Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 24, 13 November 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

—i( tie Mooieio iahiko o Hawaii Nni) Kuauli; KA HOLO ANA O MAKOLEA E HOAO ME KAIKIPAANANHA

I hakalia no apau kela mau olelo a Kepakailiula, uia no ka Luaaawa i hooili b ai fce k&ua weliweli maw a - ena*o na aoao elaa. A ia manawa uo Jnj i hoike mai ai o Kepakailiula i kooa makaukau kaua, ae hoao ana boi ma na ano apau e hou 5a Kepakaiiiuia i kana mau ihe. O na ihe ?7)uaeha a ua Aliī Kailua nei i ho 4 u uaai ai ia Kepakailiula, ua pale ia no ia aoau pahuoa ihe ine ka eieu nui e ke Keiki alii o ka uka iuiu o Kaunuamoa, a hala wale aku a uo ia mau pahuna ihe a ua alii nei, a ai manawa i pae aiai ai ka kahea o Kiiheie, e paipai ana i keiki e nui ka ikaika, oiai, h e nauapuni keia e hoopuni ut;i ia laUuU a ua> ano kupilikii uo &o lakuu k'iiana na wanawa.

o keia leo Kahea o ka ttiatcuakane K»heie, ua ano «ui aku ia o Kepakailiula e nana ik! ik* kulana o kona mau makua, a ia manawa i hao hou mai ai o Kailuu i kana īhe elima, a mamoli hoi o ka ulia iaki iaia ia manawa/ua ku o*ai ia ka 010010 wawae akau o, Kepa ka. iiioi», a biua aku la oia iiklo, a pupue iho la i kahi i ku o koaa oioolo wawae, a oiai no nae ua.. .ano 'iu paiahia w«lt} no ine ka nul oie ō ka poino, .& ua hui pu ibo la o Kepakaiiiula me kona ano naaalea ia manawa, X ka ike ana o ke āiUi Kaiiua i keia kulana hina o kona boa hakakeu ua kaena ae ia oia no ka ooake o* kona hoa p&io iaia, a maoauli paha oia ano kaena wale o ua Aiii Kailua nei, ua ano paheaia hema iho ia oia i kona kuiana paleMe ka eleu nji o Kepakailinia i ola bou ae &) iiun*» ame ka hiki oie ī ua Aln Kailua nei ke hoaiuaopopo i Ike kulaoa hoonee kaua o kona hoa paio, ua owihwiii ae la j Kepak«. iiuiu i kaua ihe me he huila makani 1 a hpu aku ia me ka ikaika nui ike Aiii Kaiiua. He ieo tu we kai iohe ia mai ka waha mai o ke Alii Kaiiua, a oni an<» «ia aiii uei i ka iepo me e koke tUA>e lepo ala, oiai, ua oaa pon > aku oia iks pahuua : he a KepaK; iliulu ma kona piko. Ile manawa wale no koua uni ana i ka honua, a haalele uiai la ku i uhane i ke kino, « haalele ihi> 1h j hni ī ka mahan* o ka L ma a> ia , ola aua.

I ike iuw a kekbUi iuum kuu **u< *tii e «e « ka u«ke «na <• ko lakou alii «lakai, o k i !ti«>>•■:» «ianaw» no ia i l.ian ni i ka m .k.ai weliwoii, ;v hooiuakH aku lu e huiu oo ko l«kou <»1«, h nu lukvui h i holv> u pu aku U ti>> i,4 k* l»hol«hu u k«la tuau koa o ne Alii Kailua, h ua uui ro. uae k» pue i tuAWt» P'uh u ma k«i ii«ua u KiiLeie Kiiuoh'», <u kti>;ou im hot k& iaUA h«»a luku i n» ko« o ke Alii KaiIUH e 1 ko &uW« ana o kft pnali k.« o ke Aiii Kailu*, Hole ro i halmi *ku o Kieim»iH j m« h«»pe e Ukuu, oUi» a ia uo 'uoi ilak> u ke ho<!Ui«uao aU i u« olelo jfc»uob* « Kap»kaiiu\U U Ukoo, jl»a « f lo k<» kAnaka mai hHh»i &ku 1«? p«j&hi iw\ « U uo k« mv« hoo-

