Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 28, 6 December 1923 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kftlrac ia oo k» pomaikai o ko k& (Hoku Poe heluhela) K£ KAĪ3 A KAUAI

U* ioiie o Koalaukani m» K&mohomoho i keia mao olelo hoopaa tt&ifcai o na Aiii o Maiii roe Hplokai. a «a hnii hdi mai ia Isua mft ka inan&o m&ikai a hui iho I» me Kalaoikupule ma Waikiki i Oāhu, a hoike aku U i ua mea #Pro i kamailio ia mai e na Alii *t 0 kaaa aioa o Maui me Molokai. a oa liio no hoi ia 1 mea oaaikai 3ua ; i ka manao o ka Mo] KAlamkupoli»' Mamuii o keia mau lono maikai i j&we ia raai ® Koaiaukani aie Kamohooioho. ua r Jlu a® ia ka ma. u&o iioko 0. ĒUlanikppule e holo i Hawaii e k&aa aku ia Kamehameha koaa hoa paonioni» oiai, ua make ako 1& hoi o Kaeokoiaui ka Moi O Kauai, a Aole hoi ana enemi e makaa aka ai m& : K'nai "e : '"& amnao iho ia oia 0 koi a r-nnH* kaua aku ia Katrch neha ia ma nawa, .oi&i, e noho eanea wale ana paha o Kameh&meha- me ka piha «a&kauKau ol'e ia mau la, a he mea paha ia e.kaa ai ka lanakila mft kooa aoao. (He naao&o kuhihe'wa" ...nae ia o ua M'oi Aimoku oei o Oahu- oie M.aui. oiai, aole loa he maoawa no k« AHi Kamehaaieha 0 iiobo paiaka wale ai, me ka honmak&ukau u!e iaia no ka halawai aoa'm&i'me r.n kimo I«&.) ua h'-oiaio ia keia manao pue kaua 0. Kalanikupule : >a Kamehameha u.Aieali 0 keia wahi m i'e' 1 hoike ia no kona .'awe Pio sna 1 na moko o Kapena Btraus u a penei kahi moo'elo i h-.ike ia no ia mea, ai kakiu ia no hoi e ke Alii Kakaun'iooUlo Peleih:>lani. "0 k» uku hool'mialuKH & Kelanikupulo i hoopan ai me Kapena Bdr&ar.u me krn& pv.e Cw ke kokua ana mai iaia ma ke kaua ,au& aku Ja rC«e ks M )i o Kau&i, he 400 puaa uunui, Ua loaa io aku 110 keia mau puaa ia n& Baraur.u e like me ka mea i hoapa&u mua ia mawaena o laua. Ua nai hewahewa noaoii no keia msu puaa i io&a aku ia K&pena Baraunu, m ka pilikia ma ko Kapena Bar&unu aoao, oia no ka lawa ole -i ka paakai e kopi pau pono ai 1 keia heluna puaa mahuaa mamuli oia pilikia. ua ooi rnsi ia u Kopena Baraunu i ka lokumaikai 0 Kalanikupule 'e kokua &ku iaia me ka paakai a Sawa niai. kai ke kopi *na «ko i keia beluji& puaa nu ; nmoli, ae poho ūie ai hoi kela ma'j puaa. ; Ua -«e maikai aku ia ao o Kalanikupuie i keia noi a koua hoa i j kaua pu ai ia Kaeokulani. | Ua hoonna ia kekahi a)au waapa, 0 ojoku ooe oa kanaka o O k#lft m*u moku e kii i ka k*i i Knhikapo» oin hoi kala wahi iO&kai ° Mnanaloa. Ua hoopiha U keia mau waapa tre na pa&kai [ si k» makauk&u *»n& mai e boi, 0» hoeoaaka ke kai mak« 4 p*pau k»hj o ii» waap» « hoi mai ai, a oa ilt iho k kela mau waapi kii paakai |wa«na konu 0 kala w&bi I £#ia manawa # ili n i na watpa kīi pi*kai 0 K*o«»a BaraOou, »U np m Kap*B» B=ir»min n#i k« uai m• m Aīii lehuleha o ke ai« o K*Uniīrupu!« f « aha-

»iss »n» ffl* k« ulioli, a« iim pn ana hoi i k« rsmm n Kap«ti« • B*r»urn> t hoolako aku bi i ua Alii o ka am», 0 ka b #k«bi k» ia «> lanuīil, a h«> la hauoli ■ BOftk*hiki hou hui Unc oa Kapena Bar«ttnu" n*i, olai m or<* na Alii o ks Alii Kalaaikupnle i io«opopo oie la m«s- • I k«U uiftrs»wt o kk ino • VaioD«, ua ti!o *t k kekahi hiu--3t

