Ka Hoku o Hawaii, Volume XIV, Number 33, 13 January 1921 — HE MOOLELO KAULANA NO KAPITOLA KE KAEAEA A HI'APAIOLE O NA ULULAAU O VEREGINIA A O KA HANU MEHEU POHIHI O NA HANA KARAIMA PUUWAI ELEELE KA MEA NANA I HOPUPIO KA POWA ELEELE O NA KAIAULU AMERIKA (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua) [ARTICLE]

HE MOOLELO KAULANA NO KAPITOLA KE KAEAEA A HI'APAIOLE O NA ULULAAU O VEREGINIA A O KA HANU MEHEU POHIHI O NA HANA KARAIMA PUUWAI ELEELE KA MEA NANA I HOPUPIO KA POWA ELEELE O NA KAIAULU AMERIKA (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua)

MOKWA !, K.A INO NUt. •' •! '■■>A >»k': 1.1 <! K»fut.>!n nia mh •> n» k.m ■ka \k*n, .1 'U* fi'i -k" ī.'i !>' i *» » , as ■ka .. iia kap'iai !n» •i.iinu'.a <»nsf, -okona j }<»a, ;ii!rt h"i. i:#i ■ rili m») m kekain puiihkoa nn 1 ka w.-l.i h»ati. '> rtf>a .' KH . ■•< «' ka Akui. i k.i w,»!tln :i k.i inuka' ii -~t wa !•.. Ink<>u ki .ik*- nm! ,*i t mi iaK->u )>•; nialuni» .. ••»;», k.. 1 » •' «a. V» k«}nt.«>la hot '»a -!insihi hi kfia ī •» m,i 'hoiimkii k.-ok'-" « h*' la ; k.i h«> o h>.>! kt: aku t am; i n* k:• -,\kA!t .!"!(' •!;'» lif ••»00«. .iKh. i.i' pi<> 'ia. h mam'ii? lioi «• k«* m kela jn»e k"a h<- \valuijf I,v l<- .!« *;.{>. .» h««»ut*»»|w»jKt ta*i « j;a ai!" īka ;»Jia i' n» *-»"* •.» k;t f : k<" i p :ri<> litk"n ui» h'««inak» i k 'k'- lak >»t ttwr k>: tii!»kakt <»: t:a k >a i'iak-e nia o a in*Huei o ke alanni. il kt ailh»'. iniia J«>;« iina •> na koa «> ■ kn llenm. Mah- ["• ih" o keia ho<>ttKa k-iin» ar;«» ;;n [»«t !";» ih *kn !* " K»pt':iii •• Maku K..'n«-r*lii Kuk<>. ka :!.<■ t iiHiia «.' kmt nna m kahua ka'ia !! k vva i 'ioik'- aki; ;ti > K»pif !« iar« -'h" iiiiu* o ka Ahluks»u:» •> k* U i| k >'.a aii" ,iirit' k> ,»ri" n'M > kana h'i.ikhi | . Nuoima la aku ;»:. j I t i'i ' k«-ta niau hana ii""p <h;t«>hsi" ai Ka:>;?•-;;» ; > h"..f t a<i"li »« ;a ai <■ ■M:i»£;:i ki;k' atu«. ko:ia in»u Mnk'-a. a ' K lak ».«■ •»<. t k iiiO'M-!" j i.a " k« h HinWTht'* ■.haiiii anvaiwa, \ia )jaa>vi inat la lakuu i iia i!""tr>aika) nni.. i.aliiiii» ona tn,' k'* kan.'iiH ī'H tamai q k« kii!;i uiau Alukoa «• l*w«' |K>1"1«'« if .it uiiiii» -. iL> in-ri»la Kuiaiii ma lwjj»:«- Ka. . v ;ak.>. _.■-.■■■■ I ua \iiikoa »111.' K-a|>it.>fa '■ hin-a aku kii'h k.i, .a im k-t .« k< 't«.'ral(t Kil.tl;i t* :• r"sn> 'H, ta «tlit •;.» :k>- k-'k»- !!):<> '..■; i.m i'i'! k«'b*(<' '.v>uuii.' !'h«»K' *»»«• u.« k-.■•« t «kii ana. a"'.t:t 1.0 ka wa <> ki'KKli' " tak'lt.i •' k' i lI,HI Hl la lilK<"! !!•!,. .t amkHi .akn Ih -lu'ia •«. K«'ti«-ral* .kalahi • i ,ik , ;,i o kat.lto.lit « k'i 1 ,?;i-ua " Jn*ii. rs»a n uiii.ihi *r la , * m' </k"? , t' i'i a iiaaai aki; n» lam. I!• «k«,< <> k«-l« w.i > j»«iv> i»nv av o k«nvrAla inal'.na <<m 'i'-i, .i «» w.l < 'K-W,! lt«t t ■•. i K.-ii', s .w..tn.'tA'tih«' ak?i Mi»st » k»»iui| •<. ■ >«*. k i '.i («• .iiia u a x k" ki:» fi"<>k: at)st'ih<>. •-»* lai'Oi iimi Sa i kvtit«rs»m mI « t k-> m i»t.n !utm »» ;«»l'.; liit,a ! ku {>il .» ;iī*!;<■*!i., in»f ka jt.ah:»:«' jm t Kaj-it"ia . k>i a «w« «i> l'i tn » ia k.i i 'ii» (' K 1 " r,,; i ha! i. 't!:> 1 ' '•' :* ■ 1 ■ii i : li' ■, ,1 i' k.l •» :. :. ■ .•» " tIV I ,1 4 1 k ! i..■ ■,!» ! •»"■»'"\■ '• i' k» l:iw .«:,.t ; t;* } J.Mii*Jl*U !1,.- :*; j I k«'l* «a ; h•*!<<• *«■.■ *; <> <ri<«crala JC-a-' '»•>! i k* : ai.tp*ui tn;t». « ?.kv iho la "ia j! k »t i h.»kj<> hi.» K t':j W.iki- >. 'st «« ka '•:! »• * iii >* > i«ki . i !• k' . • ■(» K> rra',i 1 , i< <t *•■; : Ji .'n • «•!-. «•• kek»: i 'hiAii.iw»» ak i. M» k ■ a i,,< *'>v », >i k* }■ .1 o kkj | 1 »,■>.»'* I il. » 'IU !f * * < ' <1* i

