Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 21, 16 ʻOkakopa 1924 — HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu)

MOKUNA IV KE KINOWAILUA I KE KULU AUMOE Mahope iho o ka akakuu iki ana mai o Ka!ara e like me ia i hoiile ia ae nei ma kela helu i hala aku nei, āi hoike ia hoi ma na Mokuna o Keia Moolelo i halā aku nei, ua hoi like aku la ua Hakuwahine nei riie kana kane no ka rumi aina o ko. lakou home, ao kahi hoi o k* laua mau keiki e kali māi Ja ia laua no kā paina kakahiaka. He mea oiaio no ua ano ahulu ka lakou mau mea ai, a ua maalHi hoi no ka hala loa o ka manawa ai kupono,® la' lauā no nae a komo iloko o kela rumi aina, ua ninau koke mai la no ka Lede M^alena 4 i kona mai; makua i keia ninau. "Ea, heaha hoi ko olua maa i lohi loa ai, ai hoi mua ole mai nei h)i e paina kakou, ua ano maalili maoli no ka kakou mau mea ai I keia manawa, ā hē ano'ko'hu olē maoli no ka ai ana aku, Aole no hoi ou oielo mai e Mama e hele ana oe e kuauhau me Papa, i na no lu hoi ua paina mua iho nei maua me ke kali ofe aku ia olua. Ua hoea mai la nae hoi olua, ae paina kakou i keia manawa, oiai, ua hele mai la hoiapololi," Aole walaau a Walaka no keia mau olelo a ksna kaikuahine, a ua noho iho la lakou me ka ekemu ol€ aku 0 kekahi i ke— kahi. Ika pau ana 0 ka lakou paina ana ua haalēle iho la lakou i Keena aina. ao ka Lede Valeria hoi ua pfuka loa aku la no oia iwaho 0 ke kihapai pua e ako pua ai, ao Walaka hoi ua hele aku la oia no ka * halelie, a kau aku la maluna 0 kona lio punahele, a hele aku la i ka hololio ia kakahiaka mai— kai. 0 na makua hoi ke noho ala no laua me na kaumaha e halii ana iluna pakahi 0 laua, a ia mahawa 110 hoi i hoi loa aku ai ka Haku Robaia no kona koena imi palapala, a malaila oia i hoohalaai i kekalu mau hora, ae noonoo ana hoī i kana nwa e hana hku ai m keia pilikia nui # haawe nei iluna o kona ohana la manawa no hoi i ko.no m&i ai kana wahine, a kanmiMo iho Ia laua iwaena iho no 0 laua, a ia manawa no hoi ka Haku Robata i hoike mai ai i kana wahine no ka hoi mai oka llaku KaUnvo 1 Enelani i kekahi n»au la e hot>a koke mai ana. Ia msnawa no hoi i kamailio aku ai ka Hakuwahine i kana kane i keia mau olelo, "Hoaha a ua nei ko kaua pomalk&i I kona hoi mai i Ewlnm «ei, oiai, aoto no he iiiea kupono r»o ka kaua kaikaumh»m > ke mare aku iaia, oiai, ua inai wau no kona ano uoho uhauha ana, a u» hlki oie i kona ano nole ke m*lamB mai 1 ka kaua kaikainahine, Aole anoi hvH o ka mm oiaio o pih ana iaia \ keia manawa» he kanaka opio oia Uoko o ka nele. «0 hiki hm iala « malama i Kona mau pono i piu ik\i I» i ka uhaai iA,"

