Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 3, 12 June 1924 — NA HOOMANAO O KA MANAWA [ARTICLE]

NA HOOMANAO O KA MANAWA

(Kakon ia no ka Hoku o Har £ ka Ohu Haaheo Ina Kualiiwi Ekolo.) No ka aake aaa o kelp ouao hadle, āa kī "raat la ka trofcu i oa pu kuuiahi iuka'o lU a uO keia kl uci'x uaaī bk» enoku ina pu i kapa aku ai ua kauaka be "nae a h« ooea uoalw,'* Ke ike ia aei uo keia uiāu hiona ame ua hana iwaeaa o na keiki aene ua kaikaLMbhiue a kakou i keia mau la o ka naauao 'e nee nei (ne "na* kolohe laaole o ka .aihue, pōwa» ka piliwaiwai, kā 'hookumaliuuua, ka hoopoino";ua kaikama; hine opiopi'o aoie ka hoohauiuia ina ! wahine a pela aku.' Maiia paha oa like oie ra ooaūao poe use feo'u ma keia nihan, aka, o ko'u manao pon6f keia. Maluna ona mea oiaio i ike I enaoii ia e ko'a mau iuaka poooi, a : hoomaopopo maoii la no hoi iaiun n ke alu, oiai e hana ia mai aoa ka hana me ka aiaopopo. Ika hele ana o na keiki kane ame na kaikauahiue a kakou i ke aula haole, a loaa iki kahi ike namu, aole naei'hiki ke pela ppioiei ina hu», eia na«« Seu ka hio ame «ta Dakh-ke, kohu uiea oa hele a hohonu ka ike oleio haole/ eia oae ka* apiki, aohe hiki ke beluhela a kakau pololei i ka o!elo Beritania. Ua ike ia keia i keknhi poe keiki kane a kaikam&hiue ma ko'u wah' e noho nei. Ika wa i bele kino mai ai o ka hope kakauolelo o ke Kaiana no ka hoopaa iuoa aua bo ke bjlota, «ule hikU a, noa ka uamu, a peU >no hoi ma ka liklo gawaii, # #q>. ka hiki oie, ua hooi<ii ke k«kauoldlo o ke kalaua *ok « i«j»juka,iaauii baiots # a oia loaa a hikī i keia la Vu e kakau nei i keia M oaau uaea e huomapao **•" . . . Ma ka nainu nae keu aku &ka oui oka hooiu ame ka hooioi hoo* a o ka $oao koho. balota -nae aohe wahi mea i loaa a ua like qh> ua iahui kupa Auaeiīka oie o na aina «. I keia inakahiki 3870. Oiai au e ooho ana he Hope Kumu Kuia no W. G. Kanakaoie no ke kuU o Honokoh<«o, a e ao aua iua hau — maua i hiki aku ka huina i ke 80 a oi. Na k.eiki kaue ame aa kaikatuaoiuf, a oim ka haie kuia .kiekie kxfc O ii« haumaua ia mau ia e &o ia muk o ka ike wa ut buke Uaimii.

