaKou iloko o kona kino muke o Iw&iho mai nei?" wahi a W.\hineomao > !ī!Mu'aTul ai' la Hu.»k'a. , Eka makamaka heluhelu maikai, iua keia;Wahi kaua ia e noonoo ai no hana kupaianaha aka Wahi je poai-moku, ao ka hana paha * kaua e manao iho 4i, e ke \vale no a ke Akua ipekie loa ka moa e hiki e "hovloli i iiB kan&wai paa „o Ha honua KI • -

Mamua nae o ko kaua nee ana akuho kokaua moolelo kaulana o ko kaua ama aloha nei, -he mea maikai no paha ka hoakaka iki aku i kekahi piau olelo no keia mea ! hoike ia ma keia Moolelo Kaao o HHaka-i-ka-poli-o-Pele.

Ma keia moolelo no hoi kaua i hoomaopopo iho la i ku malie jki ana hoi okalae like me ka Hiiaka* i uwalo ai, ai holopono ai hoi kana hana imi i ke kino me" ka uhane o Lohiau-ipo. Aole wale no hoi ma kei& moo. !elo o Hiiaka ka mea i, kamjailio ia no ka la, aka, ma, ka moolelo no hoi o Maui ke keiki "mama a Hina," ua hoomaopppo ia nō hoi ka hoohele malie ia ana o k?i la, ai maloe maikai ai hoi ke k9.pa kuku ako Maui makuahbe. , Ma ka wa hoi a kā poe loea, Imi Baijbala e hoomaopopo ihp i keia ano kaao o lea poe |Jawaii, ai kupaianaha ai /hoi k$ hoolohe mai o ka la i ke kahea uwalo a Hiiaka» a me ka Maui hoihoi ana i ka hele awivyi wale ana p £a la, a lilo hoi i mea &ele malie, |a hoihoi ia ae ia hoi ka |o ka ' olohe imi Bai.bala i ko losua kauoha ana i ka la me ka mahina e kau malie hoi, ai .olelo aku ai oia i keia mau olelo.

"E ka la, e.kau malie h§i oe maluna o Gibeona, ao kā mahina I hoi maluna o ke awaw.a o As'eke-j lona. " A hoolohe io ia mai la kela leo kauoha ō keia kanaka o' ke Akua. Ma ka Mokuna 38 hoi 0 Isaia, a ma ka Pauku .8 oia.Mokuna, ua hooKakalia ia hoi k.a ne§ ana o ka la, ai hoike ia hoi m.a keīa mau olelo penei. "Aia hoi, ehoihoi hope no wau 1 hope ike aka o na degere, ai ike ia hoi ma ka mea ana 'a Ahaza, he umi degere ka hoi hope ana. A hoi hope io no k'a ,!a i umi degere, o ha degere nae e iho ana i!afo.' v

Pehea 1? i loaa ai keia mau Moolelo i ko kakou mau Kupuna kahiko, ai kulike hoi ka olelo ana oia mau moolelo me ko ka Palat)ala Hemolele i hoike ia ae la? TJa lohe mua no anei ko kakou mau Kupuna- i ka Moolelo o losua ai ka moolelo hoi o Hezekia ke Ālii, ao na mea hoi nona kela mau moolelo pili i ka Ia?" E hoomaopopo heu hoi kaua e kuu mea heluhelu maikai ma keia wahi. Ma ka manawa i kaua ai o losua ka poe o Gi-— beona, a oia ka manawa ana i kauoha ai 1 ka Ia e kau malie ka la ma Gibeona, a ma ka wa hoi i hooili ia ai ke kaua mawāena o Hiiaka e Kalanamainuu ma, ai ka hope hoi oia hooili kaua weliweli ma ka pali o Kee, a o?a hoi ka manawa a Hiiaka i paeaea aku ai i kela kau uwalo 1 ka la e kali iki hoi kona kapoo ana ma ka muli o Hea. 0 keia mau moolelo kahiko o Hawaii nei, ai loaa hoi i ka poe kahiko o keia aiua, ai ka lioea āua iiiiii iioi o ka Qlelo a ke Akua i ia*c ia aiai e Misiv)uaii i k<iia aiuu alohii o kakou, a oia paha kekakī mea uaua i UouU. koke aiai i ka uoouoo. o kekahi o ko kakou iiidU Kupuua a hOokipa k«kt uui la lakou i ka Qiaio o ka Oklo a ke Akua Uoko o ko iakou oU aua. uiuii ia ko lakou luūu uuui iO e «a iuoolelo piu i ua Ka.ūi.. *nv»U 4 iUniiiii »u e U i'\ j ; j kei.i aiuu, „d ka ■ i "Vi)i Kolu 1 ' hod ( e- k(. K-iukolu Manukw," o Ko Likon o?c!o tio ia ia ; ikau :;.o '(j iui Akiia :k> keia o ko r.:.,u Kuptr.v, j r.,i K^.o-.-i l:i\ve :: ; -,i tn,i k.i iuoa \vak no k;i llke v'.c/' Ano kuu mo:\ ?\ciulu : lu ;u.uk„ii, ho v.uui lio:ik:tkvi hoe^īlpii; vsm!C s;o ko:.!, o ku :iiCa tiui a kviu \ o k,V'.' iku &; uo ko:,i tnv in»\ ,vku o KO \ ,\vu - it!o kamahāo, eia uo ka hau*