"Ke manaoio nei wau ua pofolei loa kau i kamailio mai la e Kalara, oiai, ua hoike mai no o Walaka ia'u, ua nui maoli no kona lilo i l a piliwaiwai, ai ka noho uhauha ana i kona mau pono ma Enelani nei, a mamuli paha o kona nele oia e huli hoi mai nei i Enelani nei, a me ka i manao paha e loaa iaia kekahi wahine waiwai; ae hiki ai hoi e hoopakele hou i kona mau wai— wai i morati ia. He mea iwino maoli no ka kaua kaikamahinē ka mare ana aku i ke kanaka nele e like rne ia, ai ka hui ana ae oko laua riele, alaila, e hele loa aku ana ilo.ko oka piUkia, Aole no hoi o kaua manaolana iluna ona, oīai, ua nele oia i ka mea e hoopakele ai 1 kona mau waiwai. porioi:iho." ' ' Noho hamau iho la ua Ela no kekahi manawa, ai ka hala ana o kekkhī manawa, ua ka— mailio hou aku la oia i kana wahine i keia mau olelo. r"Ano, ua makemake wau e hoike aku ia oe i kuu manao ano nui e pili ana no keia pilik ! ia e hekau nei malunao kakou. Aole loa he' alah'ele e hoopakele ia ai kaua mai Beia pilikia ano kuhohonu, he hookahi wale no alahele e p kele ai kaua ame ka kaua mau mea aloha, Eia no ia alahele a*u i manao ai, oia no ka mare aku o Valeria i kekahi kane I waiwai nui, ai oi ae kona kulana [waiwai i ko*u i na la 1 fla. a pela no hoi o Walaka, i* na no hoi e mare ana oia" i kekahi wahine kuonoono aaoli o Ene—! lani nei, alaila, me ia waiwai % \ hoaa ana ia laua ma ia mare ana' j e hoopakele ia ai ka waiwai o ko' | kakou ohana mai ke kudaTa 'hoohilahila ia aku. E malama | loa no nae leaua ikaloheia aku ' o keia mea mawaho aku o kaua, ( ao kaua no ke auamo malie iho ' i keia pilikia nui, a mea hoi o halawai mai me kekahi ulia o ka manawa, alaila, o ka olokaa ia 'aku noia e keia haawe mai ko | kaua mau pōohlwi aka: M | Ika hookuu ana ilio oka Haku| Robata i kona kamailio ana i kela : mau oielo, ua pane mai Ia kana [ wahine i keiā mau oīelo iaia.

"*H<e mea oiaio toa no kela au i kamailio māi la e pili ana i na 'keikia kaua, e Iil"» io ana paha laua i hoola no kaua ke holopono 'io no Koi kela raariao au i kama— ;iiio Inai la, a aole io no e pono iki e lohe na keiki a kaua, ao kīua no Jce auamo io t no i keia kaawe kaumaha. He eono wale bo mahina e kall ai keia pilikia ia kaua. a aole he nui o ka manawa i koe. I na io no hoi e halawai kaua n\e ia ulia pomai kal ma ka loaa ana o ke kane Tvaiwaī, ao ka wahine waiwai paha ika kaua mau keiki. Penei no la noonoo kaua 1 ke alahele e halawai ai kaua me ia pomaikai ma keia mua iho. M

J Kamailio hou aku la ka Haku ;Robata i kana wahine i keia mau. I oleio no kokahi alahele hou ana » | manao ai e hoohana aku. j "0 mauao o'u i keia | omiiawik, oia iw ka imi Kou x aua *ku i kek*ki mou Uala o ao, ae womU hou aku i k«ia mau wai - wai. ai uku ia aku m hot ka aie mua, « loaa hou Wi kekahi ala ( hele o hooloihl ia aku al ka m§ manawa aie. | He hana hoi ia v hiki ke hoo—■ ihana ia aku i kt»ia m«u mahina «omx' | Ia mans\va i a mai ai «ea hoomanip iloko o ka L«\ie Katara, a i kamailio koko aku ta tk» oia i kana kan<? i k«it mau <4e!o. **B kwu kwm aloha, k<> hoo mmm mi n« wau ! k» HaKu o IMamia, a ho Haku opio waiw»! 1 m o!a, a no ko kahi o n« wea t «ne hoohiM mm\\ no ia ValoHa, a koe wiJ«