. ; Aou« keiiei oia wa, he poe ike | iakau i \& h«iuheii* ame ke, eakau. I*. ai* ū&e : , U* j>m u ka Uapauui o lai kou i ka u»«&a h pau i ka liele, a ua ui&&6 uo pah* ia dch?. I 0 kefc|bi q&au ajea e hoouiiuao 'u 16, poqo « poiūa ois in e ka aoouuo |0 ke feHuek.H e oia aua 1 keu la &£%e |fcei* uiau u aku iw aiai ka iS7O .qq keiti ~koffa o 53 tuakuhiki a oi» »»ia t3O ka uoho au« o ua ohaua aoA kfia ieaau &paus o K«kaha uiai o* Houokohao, Kaloko, Kohana — i*»# M Oo«a ( Kal*; *, Haleohiu., Makaui«, Kau, Peukala-ohiku A— *aiu«, u* Kauiaaa, Mahaihia, Maua Kukio« pulehu. Kihoio. Keawaiki, Kapa— iaoa«, I uuauahuiu aoie Paunaa - wna. lie iu«u #ijua pih» kauaka keia la uiau ia. ua kj(ue« ua «iaUii'« auie u«i *eiki piha u* heie tuo ua ohaua uui * lau-k ij»|U piioU uo. Hok'hoio jm «u tu<* *aiki kaue jM(H M <"U euau la * yu a h«i% «u no «ai pu uo Uoi Oi« Ukou a 4usM! pu u%* iu iatuu .-•« Uouw *wh*. K> t»a he aiua ij,ha i* om o* kauawa u i&au U t * p&* D*ht Itt* WihtUtf tu« ua kaoiaiii v ana me Ka hauoli a i» la 0I>»0. a t k*f* !a. a »a la a»*« oteoa»«a tche U : aaaa, ua kōe k« AA auie ua kua:u iAi k«)feitiahi! hooiahi «al|, 00 kii «k* īme kaua xau 4t;k; # 4 .ii* f i!t su> lv>e, K*ioko, OiA aua Uk< uo i ua i« a > n. ,>U la aka U -, o*« » km ua kau^ «« w*hui« auH- ua keikl. * ptu io* 1 k* h*»« 4»*o» * koe * īm% 4HM Oi* o j, \\\ UmO, « kf k*iki tup4 i o k«la aiua *&£ k*

i.. wmmmmmam Kohanaiki, nui na kanaka ma |kttia .aiua mai 1570 mai a hiki i > 1878 a maloko oia mau makahiki, he mau makahik 5 hauoii oui ia o uaohanaapau malaila, oiai, i kela ame keia makahiki e malama mau ia ana ka ahaina i na !a hope o kela ame keia makahiki e k& Hakuaina oia o Kainkoili. , I I keia la ua neuneo aohe | taoake, a na kauhaie, o ka hal« w*ie. mau wahi k*uu* wale uo A < Noho pu au iwaeea o, ua ohana uaa keia mau home, oiai maanei au i noho ai me ko'u ,fcaau-han*i nana i hanai ea'u, a o keis man ohana uo hoi a pau he- poe lakou i Joa ia'u ma ke ke ma ka ao*»o ooi o kuu maikuakaue ho Kaioko | au, & he noi ao k;i i mau ain». i»a Ooma, aa Kaiaoa a hiki ina Kaulana, a Mahaiu)a, he mau aina Kanaka k«īa U opau ia, a i keia, ia aoie kauacf. 0 Mahaiula. oia kahi ] ī noho ai ona kaaaka iawaia nui] oia mau ia. 0 Pookoai ma, o Pa—j aoao uaakua ma* p Kaao ma, oj Kaia uia, o Kaaikauia ins, o ata tkcae John KaeU.oiakule Sr. e ooho nei ma Kailua. Mai 6eia kahua aku kona uee aua j a nouo eua Kailua a iuo i kaoaka ituouoouo a ko'iko'i iioko o ka aiua i keia la, a ke uioe uei no koua ohana m« keia kapasai aloha, a! koe oia e ola uei i hoike no na poe j i hala e mao e kali aua i ka pu a ka iuua Auela uo ka hoaia aoa iua iliua. - vv : -,r; i Makaiaweua, he lulan» ia na ke kauaka. na kane, _na wahine, u» keikia lakou, maaoei