K; !.: r •i- a\' ' a »n.i . i r.*j»<,h..k . K' , W.wi 'j, A i \ : i 5--' 1 ,v !■<•, :u«i ' >'> : 1 I (1 M .«1« 1.4.1» I :« ka * * il . » k.' A i H i .1 «' i ,>!.«*! ■ , h fjl f t i k » )V..- 111.-.* *> : K« ,tū-. t • »' » h. .1 A , » * ' \ * 1 ■ . ,l ■■■■ V -1 • ■ • I I '•! f ' • •! »■ i ■ I'.! • . I *• « ■ < ■ i K Ā : ■« . -i ' ! , ;, . f «» >.* ~ „ . , •■>. t '.:r : '"-. ; :. 3. : ■ t ■■• 1 ■■...■«'■ 1 >, ■ ■• r i - i,- :: . :v #; .. .. i; . , 1,, k . ■ . . ■■: . , . K.: * . , n k,h; ■ *] K,- - ; ?:•:» »<. -• nl' ' J •■'».■ 1-» W i» L r HH"-*** » 4.» *» » - i

• !IA o k* j>*3aj.a]* k*na, a.ik*}. | vv* v ua-ha a> ka auao hetn« ia lakou, | ! alail*, «> ka « * i« a !ak<>o e lek' k*ti* ai j< |m« im w.iln *j>ati n ke kalina kmia. N"o|, i K«-n, r*la l.i !u<t ua ikt ntt!» oia i V» j*>uio o koua j«iahk<xi tnahoj>e iho o k* ■ tsm"jH.j>..- aua .«.aia ua. aj>uhii;t lakou t» k, k«h; Khi " ka Akau. n nola'ik, ? uk* v {>s»n loa > >lv ai k>>»a i»»ii kt>a i kn U)ftk« uia k«' kiliiia k*ua, ua hooimipui mai U oia i k* ikaika " k"iia n>an kr>* m» ka 't.'a ht'!;ii, n,« ka uaiii" ttainai.ua a«in r ka i. 'i" koi': •'.»!>* ! w»hi n<> !«k"ti «• kU«'4ltl JlōjH- ai. O na i>i)kntiiHh} aj»*« tid h"ii)"i ia '.ni* kn !t •-.»>' lii'iiiii, a n* h**<At j»u in aku k<< kauoh* i na k«>a kc kiai unkaala ka ana i k* « t»v:nt. >la k»'ia wttii! e kn ;iit*fl !ir!ultt ! lu ua ik»« a.' ia kHna : k« hty>rnakauks\u m$ ') na ao«" h elu* uo k«* k«un. R huii *e k*v«. : a iiiii!,'» n». kn wahiw Paele nan* i h.H»i>ak« i>' ia K*{>iV>la. M» kt«la ]f i nmhnka *i o Ka|>itn!a m*. a ma k>- kaknhiakH ann !»»', ua al* at- la n* Kiu t h« , <»auoa«H« fti fh« ia ]>o, n lif>otna'kH ika Imii ann ika )mi< l"uknt - ka* ia.' * wj»lii aj»Hti <->!'»'<■> o ki-in half> *olt- n ■ i«»ar. «» Khihl >)a. a n«> ka ioaa ole. mh hi»l ak'i » an kin nli e li >ala ik* ot,a ii'hm k» ii.ii»'. !