no paha kō Valeria' l noonoo 1 kela Haku o Kaleroe, Ua hoomao— popo loa wau i kona ano maoli ia Valeria, o ko Valeria hoole ana i kana nōi iaia ua haalele koke iho la oia ia Enelani nei, a hele auwāna "Āka 1 la ma Europa. 1 Ke manao nei' wau i na oe e palapala iaia no ko kau?i makeia'mea,, aole paha e nele kona kokua mai ia kaua, a oiāi he manawa no hoi a loīi ae ka manawa, a mea hoi o ulū mai no hoi ke aloha o Valeria iaia ma k«a mua aku. alaila, o ka paū noia okeia pilikia mawaena o kaua, a mea hoi o ulia ae no ka nee ana o ke au o ka manawa, a hooko ia aku no hi>i ka mea a kaua e "manao nei no ka marē aku o Valeria iaia, alaila, o ka puka laelae loa aku n& ia o kaua ma kela aoao o keia popilikia e hekau nei o kaua/' _ Noho hamau hou iho la laua I no kekalii mau minute, ai ka hala ana o kekahi manawa o ko laua ; noho hakanu ank, ua kamailip 'hou mai la ka Hakuwahme i I kana kane i keia mau olelo, I "Pehea kou manao rTo Walaka, ; aole anei hoi he mea maikaf e hke Oia i keia mea, ae lilo ia i ' mea nana <s noonoo pu mai ai, Aole anei hoi i piha kona n:au * makatiiki, ai kupono ' hoi 'i ke kulana o ke kanaka makua. i Aole no paha i \oaa ka hoonoo ia iWdlakae mare wahine iloko o keia mau mahlna e nee aku j a aol? no paha Hoko <$ elua ma — 'kahiki mai Iteia m'anawa aku, ■ aka, he mea pono no naē e h<x> — tr.aopopo loa oia \ ke kulai\a e ku *nēi kakou. j.. Kemanaoioloa nei no wau i .na no e hoonaopopo ka kaua , keiki i keia pilikia e hekau nei . maluna o kakou apau, aole loa e nele kona kokua pu mai ia kakou no keia pilikia. E onou xia aku ananopahaoia e imi io aku i alahele e loaa mai ai ke kokua 'ana." .... , I "He hookahi.no nae mea a'u e hopōhopo nei no Waiaka, oia no kona ano opiopio loa, a hoihoi ole mai no paha ka wahine |aia» aka, na keia mua ihopaha e hoomaopopo ia mea," wahi a ka Eia , Haku Robata i kamailio mai ,ai.

' "Aoie anei i piha pono ike ano kanaka makua ko Walaka mau imau makahiki, a aia oia ma ka ipapa o na kanaka makua 1 keia imanawa/' wahi a ka Hākuwa - |lsine i nmau aku ai I kana kaneI "Ua kanaka makua no ola i |lr#ia manawa, a ina no kona |»w»aomakemake mare wahine, ! aole loa he mea nana e akeakea (mai iaia, Eia no hoi kekahi mea (m kaua e hoomaopopo ai. he I kanaka opio o Walaka i piha i ka |ui kilakiia, a he kulana hiehie rhoi e hoohihi la wai no hoi e ka aoao palupalu, He kakaikas b paha na kaikamahine ui e nelē ka ole mai i keia kanakā iu Aoi« wale hoī o ko Walaka ano ui wale, aka* o kela ano waipahe o kona ano, ai piha hoi i na manao maemae o ke kar,aki opk> hoopono. He pomaikai nut maoii tto kekahi wahine oplo ka liW aua g i W&ne *; ma kona kuUna kv?l ma k<i kosvj ma ka aoao o kona mau V ip ' a, | !oa he Ohan& o Enel*».. 'h \ manao ua hoohaahaa \a oia aua i ka kaua keiki." . 1 U« kamaiiio i« keia m«u ok s lq| mawaena o keia mau makū» 4! hektufatttf c ke kaum&ha, hoāe hoi e imi i kēkahī j h#l* e pakele ai laua mai pilikia nui e hekau ana iUn>A o ko j i«ua hoiwe, a maluna v\\ hoi oVo taua oh>r«A. t n&n| a\u r>so hoj * kana e Vji mea he!uneh; no k<||(" mua aku, ae hoomaopopo i* hof* ka an# m*i o na ouN o k*IMMkWI. j