kekahi poe lawui'a nui oia mau la. Hi-ahi, hi-kala, hi*aku, opeiu kukaul», ka* kaka » peia aku. Piha a iaokanak» ipapii no, a eia uae, aoie lakou i Keia la. ua haU, ua nalo oo ka wa mau loa. Noho pu au iwaeua o lakoa a hoioholo iike no, Kukakuka pu no a hauoli iike no, a eia xa e kaawale aea aa lauua ana apau hoi n&.hauoii pu ata. Ua hu>a o Kahaiaiii ma, Maeuae uia»Jiapehe ma, Kauaouunanu ma, Hopuiaau ma, Kaihemakawaio ma, Kaomi, Keoui Aihaole ma. Pahukula saa. Da pau loa na kauaka a koe ua huuona a Kauaonuuanu. oia o J. H. Mahiko ame Jnck Puuiba>»ie auie ua keiki o waie uoU e uoho nei i paoi hakahaka ua K€ua euuuauu aeue Ahu. O Kuiio, aohe *auakh hookaui i ko« oia ain?, ua pau a koe te AA a peia uaa» o Kaupulehu, & u» i pau kahiko lua na k»u»A4 a %e uuehauieha pu wale uo. ■ JSui ua kauaka o k«*ia &ica uaa— mua, a u aa ohaua hope loa ibo uei i uoho īho uei oia oD. P. Keoahu «*, Kaolelo m», Luahiue ma, Paapu <ua, a o ka .m#* hope ioa iho f uai, oJ. K, Pu'ipu'i Kaaiiuwaie a | uiake &ku uei a koe kekeikiaun* ka ! waiuue e uoho uei. I Kihv)ij t aiua kaua.ka keia mauiua a i aeia la agie. hoonahi Jta, o ke aauaka he Kepaui ua &übert Hiad, he mea kiai a m&lauua aiua auie ta hale. Mehameha kahi a kaoak>v i uoho a* a pdla aku u Keawaiki, a lūki i KapaiMa, a uia. waie uo kaua&a u Aiapai, ake hoi oia uō uaa ue* u Puuauahuiu e koe aoa taua keiki oia o Keawe Aiap*iI 0 ua kauia»iua iauiio ua pau |aoii« utea e eua. uei o Aiai>ai «aie |ttu auu« kaua o lakeu k«,ka«aa4ua u Kapa AXK , l v u« ekoiu k*maauia i loe o k«ta ai&a e oU, ,uai i k*i* La, a « ka uui % pau. ,uiua i ka hala aku uiao. 0 ua kop*. iu*aw«oia*w D. Aiapai Kahiuu«| I a o Kod»Ci«l K»Uuilau ! i K«*a k«kaUi oua aiua kaeala! ,oui \ keia *a« a «lau'Uii e ki uia *. ih«Wite ia aua e kr aupuul ; mau^ • apaua Hvx4ttv v uocuo 4 a uxa - ota ua,au houM v hoi umi av ia, «t»ea « | p*a maaueL I* i4iu i kup* uo keia a'eu maaua iMU i aei* tu«u kaiauiu. . ■ MameU o «&4U Home ua aut| ua i Uw« ak« roho u«i u£aUj «m# jSM>ow ua iau« *«u« ua «aiiiue, *akou pouoi oi* k« auo ao&o kookoa \hc„' . . Jia«« ioi ni* K9 il. u4 uo l»4v>u • h%i>a *ua a « uiaiu I % » t aua & i al aua uo^ 'i

[ Ooa inakua, na keiki, na mpo* punn ame ua kupuna, piha a ohuohu na home a haaoli ka manao no ,oa hou e ulu a'eoeū Nui kp, hanau o ua luakuahiue 'ma Puuanahulu nei. oia hoi o Mrs. Jrtß. Kilioaa Alapai, he 7 keiki e ola nei, ua hala mao kekahi mau keiki. O.Mrs. Keawe Alapai, he 5 keiki eola nei me ka maikau 0 Mra. Kaailuwale Makaai he 7. keiki e oia uei me ka maikai. O AlrSv Keakealani he 5 keiki e ola nsi me ka maikai, a o Mrs. M'iehell he 4 keiki, e ola nei <cne kamaikai, . O Mis. Kahoio 8 keiki e ola uei, ao Mrs. Sjlomon Kailihiwa opio, u& hanau ae-xtei kana wahine l kfiiki, a