Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 26, 27 November 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO N O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO N O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XVI ' LACUS% KE KRISTIANO' " Ua kaor,aili<> ia keia «iiHU ulelo e ka Hak u ODio Vinicia me kā !eō ano b<Krnaukiuki i ke Kilo Helene, 0 ? ai t ua hooruao{K po u «oli fho la no o Vinic'm, be <I>i!h ka kem Kil > i makeuiake ai, no ku hann aku i kekahi hann hon, a be mea oie 110 hoi ;a Vinici.i ke ano e haoa ia aka aāa, c kaua enea wale no e ake nui aoa, oU no kn loan o ka Lede l,ugiA iaia. Maiuōli paha p ka ike ana aku o ua KiJ<> Helei e nei i ke ano okalakHia h?» \ noai o ka Haka RoT»a ua kwioailio koke ako )a oi« i ka aaea anā'i hele mai ai e bui iiie ke Kauk iu Altißufna.

"E poiio no e loaa )<*' n i taos»ni Seteritia, (dah« Roma) oia»; he hana n.ui cnaf»ii ri > k» i'nwrift i'mna "hoopono' 4 nana e hookn aku ka mea i makemake ia. O fce kanaka māikai * e hooko <tjna 5 k.i hana me ka maikai, he mea pono no e loaa iaia ka uko kupono loa no hana i hana ai. He 'mea kupono no hoi e holoi pu wau i i;a waimaka mai kuu mau maka aku, no ka uwe aua aku no kuu/hōaloha Kalaeuaa, ae kokua ana hoi Uūa, āi 3ie mai inia na la ola elemekAiie aoa, ai haawe ole aku oia ia kaumaha io ka wa e h'(k( mai ana O na ākua no ka heike oo gu'u aloha nui laia, aka ( u;s komo oia iloko o ke kuhihewa nui

ua hf»na aioha ole ftkO ka wau laia. I ka loaa auo o ka poe naua e hooko ako keia hana aloh« ia Kaiaeuea, alaila, e oiein mua aku ana no wau ia lakou, ua paa iho wao ht bookahi hann dai» no kt-,kahi hana pili ika pr»no oka nhane o knu hoa loha Kalaeuaa."

</beia mau oJel>< a Cīlo ia Vinicia, a maaiuli no h< i oke ano uluhua maoli ō Vinicia i keia wi!s mau n>ai o Ciio i ke k.»n)aiiit> no Kai;<cusB, oa aki! 1« <> Viaiein i ua Kiio nei. »» haawi aku ina oia iaia i kela puu (inla, a me <cei.Muanao na> nole loa *> Cil ) « kaui«'Ho hou inai iu Vinicia i kekahi »nea pili j keia KaiacusH. Ia manawn p'u no hoi i ' iuau aku ai o Vinicia i nniaa ia Cilo.

Uo m«kem«ke ioa wau e h *iktf D)«i oe i J oiea ainwaho ne o kein krttiat?» « kuua i kamniiio ih«» 1», m© na -n»e» ho> *o > '•? • >ii noka hana i hanwi ia aku u oe," Mamuli c*ia niHi.ao - M KaUknu Alii yi>ĪA - 4. ilhi la o Oilo i keknhi uiāU n,ex pih i k«ur huafcsi imi no Lrgi«, a w;thi i h« ik«r nini »i. Mt»n'nli o keia hana kukuh i kfln ElemakuW oc kwoii kpihi S hiwtk«uwa-kuupuß ia, uh Hl»> ia i mw! aaahalo ia nonft # a ua «thk«i io K» asu no <»5* i k«kt»hi imi> wnh» e h-»i»wai m r il» Ai i>in j>>ē KmMaim, a iniīi t> *i.?ho «tu it k.? o k**!» hēle, »e U >oiu»imo ana no - >; a i kaua i h> ! PB s\ku &\ h svh!,' Ua itv- !« t. • oia i »ro oHimiHiui no o ki*n,< h •<>• kipi i* u.āi, omi, h« a^hhitrf

oia i ka hapan'vi o Jk£la_pii£„.KiiSr tiano, aua nui'no hoi na poino i loaa ia lake n mamuli o na pof kuD«kaia maa ia lakou a mamuli oia . *'V-

ipau hdo v»a ao ia lakon e makaala lo« i oa po«r ooaliīiiiii e iiie ia atia iwāena o ko lakou pnuln * ai le hoi e hilipai nui 10-i !" lak«u3 a hiki i « manawa p inaop pt> I. h ni kooa hnli i ka aoao'o ka poe Kristiario.