« ī ka oili ana uiai «» ka v« tī,;ni* l*a«'; a ninaii : k<:> !atia jnakcti».»Kf'. tfu »-«>ik«- aku !a iauaiK'i, ua u»»k«':uak.'.!iMw »•. k*m«Hillii'. } rlc <'i <, IH) kt- kaWa ij'ii, a lio ka ;>aak!ki !"» •»>. ki>js na ii.>uin;ik : ' ,«i> , uiu, Dfi u>> ka hnli ana ilok>. o k- !>;>!. .«.«• k» nana • »U». i iu» kutana ak«i < « uuiik' l'aek 1 ;. Uoko c> keia vta a 1":!i;.i. ti« t ua loaa jt<)ti«> aiu |a kn i"i< k•.>;» a ka|nt >h» i lmawi ai ika wahn i' Prt».-:t', a tna'>jxip<> loa h< 1 !n la ,H!ia !<•;» malnik* o KapHola ni" kf k»r.«- a kt i'« v»ahu»«', | . Nei.iila iiii' k" iau« iu»na "!»• *t i, kom | «ahuu'il'a.*!*' ua ' "'i koke at.' !a lai.a nt'i iuaiun,t kn laua roair!i" a uhai aku la iiihli»»!** ■' Kai>iti'Sa nu- k" laua ;naii*o

iisft <• f'i'> 'i Kapitolu ta Ihu«, alnila, i k<> !smui huli h«>t iuai «5 <■ ]»Kti p'* •iiiH .a lanu -ki'ia wnliine Ta<"lo anie kanu kan<, i-i« <» laua « o!nn k.ii !!!..; mus i iii.K'i.uii iim kv k*hu«. k*'ta. M® k< in iu<*kr iuiii <> k. ia iiihm kni c kti Hi iu» lui ]>akt'l' na l'in h 1 na Uiiiī i h»»>pakrK- o K«plt>'ilA. Ma koalnaln " ko!a 1« u» lnH*n nku lft iiH iiiia[ik<ia y> Kt'ii<'r«lii Kalniu iiu k"*lu • > iiii k>».i <• k& H' iiiH (> !i>»>m<>A!ui an:i, u 0 ka wa uo ia o kn h<><mka ln bii« <> !tok.»l>t kaua W( isw 4 i- lna 111»« «ona <> k v Akan «Mii' ka Ilt uia. t'a kuliihi'Wa I>>a o Rv'tu raU Ka'nni c iii;<itlAlir ait<i'koiia }••!»' KUIIM nnn lu .liina • k.» elik' Vuf kst p;*pa knl.',k>ihi 1 !»>aa lAii, n««* ;it'l«' "h-Ii». *tiv, Ui> loa* ui<m k« tk«» :a K«/{UT«iR L< kuhi n«-w-ahwali " k".iia-pu»li inalail» k t hooiuii ana >> kii t-k.aj.ki>' t a fi«!i «iia iua«»ii kt-ia kaua ana niakva<'i..i iiit a«'<i!7 '« « lua, a Uiaiinih << ka ntu h<"«ahoMa « .1)« k<<:i << ka Akau. iiu >\'"liiv.('i!i liilu ka laiwn knua << ka «o».-, Ih im.i >• ii.i ko.« ' ka lii iil», a ii< ka 1;k«' «> K«.iii ; r»lit Li i b. ! ia p'>iri" uui .•< 1 <>ltn ]UUU U* «k.U k"k«' I'UI 9

