Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 30, 20 Kekemapa 1923 — NA HOONANEA O KA MANAWA KA PUU O MOEMOE [ARTICLE]

NA HOONANEA O KA MANAWA

KA PUU O MOEMOE

He ahua pohaku keia e nana aku ana i ke kulana kauhale o Kiholo o na la i hala, a ma keia aoao hoi o ka loko o Kiholo a mai keia ahua a Kiholo aneane 1 mile a mai keia ahua a Keawaiki he aneane e hapalua mile ka loa. Ua hapa ia keia Puu mamuli o kekahi Makaula nana i alakai e hoopakele i na kanaka o kela mau Kaha. Ma muli o ka pau mau o na kanaka me na wahine i ka mano ke iho i kai i ka auau-kai, a lawe ia paha, a ua lilo i mea hookaumaha mai ia lakou. Na keia Makaula o Moemoe i ike ke kumu o keia make o na kanaka me nawahine i ka mano. Ua ao aku la oia i na kanaka e hana i kekahi imu nui launa ole ma, a ua kauoha aku la i na kanaka e pii i ka wahie na ka imu, a me kona ao pu aku i na kanaka e akahele loa ka hopu ana i kela "kanaka waha mano ma ke kua, o moku a ua nei na lima o lakou i ka manawa e hopu ai iaia. O kekahi mea a ka Makaula Moemoe i ao ikaika aku i hoomakaukau i kela imu kalua i keia "Mano kanaka, oia no ka makaala loa i ka manawa e pau ke kalua ia ana o ua "Kanaka mano" nei, aole loa e pa i ke kai kekahi lehu, a apana wahie paha o kahi o ka imu i kalua ia ai ua "Kanaka Mano nei" oiai, i na ka e pa hou i ke kai kekahi lehu, a pauku wahie paha i pau pno ole i ka aiam alaila, o ke ola hou no ia o ua "Kanaka Mano huna nei ma ke kua." A he mea pono paha ma keia wahi e kamailio iki hoi kakou i ka hana a ua Mano ai kanaka nei, a he kino kanaka nae ke kino, a ia nae ma kona kua ka waha mano e ai i na kanaka iho i kai i ka lawaia o Napuu. Maanei e kamailio kakou no Iwahaonou, ke kanaka kino mano aiwaiwa o ka uka o Napuu. Aia ma kahi i kapaia o Puako-hale i Puuanahulu, aia ma laila ka hale i noho ai oua kanaka mano nei, a malaila no hoi kana mau mala uala, kalo, ke ko a me ka maia, a malaila no ke alanui e iho ai i kahakai. I ka wa e iho ae ai na poe iho kahakai a kokoke ma kahi a Iwahaonou e mahiai ana kahea maila ua kanaka nei. Ke iho a'e nei oukou? ae, e iho ae ana e auau kai, i pau ka lepo o ka uka iu o Napuu alu kinikini. Pane maila na Iwahaonou nei, ke iho ala oukou aole i ai ka aina kakahiaka o ka mano. Mai auamo oukou i ke ko i kapaia kona inoa he mai o hui, oiai o ke kanawai paa ia o Hu'i, o kela ko, oia ke ko kapu loa o keia aina no Hu'i ka i'a nahu kanaka o keia mau kapakai a ke kai e kulapa mai la i ka paala. Aohe hoolohe aku o keia poe aia no ke iho ala a haule aku la malalo aku o na pali kahi i Kapaala a makai aku he ana i kapaia o Ke ana o Naalu. I ka hoea ana o ka poe iho kahakai ma keia wahi lohe aku la lakou i neia leo e kahea mai ana penei: Ke lawe ia ae la ka "Mai o Hu'i," a lohe keia poe olelo aku la kekahi poe. Ka [ ] ua olelo mua ia mainei no kakou e Iwahaonou aole e lawe i keia ano ko, he kapu ia "Hu'i,". Ua kiola ia aku la ua ano ko nei a pau loa a ku na pu'a [ ] a haalele ia iho la ma kapa alanui [ ] kahi o kela ana i kapaia o Ke ana o Naalu. E hoakaka hou aku ka mea kakou. O keia kanaka o Iwahaonou i kamailio pu mai ai me kela poe iho kahakai, oia no ua mano nei a oia no kela inoa o Hu'i o ua mano nei noia. I ka hala aku o ka huakai iho i kai ua holo aku la ua mano nei ma loko o ke ana a puka ma kela wahi, a i hoea ana a'e o ka huakai ua kahea aku la ua Iwahaonou nei e like me ia i lalo mua i aenei. (Aole i Pau)