Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 22, 20 ʻOkakopa 1925 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

0 ka ai iho la no ia o na mea apau iua puaa nei, a o Hiidka nae, lalau aku la oia i ka luau maka e waiho ana imua o kona aio, a me ia maka no ua ai ae la oia i kela iuau me he luau moa ala. Mainuli o keia ano ai ana a Hiiaka ua nana mai la.ka lehu— iehu o kela haie haiau hula iaia amekeanoo kana ai ana, a ua ike mai'la no iakou maia.ano ai ana o Hiiaka, he ano kino papalua io no kona. 0 ka hele no hoi ia a p&u ka ai ana o na mea apau iloko o ke!a ua ku ae la o Hiiaka iluna, a o'elo aku la l na poe apau iloko o keia Hale halau i keia mau olelo, "Auhea. oukou apau, eia wau ke hele nei. ae noho no hoi oukou me ka hoomanao i na hua kanaenae a'u i kamailio mua aku ai ia oukou. He ai he ia, ahe ola no hoi iloko oia mau olelo kanaenae Eiamakou.ke hele nei, a ua ai iho la no hoi makou a lawa i, ko oukou aloha me ko oukou ioko--maikai." 1 ka"pau ana no o kela olelo i na kamaaina maikai o kela> wahi/ua haawi hope aku la īakou J nei i ke aloha ia lakou, ao ko: Hiiaka puka' mai la no ia me kaj hahai ia mai e kana aikant' Wa- J hineomao ame ko 'aua wāhi Kahu) Pauopalae. j 0 ko lakou hele aku la no ia " me ka maikai, a hala na Hama— 1 kua o Maui, a hala pu ae la na) Haiku, a hoea loa aku la no hoi • lakou i Wailnku. Hoomau aku j 1a no lakou nei i ka hele ana aj hoea aku la i Kahakuloa alaila,' ike aku la o Hiiaka i kekahi poe' kaikamaMn" nei i ka lei I'aHoa nei, ua p«ne hoomakeakH 1 mei 1» kekahi o u* rr,»a kai —

kamahine e kui lei hala anau 0 ko lakou hele aku la no ia a hoea i kahi o ua poe kaikamahine nei e kui ana i ka pua hala» ia maīiawa o Hiiaka i noi aku ai j ua poe kaikamahine nei i lei hala nona, oiai, ua hootnanao raai la no hoi o Hiiaka i ka laua hana e hana ai 'me kana aikane i kai o Kapaau. He ekolu keia poe kaikamahine e kui lei hala ana, ahe ekolu no hoi mau lei a ua poe kaikamahine nei i haawi mai ai no lakou nei pakah'i, ae lawa pono ai hoi lakou nei i lei pakahi, Mamua naē oka haawi ana mai o ua mau kaikamahine nei i keia ipau olelo ja Hiiaka,

"Ua maikai uau noi ana mai nei i ka lei no oukou. aka, ua hoopaa hoi paha'wau i kuu lei a lei mua ia e Hiiaka-i-ka-poii-o Pele. A ina hoi o Hii&ka-i-ka-poli-Peleoe, alaila, leaa kuu lelia oe. Ao kekahi mea rso hoi, mea paha he huakai imi pomaikai ka oukov, a lei € hoi oukou i ka lei makole, āo ka hoopuukahua ia no ia o ka oukou huakai," la manawa no o Hiiaka i pane aku ai i kela mau oleio a ke kaikamahine i kamailio mai me kona ike mua ole o Hiiaka keia nana i noi aku la ka lei. ,4 Ua maopopo ae la kau mau oielo no ko tei i kui ai. E nināu wale aku no hol wau ia oe, He auniakua Hilaka ka paha kou me kou mau makua e hiiiuai nei?" Ae koke maila no ua kaika - mah»ie nei no keia nmau a Ilii - aka, ae hooiaio ana hoī inma & lākou 'H'i he "Aumakua Hiiaka io no ko iakou e hilinai