kvi« v))-, i nojf lvjf k»' iho o kv>li-v uul»t.i koA. M.t k< Kakahi »k;t nui o kt>kahi la «<• sa i«t" k«'» k-ih .>. „,vua h'4"«ikou, a i> iuan i»';"»Hiii " na tau-atii k'>a '.» nrt a"i»" a «uiia i' vv»ili«> iu.'kaki «na maluii* •> k«k'.»}',t! i k.nui. a ~ k* oi «ku »;ik«.'" ;u» koa o k» lloii». ■V» !l:v k".t i .«'! i* iUH ki> . kahuii k»u<« ua h"ih"i :a iak."i tw l"k<> >« tia hah'loh', a i«i« kt-i;t (»(ih ih aua «k'i " !sa k<ia i . m » k. k «'• ,a k.uu» ' -oaa aku .e •> !M« ki*» k«.l« k !* k. Ji'> h K\; ' Oa na f »•!',*, li hln (.'iH ;'i j>>" ni tiM k'.a "kt { Akai: j «> k• kau* i .u«« ''H ! ' >nk* a J i».4»«*,»'(lH " 'k* Ak*u *l,t!«' ka l|.'!ti«, *. i : K* »,a i i a« aku at o kt-a i ii" : ke L | iii. fc> i.a '■* »i;t.cC • j i.< '.4"iiS' 'k-«;»» {>uaiik\Mi ?uv. j j kaiiU* &*!,!.» ua »;!<» ia iiv t» !t»u««h.| 'i * u-a ke K»-«-u* ( "• auj>i;iit u. \V*httic-|

k ' :-!t . i *■. *>.» r.»j»it'"<n% (i«»t, »u* ti<» j kf .. ,!.uV <1 k -ua i Ui'u ak N u ;?»• K«l<n:. ;i, ~ (k*-*U'l * i. 'k 'k-ia • } K> . <K .1 ; k nn w~ 1 k »» k*-i. !. » ~«.»»- 1* !!. t i, i • .1 ' . ■ < <- K . S . .„ li .. * | >1 .« .« I>, *i. • K !V.J. ...E ~..»■.« K.i ;,»i,aKiiji. ' ( ' • (Mi ,j A*.S 4 -*■ • K • • , » Ka| ,1 n ■ j. } <» <<» ■ • l,* \\A ■ !«• » :* i f »-.,»% • » <« \ 1 .< . J,a»,. ,t •».* ' .» K , (4 * ' <:.«».»«», » ... L . ; ■ » • ♦.--«,*.•*» , • -. * k ■ - k ;■ » ■> ...... ..... „ i; , , , A fc -,, ; ... : i :; ; '• » *>*.'■>. ~» '*, . A . . . . ... . « •■■ ■.«%•» ~•". ■ t 1 ' . 1 • *'•;»* »•■. « "U * •» ,1 <» ». ■ * < • : i a ; ■ • * I V » • <» . « - »* A k' , k.% -» <- , •*•'«'** ' * * ' * * » *% . !♦,«» *.•>'■* .'i,»:.;-. - <• % y « :«•,-> A k K - * * * '- * 1 -' c ' •"«* ;%<• 1 • • M;| '■■» . !»■ I •.'... K , , * * „> t »■ « .*i ;* » *. < ■ k*j

«tmc ki- j«i" ana o ti a IK'luh ';a h'e wt«j na Makniukoua c.h#«bvu toij *i. t ? » n.ui. na Jk?«v i kip» *k ? i iiui k > liī'in i:<» ka hAawi'ana i na n.aKi! . t u/rt n<> ka laua koik» inaliiiu 1 . '* 0 k«.mcft,iuu» lūa a i !v»u» &i twtw(«.' iji" >i k"u» au« i V<? K"fvi)« K»;ia "'a iii' kt»iia hoi poluhi ana_ ii'» kuiia huUK', a i*i« i īilki «ku ai ua uui ka " oa kanwa Paeie, iunumli u k'» !*k-mj Im'h» Bn« t ita huuikila na koa «■ ka Akau, a na lanakila hui na l*ai'le v k« Hema. >|n ki-ia wahi t hūiko aku a' o Kai'iloia ) kona uwilelo u ka ln'ie ana i ki kaua, a i,l ka lohe aoa v kjuia rnau kj»uwa |aia. ua j>tha toa i*kou i k» hiauoli, 1 ka iiala an,t u na ta a. ke Keeuii Kaua i fi(x»Kuū >«ai ai ia Kapilula, ua hoi Kku ī* vv\ uo kiMū u kanu hau». Mh kt*i# mauawii j>vi uo'lioi i luaa *ku »i ki-kahi {t»ju<> ano nui i, kt Keci.a Knu» UH huppuch;t liilii i» na koa u ka Akau !j alalu u kf alaka: an<t a Kuk'. , a uji aku oia nii»' k<>na mnu koa kMkaikiilii i kw j>*;t j»io ai* «i» K*'ucr*U l uj«'h«k» ka !*u! i OUlī u ka Heuia. Na kei'i I90" k«uin:ilm i ho4jj<ioi' lua fku i ki' kuUniikauiiak• '* -Wakiai'kuna, » ua hiki uiv i 11 a u>iw «jjau ke iioouw uiiukai. Ua j'U «ku iiu iioi k-< lonu eia u Kem:r&la raj*)haku Koakakuna a iiii» K«Ui'ral|i Li kt- uh-*i uv*i inaiiui.H}'' <> Kiiii'īala, Kaiaui 110 ka Kiv k«UM aiiu