laia no nae iloko o " feela Hal€t»ālawai malu, a «hh keKahi hale okna akuno ona i ho.>kipa ia ai na hoao

oia e nana iwaena (i r>:j poe iloko o kela mau hi halawai *<> kil" ana hoi iwaenao na wahi&e.aole nae he mea una i ike ai e like me ke ano o Lugi* ka ui o k* Ua hoi'īe hou ia naai no !i,ih iaia, h'- wahi haiawai ma'u hou no kekah p oa poe Kristiauo, a he wahi hui e hiki ole bi oa eneuii o ka poe Kristiano i e e hoopoiuo ia iakou, oini, he 'ano p.'takiki lua ka hoeā ana : l?a poe i i pono ole ko lakou ano hiliiiai oiaio i Akna ■. k;i poe Krifttiano Ma keia hui aua no hoi o ua I£iio Helene nei tne na poe haumana Kneliano, ua Eurica ka ana i hana aloha ai i kana keiki

naim no j hookaulana ab j koua ano hauuiaaa. io, ae hahai a.na hoi ma nA kapuai wawae o "KriBt>/' ka Haku a lakou e hiliu&i aiw, I keia uiana w» no hoi anu e hui nei me ua p')e Kristianv, ua- hoike ia tnai la iaia ua lawe ia mai la i Homa kekahi o iiH Alakai nui m«o!i o ko la_ kou auao hoomana» a ua lawe lawe ia mai oae rua ke ano lawehaia, oiai, ua hoopii hoohalahala loa ma| oia i koua hihia i hoopii ia ai >p koua lahui ponoi, o'a hoi na iudaio,. A aia ia hihia iuiua o ka Aha Kiekie ]<>a a Kaigara. Ua hoike pu ia uaai uo hoi inia, e hoea mai ana kekahl uiau, «lakiii i. hn « huie " aoaoa, ae hui kuka me keia foo. nu) oka a.ian Kr)BtiaDo, » he mea maoptjpu loa npa ua. mea i hoike i» eonī iaia, « ia aua kekahi mau haiawai ano nui s ka puulu o ua KriBtiauo, a ia maouwa paha e lohe ia ai rnau mauao o keia kanaka kaulaim nona ka inoa o Panlo o Taresa A ina ka manaolanii o Oilo i huike a«u ai i ke. Kaukao aiii Vioicia, ua ia.ua loa kona manao e hoohalawai ia mai aoa kuna huakai imi me ka alia pouanikai, oaa ka ike ooaka aua ia Lugi» iwatu» o k<*i& puuiu o ka ppe KrlBtiano a ke ule uae hoi e halawaiole ma i\k uiea ano akeakea ma ke aluhele o kana haua e hana nei, ao ka aieak#*« uui lo» no nae, ua aianao oia e hookaawale koke ie aku aua ia akeaJsea, ma ke kapae ia ana aku o Kalaeoaa uoai ae Komo ou aoa a« iloko o keia a»au halawai.

J» oaanawii pu no hoi o Oilii i kaeuaiiio ak«» ai i ke Kuukau Alii Roma ae hoike aua hgi iai *, a;a na haiawai ana i hu» pu ai me na poe Krietiano, aoie loa oia i ike qt?u i kekahi »i;au hani am» maikai u'le e liio Htia paha ua poe Kristiano ia na hana inu waiona, %i ule iloko oaha o na aluaina lealea a aole t\o h<»i be wuhi «?;<» »«a i hoomaopopo aku ai he pee boohip ti:ipa keia i iakou oaaa keiki b?he, a ai ia io keia 'waena iho o lakou ao)« loa | he mau ano «»a nno aoa i hoom.io-! pv>pv> ai, ao kaua wule no i h maopopo loa aku ai i ke uno o ke ao ana a keiu' poe Knaiiano, e pai pai ia ana Ihkou e kupaa inahooo o ka hoo»nan» k»> lakou ffaku, ae hoao iv i hoi keia uie Kein olakuu e hana ina haua alolia kokua I kona Hohauau pilikia, at aku hoi i ka hapa oko lakou mau waiwai, wo ke kokUH aoa 3 na hnahauu pJHkia. Aole ua h«ii oia i hoiitnaop()po >ht» o. h&unaek ke auoo ka buna