he nonii mea hou no laua, P© f a uo hoi o Mra. Keli: Aipia, he I kei a e loaa hou ana no. IViawaho ae o keia m«n makuah'pe he mau v keiki ua make ua makua a o pee keiki he mau keiki hapai ejuoho nei me na kahu haoai a ke hele uei ike kuia. Nui ka hanau o na makuahine ma Puuauahulu uei, ake huiia ua keiki auau aia ma kahi o 44 keiki ka,nui, oia hoi 27 kaikamahiue a he 27 keiki kaue, ake hui me na keiki. ua make nu maaua ame na hauai eia uq na makua ke oia .oaiuei. .. Ua kupono ke olelo ia o Puuanahulu he aina Hoopulapula o?ai keia| uaau pulapula e ulu ae nei a he mea, pono ioa i ke aupuai ke uaawi mai iaa kukua aua i ua makua ame ka lakoif mau keiki ae nei W; mau polapula no ka Lnhui Hawaii e emi nei, O kekahi mea naoi loa, oia no ka loaa hou'ana he halekula kahi e a'o ia ai keia niau keiki i ka haauao' ame kesahi kum# kula maikai loa oia hoi o Mrs. Li!y Kekuew» Bmythe. O un keik» o keia kula e ao ia* nei, he a>ao keiki Hawaii wale no iakou apao loa. Aole Kepani, aole Pukiki, a a:>le no hoi kekahi o na iahui e, he mat keikl Haw&ii lakou e noho haumaoa Q*i maloko o ke kula. a no lakou ka huina i ka 24 keiki Hawaii maoii a koko piha hoi. Oka hapaaui o keia mau ohana han&e rui oia na ke!U a r>avid Alapai Kahiuu kekahi o ua kupa o Puuanahulu nei. O ka nui oua moopun* 21, ua keiki ua lakou oi&i na LOO 'puna 4, na mwjuas | haaau iua keiki 1, aoopaaa kuaiahi 1, iuoopana kualua 6. Ma Puuwaawaa hoi, aohe kaaa. (aina i koe ua hala kahiku lakou uuaū, a o Kenekoa Lope H*iaa ke kamaaiua uana e uoh» uueikaU alua ame kana ohaua eo k& iiaaai hoiwholoaa a miiaia mai ka haua ame ke oia o na kauaka ma keia waui, & oia ka mea u*ut 1 au& ua kauaka e nnho paa ma keia aiua mauua o Puuanahulu uei mehe aioha ala i kaoa «b»u keiki. Ma kaia mau hioha a'u 1 oao mau «i <? pili aoa i ka uoho a^a ( 0 na !a i hala me ka pth% iua ka- ( uakn ua wahiae auie ua keiki a U«| !ank*naka miol" uo a*al ua f koh«Q a bc«a i, uaua akg| lulniia aa k»»uj»s.a % a i keia la, aoiie lakou t U4 uali % a ua a ua aiahameha ;# ivn\ wahi i lik<i oW oie u* la i h»!a aku ta 1 ho>p?. M*an*>i ke uei ka kakan : iakau aua t keia. wau, hvMui\nao kela mau la /"U?,a ke w* makahiki a oi; Je, \ hiki ote k« aku uxe l&a U i hala * kee o ow ka Home HoopulapuU aia īliwaii nVi i au* aia aj 4 * mauU oja Molokai ual a Hi«a U ku'i laa» la«Ura j ua aU v 14 | Moana Pakv|wta. | K* n* S'\*tti«vkai !,*« po« I %ahft o ta Ffolro o* n**aī!. iKi Ohe fU»h* T>a Koah>w: r Ko**. H*Wn, Mel * u im » * ■" ! ♦ WaMnelmn*. S-Ta k |aku 1* 1 ka !t*l« o «a l«&aia* ka IMmMI Ktt»titaTi*wiT a Una \ la mana ? U Ai k r\v.." FrJaraU |ftf» h *.n* 1 ua kf'kl f Kana ipalal.i e i a xakaM\rh« !H« k«ia « iNilui aaa l ke 1 K«f»»a*n*«»v ka tKVjkV.oi|vvoc 'H * %* >»*na *** o ra Oc l«k.