Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 18, 24 September 1925 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko lta\ Hoku poe heluhelu)

0 ka hele kela o ko lakou holo ana a hoea paha i ka hapalua like o ka moana, ae huli aioAlenuihaha, a huli no hoi o Alekaw&hawaha, manao ihb la ua mau wahi kanaka nei ua ka loa ia o Hiiakā ma i ka hiamee. 0 ka piikoi no o keia mau wahi Kanaka kolohe, oia no ka U.i kilakila ' 0 .Hāiemaumau.*' 1 kela manawa i kunou mai ai kahi kanaka mamua o ka waa i kona kokoolua, a me ke kuhikuhi pu ae hoi i kahi o līiiaka e moe ana, 0 kahi kanaka hoi mahope 0 ka waa, ua kunou aku lā no hoi oia i kela wahi kanaka ma— mua me he ala e olelo aku ana> oia ka mua o laua e pii ae ai i ka <4 Pali kapu o Keoua," ai ole ia e nee mai hoi a kau iluna o na "lehua o Kalilikaua." Ke iuliluli mai la hoi ke poo o kahi ka nākā mamua me he ala e kamailio mai ana, o ke kanaka np mahof;e e paa ana i ka hoe ka mua, aka, ua kuhikuhi iho la hoi ke kanaka mahope i ka hoe ana e paa ana, ae u)i ana hoi i ka hoe hookele •pololei o ka waa o lakou, ā ina paha oia e haalele iho i kona wahi e hookele anā, alaiia, e pokākaa ana ka waa o lakou. Ma ke kuhikuhi ana o na jima keia kamaiiiō ana o laua, a oiai no hoi he po mahina konane kela ā lā'— kou e holo nei, nolāila, ua ahu wale na mea apau a laua ē kamailio nei e like me ka poe kuli. Mahope o ko laua hoohalā ana 1 ke kamailio ana e like me ka poe kūli, ua maopopo iho la paha ia laua ka mea e hana ai, alaila hoomaka mai la kahi k'anaka mamua o ka wa e kokolo mai i kahi o Hiiaka e moe ana, ā* me ka manao io no hoi e "Kau iluna o kalehua o Kulilikaua, ,, a mamua nae o ke kokoke loa ana m*aī o ua wahi kanaka "Oehaa" nei. (Apiki) i kahi o Hiiaka e* moe ana, uahoopuiwa nuiiaoiai ke kani ana ae oke oli a Hiiaka, a oia hoi keia "kau" māikai. Ku lua na opua rl:a lewa, Hoawihi kau ana na maka, Ko maka kiinoa, kunou mai e, Kokolo ana ka ohu o Kahikinui, Kolo no e hoonuu i kanahele, 0 ua hele hilahila oīe i ke kolo-e, Ke kokoio la nae hoi, e ko-lo e t Ihea la hoi ka makemake hai i *e ao, 1 i,iku paha ia la no ka waa-e, I ka lohe ana o kahi kanaka e kokolo mai nei i kahi o Hiiaka e moe ana ī keia kahea kau a ka wahine a laua i makemake loa ai—e Halahala-kau ka lewa luna me ka lewa lalo, Ē mimiki au-mlmiki me ke au-lawe, ua make loa iho la oia i ka hilahila, 0 'kahi kanaka hoi keia mahope e paa ana i ka hoe o kā waa, ua ouiki ae la oia i kōna waha po aka loa no kona wahi kokooluā i kuemi hope aku la i hope. A oia wahl kanaka ala i kuemi hopt āku la 5 hope, ua piha lua iho la oia i ku hiiāhila no keia mau olelo o ke o!i a ka wahwe m i kaukau ae aHloko 0 kela manawa* laua i manao ai ua pauhia !oa la i ka hiamoe, aole w.ale hoi oka hilahila, aka, ua piha iho !a oia ika hoo