n&«le mawafDß o Kapena Bferaurm* oae kooa pc»e cse ko ke Alii Kpiaoikupule w& pue Al»« a u& 139111 do keia Lauuaele os&r»uH 0 waiema. I ka uiu iuh 0 k«ia I hauoaele, vtt pepehi ia.Uio !» 0' Kawm* Bsrcti'jiu 'k e K»lan!kapul« m%, n uft mftke pu hot koo» hope AIH ola hoi 0 (Kaukioi-) I ka mafe e ano c-kft hb.pßQui tt ka poe 'o Kapena Barauuu, ua ia ibo Ja tie touo poe Lvuna o ka moku 0 Kapeaa Bar&utiu, ai hookoe U keia poe oa&aaoli 0 līft oi«r»ao 0 Kalaoikopule s poe QBoa e kokua ka lawekwe aua u «HRU ruoku. I ka make fcna 0 ka hapanui 0 ua poe 0 Kapena Baraurnu ma kela Ahaaina lealea, ua' boo«nā bou hku ia 0 Kalaoikupule i keknhi poe koi oea, e kii e pepehi i kel» poe haoie tn&biia 0 kela ro2U waapa 2 ili aku itt aoawaho &e 0 Kahikapu me ka piha i ka paakai, Ua honko ia ak« la kefa 'eoanao PePehi kanaka o ua A!ii nei o 6ahu* ia mau laI ka inake ana o keia Poe o kela uoau eooku 0 Kapena Bairauou, na kal'i fee la o Kalanikupule i kela meu mo!tn haole nonn, ai Ioh& hoi iaia mamuli n ka hansi hoōkahe kolo i ka poe i kokoa mai iaia i kona manawa i k&ua ai i& Kaeoku'ani, eia nae ka tne«t i ike ia ua kaili oia me ka liena ikaika i keia naau 'naoku 0 ka h? s ole Kapena i kakoo mai iaia tna ke!ā eaua ana eoe ka Moi o Kauai- Mh ka aoao no hoi o K;ipersa Baraunu, uo oku pono ia oia no kan& hana b »pae walona iwaena 0 kel« poe Alii o Oahu, a u<i panai aka la kona kokō tne kona poe no ke koko o ka poe Kauai a lakon i kipu ai ma Eela kaua ana me ko Kauai poe. oka uo&uao nui lon ma keia haoa pepehi kanaka a Kalanikupule i hana ai, oia n»> kona kuko e kii kaua ia K&m'-hn nieha me keia mau moku haole i liio mai ia iais.

Hoom&kaukau ia iho la ua mau moku kaua nei 0 Kalaoikupule no ke kii kaua ja ;Kamehaotteh&. U& hoopiha ia aku la tne ea koa iebulehuj a ua hele & piha pono. keia mau inoku i Hio ia ' Kalaniaupule. uamuli 0 ka kaili wale me rv& koa. 0 ua Al'i uei, u& lako pu no hoi i na lako &i s & ua hoopiha ia no hoi 1 ka wai e pono ni keia heluna nui 0 na koa o ke Alii Kalauikupule. Makankap na foea 110 ka helo aku t a ua hoonee &ku la ka holo

ana oua mau moku neii aia manawa e hoio'ana ua mau moke nei, aoie eo hoi i hala ae ka nuku o Mamala. ua hoomaka iho la ua

jhaole el«amo i Da likini o ua mau j moku nei me ke t.4 hohono, ia ua ipaKui maoli ka moku i ka hohone U,'ao ka hooinaka no ia 0 Kaknikupule e luai t»o tta hohono maolj [ 0 keia mea huhooo a k* haole, & I aole wale o Kalanikopo'e wale kai | loaa i ka mai hohono ia t aka, 0 na A'ii pu roe ia, a pahola pu aku jla keia piiikia iwaena o na koa liehulehu o ao ka | hope 0 keia haua & na haole ,ba- | mo ta, ua hoo?au aela 0 Kalanikupole i kela manao e hoio 00 Hawaii ia manawa» ua kauoha .ae Ia oia e hōolele ia lakou me ieekahi mau Alii m& Waikiki- tJa iele pu aku la o Kamohomoho ma me kekahi heluna nui 0 oa Aiii me kt| Moi Kalr.nikupule a>a Waikiki. a' ua hoi hoo ooāi la na moku i ke Hwa o Kou 8 ku ai, a haule pahu! wale iho la uo kela maoao Pue kau&' o Kilanikupule ia Kamehameh». !

I ks hala ana o kekahi mau la mohope mai 0 kela hoolele ia ana 0 Kalanikuoule ma Wnikiki aie konu poe A!ii, ua hoomaha iki iho la lakou a hala ka m»naw» 0 hookahi aoahwlu, alail», liuliu hou ilio la no o Kalanikupuli e kii kaaa hou ia Ka:nt-ham«h*-

Uā hoouoakaukau hoo ia ke'* m*a moka no ka a!o»!o nkii i na īo» o Kalauikuim!?, ao nn Alil na« oana « *Uka! akti ke!a kaua, o* kom«> iloko o Inkou k» .-nakau no ka kau »kn iluaa o kel» aiau moka, o han» hou no na haōle i kela me» hohaoo, » pnu hoa no Ukon i b» Jn«i, nolaila, honmakawkia jwi h ?h>> U na waa tk u« kan nku U malnu* o ua •uwaa na AIH o ka M i Ka'ani kopa?»» A^īeipau.