Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 45, 8 ʻApelila 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Mooielo Kahiko o Hawaii Nui) K.uauli)

KA HEI.E MAKAIKAI ANA O j KEPAKAILIULA j Noho ibo la o Kepakailiula ma Labaina no hookahi makahiki a oi p«ba, a ua hoi aku hoi kona MakuakaueMakaoku me kona makuahine no Hilo, ao 'kona mau Kahu hanai, oia boi o Kiihele me Kiinoho, ua aoho iho la no laaa me ka laua Hanai alii. Ua nui ka mahalo ia o Kepakaiiiula e na makaainana 0 Maui, oi»i, ua haua aloha oia ia lakou. Ua hoonoho oia i kona Makuakane ia Kiibele i Pukaua nui nona, ao kona Kahuna uui » kuhikuhi Puuone hoi ia mau la, □o o Kawau nekaL,i o na Ka.huua kaiiiana ia mau la a Kepakailiula e noho alii ana ma Maui. O kona hope nae ma ka hoomalu aupuni ana, oia uo o Keamohulihia kaua aikane aloha, a ua lilo kana aikane 1 kanaka mana nui ma Maui holookoa, oiai, a iaia ka niake me ke ola oke kanaka, a ua aloha aku no hoi o Kepakailiula i keia aikane aua me be hoahanau ponoi ala. hala ana o kela makabiki o ka noho maikai ana o KepakaiUula ma Lahaina, ae hele kaapuni aQa no hoi i kekahi ftianaw& me ka"« aikane me Keamohulihia nna kekahi mau apana e aku o Maui, ua kom3 iho *lā iloko o Kepakiilioīa

ka manao makemake e hele naa kekahi mau wahi okoa aku, ug ka. mniUo aku la oia ia Keamohulihia i keia mau olelo msikai. 4t Aubea oe e kuu aikane aloha, nani no ia nau no i imi mai kā hale e pono ai oe, a ua iH aku no hoi ia pono nialuna oc me kau wahine, nolaila, e noho no oe ike aupuni 0 kaua, ae ai i ka pono me ka po. maikai o ka ain» ao kuu mau makuakane no a ua uei kou mau koo hui, ae malama loa no hoi oeia laua ai ka pee pu me a'u i loaa āi keia pono nui ia kakou. E hoolohe 1 ka ieo alakai o ke Kahuaa, ae malama pono oo hoi i ke kapu o na akua o kakou» a hoolohe no lioi i na alakai maikai o kou mau kakoo maikai-Jffi ike no hoi i ke kanak a nuia ike kanaka iki, ae imi mau aku i ka mea e paa mau mai ai ke aloha o ua kanaka ia oe. Ke hookau nei wau i.ka poao o ke aupuui okakou maiUna ou, ai liaua oe i ka niaikai mau uo kou uoho aupuui ana a boea aku i kau mau īuaoio mahope ou, aka, i haua ole oe i ka poao «laiia, e uele aua uo | oe i£a pouiaikai tua keia iuua aku., iOJie kuuiu o keia uiau olelo a'u ia| oe, ua manao wau e hele mukaikai iki aku hpi ma kekahi m*u wahi j a'u i ike mna ole ai, t he manawa: uopaha h hoi hou oiai uo hoi wau; e ikr i k« aiio o kau maUioia a«a i | k* a»na •» t T a ae īuai hno o Keamo!i\>libia i i keia mau olelo uiaikai a kaua aU; k«ne aioUa, a ua ae mai la me kaj m«n*o aloha. a ia mauawa hookhhi | fio ua komo iho t!oko o Kc-| ainohuUhm ka nuuao anouuioui no .

kei,\ Uaaleie o kaua aikaue īa. lakou oiAi 4 ua pīpili loa aku koua aloha i kHr.«» aikane alii. a ua li!o no hei ua hiuui ni,itksi a i nieA aloha uui iae _ia i kana «lii, uo k« Uoi uaua i Uookau

mai i na ppmaikai maluna «na me kaua wahine ame lehu lehu ma Maui. Noouoo iho la oia i ka mea e hiki a i ia Kepakailiula e haaleleole i ka noho ana ma Maui, a hoouoho mai ia oia i kekahi kiu e kiai niau i ko Kepakailiuia halē "e luohoI uoho aaa, ae hoolohelohe hoi i na ohnmuhumu kumailio a Kepakai liula no kon* hoomakaukau hel? ma kaua huakai hele. I kekahi ahL ahi ua lohe aku la ka wahine a Keamohulihia i ke kamakamailio mawaena o Kepakailiula me kana wahine me Makolea o Kahaluu, ae kamailio ana h,oi o KepakaHiula i kona manao kaahele makaikai no Oahu, a ina hoi e pau ole koua manao makaikai, alaila, holo loa oia i