"A pehea, he ike no nae paha oukou i ka waiwai o keia auma--kua a oukou e hūinai nei? wahi a : Hi-'aka I kamailio hou aku ai. Ae mai ia no, ua kaikamahine nei i kela ninau a Hiiaka, a me ke kamailio pu mai i keia mau olelo. "fle nui na pomaikai i loaa ia makou raa ia Hiiaka mai. Loaa ia makou ka ai, a loaa pu no hoi ka ja ame na aahu e pono ai makou. A ola no hoi ka mai mamuli o ka lawelawe ana o ko'u makua— kane me ka nui ole o ka hana. "■ la'manawa o Hiiaka i ninau hou aku iua kaikamahine nei i keia ninau iaia. "Ha, ika ma— nawaelei ai ko makuakane i k? lei hala, he oli no anei oia i ka inoa o ua akua nei o oukou?"

Ae mai 1a no ua ka?kamahine nei me ka olelo pu mai i keia maw olelo ia Hiiaka, "I ka manawa % lei ai oia i ka lei hala. alaila, oli oia i kekahi mele i kapa ia o Kauhi-kai-maka-o ka lani." "Aohe'mele lei hala hou ae a ko makuakane e oli ai i kona manawa e lei ai i ka lei hala? <4 He mele hou ae no kekahi ana e oli ai i ka manawa e kau ana ka lei hala i kona ai, ai ole ia i kona j>oo paha, a oia mele ana e oli ai, oia no o "Wailua-iki. Ua hai mai no hoi ua makua— 'kane nei o'u ia'u, na Hiiaka no ka 1 00 kona mau kupuna i keia mau mele lei hala. TJa hoike pu mai no hoi ua makuakane nei ia'u, a ia no a he poe pili ia Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele, alaila ka loaa kela'mau meīe, a kohu ho hoi ke oli ana i keia mau miele. | "A pehea la, ina paha e loaa iole aku ana keia mau mele i kfe Īoīi ia aku e a'u elaila, aole no ipaha oe e haawi mai ana i ko lei 'hala ia'u, wahia Hiiaka i ninau ' hou aku ai i ua kaikamahine nei- - Pane mai la ua kaikamahine Inēi i keia mau olelo ia Hiiaka m.e |ka minoaka oluolu tna kona mau rhelehelena. "I na no e hiki ana |ia oe ke oli mai i kela inele, . alaila, o Hiiaka no oe, a nau no 'e lei na lei a makou i kui ai-" • la manawa no hoi o Hiiaka i kamailio aku ai i ua kaikamahine i nei i keia mau olelo me ka leo oluolu.

4i Ua koho pololei mai la oe ia'u e ka "Ula paa/' ao Hiiaka io no wsu, ao keia wahine la he aikane na'u, ao Wahineomao kona inoa, ao kela wahine aku hoi, he Pokii no ia no'u. I mea no nae e manalo ai ko olelo hoopaa, aiaila, e oli aku no hoi wau ī keia meie o Kauhi-kai-maka-o ka'ani. E hoolohe mai pahaoe, i"na paha uAlike' hoi lea'u uhau ana aku me ka ko makuakane e kau aku ai imua o ka aumakua o oukou."

Me keia mau olelo ua hoomaka aku la o Hiiaka e uhau.i kela kau aha i hoike aku la imua o keia mau kaikamahinē. - 0 0 ka pah kekee o Halawalawa, O Kuahiwi mauna pali poko o Kehoi, E like hoi me Kaliuwaa, Kapali olelo e # o Puna i Hiio, Ka hala o Manuukeau, E kui, f! iei wau e, 0 ka uhi i ka maka i ka hulu'a, 0 pua alani i ka maka o Peapea, 1 ka hulu o ka manu, l luuiu ka hulu o ka manu i ka ' I Ke lele kahai a }upe a!a Le!e mai ana kou aloha ia*u, Leie mai ana me ke ala o ka ha!a, . I Ua haia ole oe, ua noa ia'u, : Owau nei no ia o Hiiakaika — poliopele, | A na'u e iei ko iei e ke aloha» Homai ana hoi ua aloha | Aioha mai koi e. j