lii-.iima L'.a lo*u (Mi iku la n< > }i- .j kn loug i \V»kiuvkou« via huukiuiK'kono. "ia na iiikuii Hiue jia kauaka |to\va c kt< uui>uui uka Ih'uia e luku i iut. kīu apau >j ka Aknu i ko i&kou vka v aku hi. Nolaiia iiA liJo k« u» louo aiiu uui o kt- iil« au» Ui»i u ua H'ikiui aim- jut kunak» i uu-a i ltw}>uliili »ua I kv akauiiī u n* kiu o ku Akau. i NoWila •> kt* «ki' nui uka Oilukuu Kyu« !o ku Akn»» iloku u kvl» wo oi& uo k(i 1 1 itK>uua s MMia i ktKulii iuiua •> Kt-ue* | >•]* Kiilaai v in>ikt* «tku au » iaia i koua poiiiu, iik' kc kauoha ps iiun «ku iai» v i iuKihuiliiu i koua iuhu iuiiillkou Ipnu i kain huukal.u » kk* kaua aku iuuluua v , KfiivrAitt r,tj>oh#ku Kvakak")iU lua ke kaiiua *aua ... K<'kol«.-rt', h la \va huiu hua ia Keu*. ralit Li auu» kon» juai! koa ina ka j.un 0 Kauiikamak" 1 . Aoie hi' hookain o ua kiu o k» Akail i !*««• i Wiuioha i v Ki'Ui'Uila Ka--1 i«ni, oim u« wi-li»i!l; lakou uiniuuii lo knn uiHU h»uo i loiw nku, a k'H- wali 1 110 t> Kapit<4a k* un-a ia« v iu«>lia i koim ! olh ilm um k« o ;iiuii hauan. ! Miiiiiiui'•» k>> Kiip.it.oiu haah'lo au« ; i k" Kulfitiivkrtuli»!v o AN'nkuA'koua, uu ] i hui}m l«u* «u< - U' koun luanj; [ ht«fij<ti(«, a<m hoik** «k i S;< k< /a i iJ} g jl jna iih.'M stj»nu v j.!t)i #na nu >. pi>hihii 4 i u ] : kauu liui.k.ii, n t»ĪH ka u« Ihku.i aiu ij uuua oiu lu'i. iiu k. Akvj#

kini kiiii ma k>>!iß nlali'!i:', a ;«<>li- Ju;i u ■ *»i.a KUh U- inia A Mki i k« ua li"i ianak'la.au.i t»raj. k«fH'iium-ilo' h*»!»*.- himw 1 k'- ;i!oha <> k:i M.«ku» ;tmc ki\!it*iki» o».Knpn• <!a w-a n<< i,i i 'ku akn *) ) knng iht Kwua Ku>u iHi» »mut-'» Kr tirrd;< Kahtfe:» ■V«»U' I' J»»H . < % , t I."* :„wnw»lu i» !,«•>• k«iu imoiuaeuui io|t k« kahi }<'x. !ToU>li«> i k» jk> iiei, ;» wm ;liio Mku la ki"k#hi iUiiu t h>.?vii aku n hi' Uwau -uuU ki'kahi i liiio [>u ukti 1h .• k.t k->U»l>.. I'a j»u ia ak>s U>• j k>"ja j> «■ k>>!nii« kokiihi ,I'Kh ,-!«»<> >i««u», «* h«.«'>kii -i.»» << kt'k«lu i*. ruk*. l'.t j".vi akti l.i k«-~.u |«Al<.ui.*i> aiue k».-la ti>riik.-« i k» «..ihiiua Uiakai. aku, ° )i» u*na i'hiiu* kvU..h*M. « v i« uv> ka j «.iJiAiiit MakAi kt- liiti:ii h« i ii;ii!i<>ix o ko | iak > i lol«* h«»M ia uw»a in>n» a iWi€H| 1 kfU U«H')»WA. « . !> k< kAhl UiA'l w.\at«a !a»ajit ke !,»<'< ! -jJ: !,.]«■ n . j |j 1 r:a!o«Alv. H«> k«-}.aj«> ua {iiha <■ kvi* WiWip* u i%>iv!iK'