kau aku i ka make o ka mea e a-a mai %pa e hakaka me lakou. Ua pui !no nae ka poe i make 1 keia kaua ana, a ua hele hoi ke kino o na makuakane o J£epakailiqla a lali i ( ka hoL', oiai, ua komo maoli nu laua iloku o ke okooko o ka hooili kaua au». I ke auhee ana o ua kiuiaka k&ua Oialalo o ke Alii Kailua, a o ka tnea kupainaha ia aole oia I kauoha aku e oki ia ke puo o ke, Alii Kailua e like hoi .me kana, i , kela mau alii mua i hakaka a\ me ia. 0 kekahi mea kupainaha ka hui i hoike ooua ole ia aku imuu o ka j poe heluhelu o keia moolelo o Kepak ailipla, oia. no ka ialoa ia ana o i

kela mao poo o keia e~lvēpakailiula, oia hoi kapi ia i ka paa. kai, ai mau ka maikai o kela noau ?K)o. Ua lilo. no keia hana ā ke Keiki i enea haohao uo i ka euanao o.n uaekuakane, aka. ua hiki oie no nae ia laua ke alo ike kauoha n Kepakailiala, a uk'hooko iā aku oo ia uaanao o ka laua keiki Kepakailiuia, a e ike aku ana uo paha kāua e ka mea.heluhelu i ka manao oia hana ana ma keia hope ak u.

I ka lauakila an» o Kepakailiula, ua haalele iho ld oia'i kela wahi aua. e noho ana ika uka o kela "mnla maia a Kahooalii," a hui aku la u doho i.kai o Holualoa, a la«pe ae l& i ka mana o ka noho alii ana ma na Kona. Ia manawa hoakoakoa ae Ia oia i na makaainaoa tuai kela pea a keia peao ka aina kauiana o ua Kona. a i ko lakou akoakoa ana mai, ame ka lawe pu mai ka "%oi o lakoi? i ka waiwai hookupu no ke alo alli 'o Kepakailiula, a hoahu iho la ma kekalii wahi i kapa ia a hiki i keia la o **Pnu," a o ka mauao o ke iapa ia ana oia wuhi, mamuli no *a nke ahu ana o ka "Puu" o ka yjaiwai hookupu no ke Alii Kepakailiula #

1 ka akoakoa aha mai ō r.a AHi

ame na makaaiuana o na Kou^," ua ku aku la o Kepakailiola imua o kela lehulehu kanaka, a hoike aku Ia i keia mau olelo maikai. "Auhea mai oukou e na alii uie ua makaainana o na Kona uei, ua hele mai ko oukou mau 'alii e hakaka me a'u, a ua pau loa lakou i ka make ia'u, a o ka hope loa iho nei b fca ruake ana, oia no ke Alii Kailua. Maiauli hoi o ko'u lanakila ana maluna o lakou apau, ua kaa mai maluha o'u ke koikoi o ku hronoho ana aku i Alii e noho huomalu maluna o oukou, oiai, e ka.iwale ana ko oukou alii Keolonal.ihi i Maui, a o ku mea a'u e hoouoho hei maluna o oukou apau» oia kh me» ofāna"o&e ko'u aoao ka mea lanakila. B hoolohe pouo oukou i kana tuau kauoha, a e m3lauia hoi i na olelo ao maikai ana,.a o ka mea hoolohe ole i kana mau olelo aoJ maikai, e pane aha ia iinua! o'\i j kou manawa e ho ? hou mai at. : I tia no hoi e hana, ole uia i k& mea : maikai ia • ■ukou na makuiuaua aau-! na nlii i koe o Uu Koua uei, alail. t , e pane ann no hoi oia KVu i manaw k e hoi hou n.»i ai. 0 ohana Uoi o **Kapola" kuu koa alf*ha mauna i koua ola e hooo;»k«le i kn'u oU ana, iUo hui iafcou i poe *i waitt*i u;a ko'u aoao, a kej kauuha nei h<Ji wau i ke ali; a'u o fco«>notM aka uei uialuua uukou, o haawi oia i ku'u kuleana ai waiwni i k«la līiaa ohanA o Kapola. 0 ke AHi hwmalu aina h*« e hoonoho; «fti n»aloun o oukou, tii no keia ' Kauknu «lil ,4 Kioiuiaia,* x a ov*i uoj oia h« <uu> Hiii <uvi olei iift mti e k* Aiii KahooaUi, a i hoe-i Miiio ia eia i "kau h<-ohana n<tua" | ma kona m*»la maia i kanu hooluhi | |irale ai, a i hoolilo ai i kumu ho> •! i poioo kauaka nana. Ē h. «olone Uia loukou ika ia nei man oleio, Jike