Kahiki, ae imi aku. hoi i na Ku

puoa akua i lohe wale ia eia mai koaa tnau makuakane nana oia i hanai. ' I ka lohe ana o keia wahine a ke

aikane a Kepakāiliuia, ua hoi poiolei aku la oia a hoike i na mea apau ana i lohe ai i na olelo ohumuhumu manao hele o Kepakaiiiula. I ka lohe ana o Keamohulihia i na hoike a kane. wahine, a no ka uui no o ka manao aloha o keia aikane a Kepakailiula, ua hana aku U oia i kekahi hnna me ka maoāo e akeakea i ka haaieie ana o kana aikane ia lakou. Hooana malu iho la oiji i kekahi mau ka. naka i hiki ke hiiinai ia e ia, e kaapuni ia Maui me ke kauoha ana ia lakou e wawahi i na waa apau e kau ana ma na wahi kau a aole hoi e ae ia kekahi mea e raa. lama i kekahi waa, ao ka mea hookuli i keia olelo kauoha a raoI hulihia, alaila, e kau ana ka hooiPaiokamake maluna oia kanaka ja oia ohana paha. i A ofat no hoi ua lohe nakanaka apau o Maui, a me na Alii ai Kalana hoi o Maui ina olelo kauoha haawi mana a Kepakailiula m«luna o kaua aole [oa ehikie hiki ia lakou ke hookuli i keia kauoha alii i haawi ia aku ia lakeu a ua noke ia iho la i ka wawahiia na waa apau o Maui, a he hana

ano naaupo hoi 1 ko kakou manao, aka, mamuli keia hana o ke aloha i hana la ai, a ua ojgnao kuhihewa 0 Keamohulihia, oia iho la ke ala- | hele e hiki ole ai i kana aikane ke haalele mai ia lakou. Ua hiki oie iho la no hoī i kana wahine Makelea ke hoi i na Kona no ka waa ole, oiai, ua manao no ! oi o Kepakailiula e hoihoi i kana wahiue Makolea i kona wahi hanau, a ua hiki ole iho la no hoi iaia ke hele ma kana huekai hele makaikai i a Oahu a hala loa aku paha i Kahiki. I kekahi la nae ana 1 hele holoholo ai mg Kaanapali ua loaa &ku {aj a kekahi wahi waa uuku, ai kupono no nae no ke kanaka hookahi, a ua huua ia keia wahi waa iloko o kekahi \v ft hi hale uuku o kekahi mau Elemakule lawaia, a noka miuamiua no o keia mau eīemakule i ku laua wahi w A a e hele ai i ka lawaia, nolaila, ua ht»na laua i kela wahi waa ma ko laua hale e moe ai, ,i ia loaa wale, tto keia wahi waa ia Kcpakailiul a . ke ano u!ivi wale, a uia koua kotao ana hoi ma ka hale o keia mau elemakule e kamailio ai.'a ike aku laoia i keia mea 1 uhi ia i ke p*ahu» a hoomaopopo iho la no oia he wahi w«a keia i huua ia. Ua lile aae keia me* i kumu makau loa 110 kela mau elemakule, a mai la laua iko laua ia Kea. uioUuUUia ka hope tiii aiouoku o Ma»i, ''Mai m*kau o\ua uo ia mea, wahi a Kepakailiula me ka I?o aloha i kela mau elemakule. aole wau e hoike ana i keia mea a olua i haaa ai, a «ia wale uo ko'u hoike

i kei* hana a otn& a a'-'.a oliu i ka v kuu iuauAWM e kii ui«i ai e Uolo i ka k«»u i k* *k* # , i lokouuikA; ;<o Usu olua u«u i aj,>iVUA \\ 0 k<akL.OU« AA&UN*-* . Olua e iU4 keu kue;

ana o olua i ke kanawai hookapu a ke Ali,i hou o kakou, ao kuu aikaoe hoi a'u i hooili aku ai i ke aupiinj o kakou/'

I ka lohe ana o kela m»u w?hi elemakule i ka ia nei olelo, ua hiki

olemlaua ke hoole mai~ oiāV make no laua ka hoole mai, a he ola no hoi no laua ke haawi qaai i |ra waa ia i a n«i, Hoi nae keia i Lahain», a liui hoi me ka wah;ne aloha a kamailio aku Ja no iaia i ka uauao makem*ke loa oia nei i ka hele makaikai. ai k« hele hoi i Ka M hiki e ike ai i na Kupuna alli mai ka p<» mai o keia Lahui kan&ka Hawaif.

I kekahi ahiahi mal ai ka ma' nawa hoi a Keamohulihia i manao ai, loa e loaa ana ka waa i kaua aikane, a ia hoi ua hele ma)u aka la keia i kela ahiahi, a hoea i ka hale o na wahi elemakule lawaia, ao ka auamo no ia o kahi waa a

Tioea~ī ke kai, ao kona kau iho la qo ia nje ka ike ole ia mai, ao kela mau elemakule wale k§i ike i ko ia nei holomalu aua, a ua hiki ole no hoi i keia mau elemakule ke hoike ae ia mea, o kau a ua nei malun a o laua ka hoopai o Jca nuke, no ko laua hooko ole i ka olelo a ka Hope Alii aimoku nui o M»ui ia mau la. I aua ae o kekahi la ae, ua haohao ia iho ia |ta ike ole ia o ke Alii Kepakailiula, a ua houuua koke ia na kukini mapia e holo huli iaia ma keikahi mau Kalana e aku 0 Maui, a hiki uae i ka hoi aua mai o ua kukini* mama o ke aole he mea i ike ia no ke alii Kep<ikailiula t a ua lilo iho la keia 114lowale houua aua o ke Aikaue a!ii

i mea kaumaba uui uo £eaoiohulihia. Ia mauawa hoopau ae la oia i kela kanawai hoopau waa, ao ka hana hou uo ia i mau waa hou no Maui, ae hiki ai, hoi i ua kan&ka ke hele hou ma ua auwaa i ka iawaia, Aole i pau.