. hoola a Hiiaka i ke kino uiake o Lohiau-ipo. He maliele uuo uui loa keia o ko kakou nioolelo, a me ka haua nui no hoi ka uiea "Ka— ka« Moolelo" e wae mai ai i ke —. kahi mati niea iike ole mai na mahele ekolu o keia Moōlelo o Hiiaka i kaniailio ia e na Kupuna o kakou i kela wa kahiko oka ai nee mai h<ji kajmu c keia Moolelp nia ka hoike waha mai o kekalii pge i kekahi poe, oiai, aole lioi a lakou mau buke a olelo paha e hiki ai e kakau pololei ia ai ko kakou mau Moolelo kamahao o ka aloha okaKou, K oluolu no eae kakou i na mea 1 hoploaa ia mai ia ka-— kou. , '

0 ka mea i loaa i ka "Mea Kakau Moolelo'' i keia wa, he ekola iip ia ; maliele, a, mai loko, ,mai 110 hoi oua o ekolu maheie i UoopuJta o keia moolelo kaulana aka, he uuku loa no nae na wahi oielo hoakaka no keia hana kau — lana a Hiuka i iiana ai, ma koua paeaea aua i ka la e kau iki ,iho hoi,, a hiki hoi i ka loaa ana o ua mea . aiia e iaii, ana. Ma na elua i hoolaha ia o keia Mpolelo he powehiwehi loa na niea i kaoiaiiio ia no keia wahi o ka moolelo o Uiiaka* a he ano like ols no hoi ka hoike, a kela mau , mea nana keia Moolelo, 3, , p,o nas ka mea i ike īa ma na Mooielo kahiko o Ha-waii nei % he ano iii£C ple kf, paa ana i kekahi a he. kahuli iki ae no hoi ka kekahi t aka, o ka mea, nui no uae, ua hoike ja mai kekahi mea i paa i ka poe kahiko, a.aole no hoi kakou e ahewa.wale aku i Keia iike ole, oiai» aole uo hoi i kakau ia ka nee aua mai o ko kakou mau moolelo»

aka, m4tfQuli.no ia o kj* paa ana ma. k* waha mai kekalU hanauna ai kekahi . ■ E oluolu mai no e k« makoa poe heluhela i ka lawe aku i aa mea i loaa ia makou, ae hoolaha aku nei hoi i keia "Kaao Pookela loa oko kakou lahui." E nee aku kakou no k:> kakou moolelo. 4< K kuu aikane aloha e. wahi a Hiiaka i kamailio akii ai ia Wa— hiheoniao, Ua ninau mai nei ee ia'tt, pehea la wau e hiki ai ke hoihoi hou i ka uhane o ke kane a kakou iloko o kona kiuo. He m«a oiaio no he hana nui maoli no ia e hoao aku ai, he hana pohihihī no |a i tca manao o ke kanaka, a he hana kapono wale no hoī i na akua ke hana ia hana. Q ka hooulu ana i ka ulumahiehie o na launa — hele uliuli o ka waokele. oia hoi ka ieie, ka palapalai, ka maile. ka lehua, ao qh ]au Hpolipo no apau o ka waokele, oia ka kau;>. hana nua e hoohnna aku ai, s pau i;i mau hana hoouhi mai. alaik. e imi uku kana i ka wai-huai auie ka lani, a loia ia mau mea, ae ku ana hoi iloko o na poi hou loa, ai hoohana ole ia no kekahi hana maiuua aku? He mau mea hou loa i lawel.iwe ole īa kekahi hana okoa ae maloko oiA mau poi, Alaila, hookomo iaku ua mau wni lani aei iloko o na I huawai ihiloa, a makaukau ia mau mea uia ieo lakou wuhi, aiaila, i hoala ua hana puie. 1k« wau i ka'u man knkna pule. ai hai fole ka pule. ola oia nei ia katta, «ka, i haki ka puU; a pa« kauua o ka haki atu\ o ka kupuīe. alaiK ao!e oia nei e oU ia kaua. A hookomo kauu i ka uhane oia nei iloko o kona kino, alaila, he kakelekele akw sa hana maho}»e. 0 KahuTT, o Kahcla*lja wai a' u e k/'kekkHe akti ai.*' (Aoloipau.) i» ka hauw&L o U«iU Ui* iUv<?kAhu Fo4ha