«>* kaHi \ kaniaiHo hiu& ;»ku u»»i U oukov>, Ke h;iswi pu *ku iKŪ WAU i ko'u UiAU UMliiiiO iiO-HUHik"*! pih* ia t»uxou o u» iu«k«HiuMoa *K»lw *lis t iua.uuU ok& xH*kviu u**u u\i OM kuu

: tijau ra,iku tkaue nei, E law< nua waa i !kekahi uia mau w liwai a wafho kanaenue iUina o kuu akna K.aili, oi uaua no i haawi mai kaianakiia ia'u eoaluua q ka poe. i kue mai i»'u. E uialaeoa aku aua wau i ke kapu he'au o «tuu akua i keia uaau !a ilio, mat»ua hoi o kuu liualele uua ihū ia

oukua." Ua lilo keia mau 01010 a Kppnka[Hiula i mea loiiikai lwa i ku. aiaūao o n» alii me ua makaaumia i ukoa- , koa ruai, a u ka iakou wale oo i nu&kenoake uui Ua ai, u ka iu>hv> iho ao o Kepakailiuia ialii aimoku no lakou, aka, e lioolohe aua no «ae liikou i ua olelo ap iU a ke Ali; KepakaiiiuU. Ua hnukuu aku Ia o Kt j pakdiiiula i ka. lehuibhu hoi no ko lakou mau wahi i hela tnai ai. a'o ka puu hoi u ka waiwai "houkupu" ua io ae Ia o K«paKnilīula i kekaUi oia mau /si-iivai kupono i k<i mohai ia' iinua o n& akua, a uoho iho la oi;i iloko o ke Kapu H|ooubana akua," a o ke koiho h<»i u ka puu o ka waiwai, ua kauoha aku la oia u "Kieīnaaia' ..e puuuaue uku i kekahi hapa .o'.ka waiwai hookupu i ka o'iatta o Jkapolu ,> a o kekahi hapji no hui nona jue na ohua o. ke al« alii. la manawa uo ua makaainana 9 na Kona i hoomaopopo loa ai i ke ano lokomaikai o keia alii fcanaka ni, a i noonoo hoi i ka pono laula o nu poe o na Kuna, a maia naanaWa mai no paha ka laha aua o keia olelo kaulana iwaena o ua alii, a ī ao mau ia aku boi e na Kauuna ame ns 'kuhikuhi Puuoue o ke aio ali? i na alii aimoka mahope Jt O ke alii mala ua kanaka, a h< oj oianao ooau i ka mohai i ua akua, |bia ana no ke alli e ku i ka moku." , Hookupu a? la boi ua makaainul» |o na Rotj.i'i kahi puu wui\-vai u, ke 'Alii Kepakailiula, a pehea hni i wahi **ola nō k"ā~EāT<rpolor o kahi HOKli/" a kakou. He hewa ane i hoi ia la? Aole ī pan.