H.n» iwaena o keia ouau hauuiwn* * "Kr»eiō" a ua hoomaopop«> Kw oia i ke.ano u>aUihiH inaoli o n* Mu*i;iH haUwai 0 Ukou \ malamw *\, a aok t\o Hol oia i ike *ku i k<?kahi holoUobua ; Ek&ke» ae hoi<nā«ua ia ana yah<t e keia p»e

lKiistknn t .1 ma- ~ajtm fep'4 Urhor kaalana wale i& aku ai ke nn |hooinana o keia poe Krist' : an'> i' kf kahi Enake hemolel#*. n ft hoolnhe aku la <> Vinicia i keia nrihtr '.!eJo a ke Kil > HeieO i nif 5 kn hau' ti, >)iai, h»* oj'o 7iea ia e hoike mai ana uole o iwienii, k<'ksihi anaina o ka hihiu. Ua ho.Kwanan. pu : ae la 3" boi otfi"T""k'ōnfl"~ ~<viā nawā e wn ih' i, an«, i kela poino olia -na ka Hoi.iu 0 ke Kenera|k kahiko, a tne kanp 00 hoi i nuomaopopo loa ai i ki pookela u kei* Lede Pomoponia, ae ka wahitie hoi a ke Kenerala Vahiko Aloaa, a na hoomaopopo h ' 1 oin i ke ano aīoha r kela Lede i "ii« poe o Knna hale, a ua aloha pao'ele ioa mai hoi kana mau "kauwakoapaa" iaia, a ua ike maopopo

loia ike «no. oluolu liiaol! o kela :Wt.bine i kapa r;i e kekahi pep hel '■'Knalian"." ī rva pfl#i scc »no o ke i KristtHn i, "!"ila, N e fcuhn" ni kf k'ip' : ;i ana «ku o kei:V poe oJ ' o lakou man pnemi, he p«e hoo J haunaele, ahe poe »i i ; ka io o ka! iak<m mau keiki bebe, Ua.lilo keia ' t»»ti meu au-a i luhe ai i mea ita! k(tn(. hooiioo e hoomaopopo iho - ai'! a(; ka hi'ei mua no paha keia o ka | hapai ia ana o ka noonoo ii kei^' Alii Ro.uia opnre ii.ma aku uue ka | manao i keiH "Hoiiinanu o ] ka pc.f Kri.stifino" a meu paha u ike!

aku no hsn kaiīou ma keia hope a.ii i ka "'hiia" ar<a mai uiH mau auoam tnaikai i hauie. aku iloko o kij kihapai naau o keia Knukau Ahj Roma. Na ma.i hku nae' e huike. ooai ka hopena oia mba. Ua his| mai la kakou » ka hupena o keia mokuna, ae nee hou aku nna k<>u ma ke alahele ko kakon uaoolelo, ae hoea «ko ai p.iha kakou t i -ka mea i makeoiake īa e ko taak r** , oi.i H 'ea hiki paha i kahi e hoike ia mai ai ka loaa hua pali i o keja wahine, ppio nalowale i ke Kaohiu Alii Rouift, ai ole i ka halawai oiau a.n paha q kana hu tk?<i imi me ua ulia pnika lakī oka n/anawa, Ia makou no nae e huouau akti i;ei i keia naoolelo maikai o ka kukulu ia aua o ke Aupi ni Kristiano uoa ke Kulanaka hale piha hewa o Horua, t a mai poino no oa e ko makou pue heluhnlu i keia oklo maikai. "Ke hariHj n<it ke al i ke aloha.*' A<»le i pf<u