naukiuki i kona hoa e noke ala i kahaaloulou aka, ae puliki hoi kona lima ī kona wāha. Ua r.ana maī ia oia me ka hoonaukiuki maoii, a wiliwiii mai la kana puupuu i kona hoa kanakk, a ina' pana ma kahi kokoke loa "aku kona hoa holowaa, i na paha ua haawi na ai a "wahie" i kona_ ; hoa oke alaholo moana, Aole i j hoao,iki hou ua mau wahi kana-| ka riēi e hoohana i ka laua hana ano lapuale, a hiki wale.n.o i ka manawa i pae aku ai i ka aina. E ka makamaka heluhelu o keia Moolelo kaulana o Hiiaka, he mea gono no pa'ha e hoakaka !iki aku noi ka "Mea Kakau Mooi lelo o Hiiaka i kekahi mau mea, jae hoakaka iki aku hoi i kekahi imau mea like ole iwaena o ka ipoe paa moolelo o Hiiaka. i Ma kahi mahele oka poe paa Imoolelo o Hiiaka, ua olelo ia, o !ka waa no o Hiiaka ma i holo imai ai mai Hawaii i Maui, ai I Molokai hoi, a hoea lea paha i 'Oahu, oia no ke kino waa o Ka - nemilōhae, ai haawi ia mai hoi la Hiiaka e kona kaikuaana Pele s ala holo-moana nona e kii ai i ke kāne a laua i Kauai, a he ano kino kookoo hoi i ka lima o Hii — aka nia kana huakai hele. He elua ka mea i haawi ia mai e Pele ia Hiiaka i mau kokua nui nona ma keia huaka: hele ana i Kauai, oia hoi ka "Lima lo Ki — lauea" ai ike ia hoi ka "Pau Uwila o Hiiaka," ao ka lua hoi keia "Kookoo o Kanemilohae." I ka hiki ana ka o Hiiaka i ka Mokupuni o Oahu, ama kahi e likeianei oka "Lae o Kaena," !ua waiho iho la ka o Hiiaka i i'kela kookoo waa ona, ua nonoi j'aku la oia ia Kalaeokaena me Pohaku-o-Kauai i waa nona e hoio ai me kona man hoa no Kauai. : Malia paha he pololei no ia j 4 'paa moolelo ' a kekahi poe, aka eia no hoi ka mea kakau ke hahai jnei no hoi ma kana Moolelo i j manao ai oia no hoi ka pofoiei. Eia hou no kekahi mahela ma 'kekahi maheie o Hiiaka, ma ko {lakou haalele aiia ia Kukuipahu, 'ua holo lako'j a pae i Nuu ma Kaupo, aka, ke hahai nei no ka t mea Kakau i kana Moolelo i mar nao ai ua pololei, oiai, ua kauoha no o Pele i kona kaikaina, e holo mau no oia aia ka aoao makani. a aole hoi ma ka aoao lulu ma— kani ole, E waiho aku no na paa «molelo a kekahi poe, ae hoohele aku no ka mea "Kakau Moolelo" ma ke alahele no ana i manao ai oia ka pololei. .0 ko iakou nei holo no ia a pae aku la ma kekahi wahi o Kahikihui, a pae aku la hoi ma kekahi wahi i kapa ia mahope mai "0 na Kapuai o Kamehameha," a he wahi paha i kaulana l?a hooili kaua kaulana a ua "Naī Aupuni nei," ao kahi paha ana i hoao āi&e hoopakele i kanaKumu ao kaka-laau Kekuhaupio, ai hoopakele ai mai ka lima mai o ka poe koa kaua o Maui, ao na koa kaulana hoi o ka Moi KahekilL i I lawa no a pae ka waa i uka o kei« wahi i olelo ia ae ia, o ieie aku la no ia o HiiaKk ma, a kaha aku la no e hele me ka hoomaopopo hou ole mai i na wahi kanaka nona ka waa. | Ika ike ana o ua mau wahi Ikanakaneii keia hele o Hiiaka |ma, ua kahea aku la ua man wahi kanaka nei ia Hiiaka ma; | me ka olelo aku i keia mau elelo, J | "E lakou ala-hoi e hele ala ?ī| | Nc!;o mai hoi paha kakou e hapaī j pu ak a i ka waa o kakou i uka o| ka aina. A kau aku hoi l uka o j ka alna, alaila, hookahi hoi ko| kakou hele \ki aua- _ J • <Ae}eiP*u) |