Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 15, 11 September 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

_. (He Kahiko o Haw»ii Nui) Kuauli) 1A HOLO ANA 0 MAKOLKA EJ HOAO ME KAIKIPAANANEA

Mahope iho o ke «uhee ana o na kaiihka )uabopij o Kuapehu i? Kepakailiu'a, a make hui ke alii Kua pehu, ua kui aku la ke kaulana o • Kepakaih'ula, a u& lilo npe ia imea loa no kekahi mau aiii ♦ aeo na Kona, ai ka lohe' ana hoi o kekahi inau alii e iho i Ka make #na o kaia mau *lii i keīa keiki 'nalihini, ua lilo iho ta ia i uaea hoonaukiuki loa na kela wau alii. Ua kamaiiio at la'ke Alii Kainaliu, ao . kekahi hoi o oa kaii aina o ke Alii j£eoianahihi i hala aku .la i Maui i keia mai' o)elo kaena penei: "Mea paha he hiamoe uo kela uiakou i uiake aku la i keia wahi'ieiki i pRa oie ka $iope i ka malo, a iaa oia e halawai mai oae ka poe i a'o a ailolo, alaila i ,iuu aof 4U enka'u iho i kuna koko, ae kauoloko ia ana e a'u kona kino, a hiki wale no i ka wa e ino kupoao ai r\a ka maoo e ai uiai, K hele aau wau e hookau i ka hoopai kui/ono maluua ona," Aole i hoomaopopo ke Alii Kainaiiu, o kela wahi keiki atm e k;»mailio heoehene uei, no ka paa ole 0 ka hope i ka malo, oia oo ka m«a naaa iholu aiua ka wua oke kaikamahiue a lakou, a he kauaka epio hoi naua i ou aku la ke ola o sela mau hua aiii o lakou. Ua lawe īa a&u la nae keia mau olelo hook9.no a ke Alii Kaiaaliu a ia aku la 1 na wahi kanaka koa 0 liula, oia hoi o Kieiajaia"~ame kouji kukoolua, ai ko laua lohe a6a hoi i keia mau olelo auo hoohaahaa 1 ko laua Haku Aiii hoo t ua lilo iho I&

iaji hoonaukiuki nu ua mau wahi kunuka a ua hele koka aku la iaua a hoike i keia inau olel6 ia Kepakailiula. Ua lilo nae ia 1 oiea iniao aka waie ia inai no e Kepakailiula, ao kaua wale no i kauiailio hoomaoe uiai ai i koua mao wahi kea. 4 *He atii koa io no paha keia Alii Kaiualiu, a pehea e loaa ana no t anei ia k&kou ka iauakila ke hui hakaka aku aie ia?" I Ue alii koa io ik> oia, a he ;aiii hoi i a'o nui i keia haaa o ka oo ihe, * u!> kaulauii no oia i kjna [tni»kaukrtu m« iu ano hak*ka, aks,

laa ko'u maoao ro nad uiauiuh o ko'n ike maka ana iho nei i kou ano wif<?o ole, a»le qo « lauakila aua oia tLaluna o kakou, afea, nae hoi, at>le no nae he po'ui no kakou

ienoho nanea wale S keia uiau la, |aKa, e noho oukaukau 'uau no, | joUi» aole i ike U ak*k« kaUA kioio- j jpt.>iU*io keU aUī K.aiiij»āu Uka ; j kou/ * - | | Ua hlo no ke : a oiiiu oklo a ko' ! KepakailiuU ruau hoa 1 uiea uia\kai,i Ika ipanao o ke aiii opio o Ililo « o|» i kauaailio akti U m oia i k-me u,au | makuakane e hoonohonoho no Ujkou i ko Ukou ae kiai maka- . *is uo hoi i ka hele a:alu iuai o kt< : eaemi, | Oke AHi KhinaKu ho{, ua hoe- | oiaka-nkau Voke iho la no o;a i &ona | mau koa a oiii no hoi ho alna kaj naka nni o KoAawaen» U maWwa

ao kahi bni a ke Alii o Kainaliu e noho Kooohiki ana 4 a malalo ako fcoi okōne Kwknama Keolonahihi □a nai maoli no na koa ana 1 v?ae ei e hele pu me ia ike kaua. Tka aua o koua puali koa nni, ua haalele iho lal&koui ko lakou wahi i ka po okoa uo, a no ka manao no e kiaio-po io no 1 l?eia keiki malihioi, a tka hoea aku lakou i kela wahi 0 Kepakailiula ma % noho ana mauka o Holualoa 5 ke' kakahiaka nui loa o kela la.

Ua pauhia io no o Kepakailiula i ira hiamoe kalipolipu, ae naoeuhane ana paha na6 ka ipo nloha 1 kala aku la i Maui. Ua manao uo hoi lakon aole la e hoea kuke mai ana keHkiiua i ko lakou wahi e noho ana aka, mamuli no o ke ano m akaala loa ō Kieiwaia, ua lohe mai la no oia i ke ano h&lulu o ka honūa, ao ka wa no ia i huli iho ai Ka pepeiao o ua w&hi Kieimaia nei i ka honua, *Mw k oke iho la qq oia me ka maopopo loa i ke kamumn o ke kaj puai lehulehu o kekahi poe e hule mai aaa i keia ka&ahiaka nui loa Ua holo koke mai la oia u kiei iiuna o ke ahua e ike ia mai ai ka lehuiebu kanak;i, ao kona manawā no iai ike koke mai ai ai i keia puali koa nui lauua ole maoli, aua kokoke loa no hoi e kau aku iiuna o kela ahua, a kiei koke aku no iko iakou mau haie lai i kukulu ai ma kela mala maia. Ika ike aoa o Kieimaia i keia inake o lakou, ua huli hope aku la oia a holo aku la me ka mamanui, « ku ana mawaho o ka hala t o Alii Kepakniiiula, a kahea aku la me ka leo anu pihoihoi i «oua hāku alii hou. "E kuu Haku alii e mamake kafeou la i keia pua}i koa kimo-po, a o« kokoke loa mai nei i ku kakou wahi. E aia koke mai r»e e ke alii a hēle ae kakou e ku pale no ko ka. kou ola.*'

īioko oka hiamoe'*Qui, ua lolie koliulia ae la o KepakaiHula i keia ieo hoala ia ia, a ua hiki aku la no hoi oia i kah) o koua moeuhane e apo aku ana ia Makolea kaiia fpo aloha, a ia manawa nae hoala ia kona'hiamoe. Ua alk ae la oia me ke ano huhu ahoomaka ooai*la e nuku i kona wahi koa RieimaiaJ v *Heaha hoi kau e hoala wale n«r i Ra hiamoe o keia kakahiaka, aole ka hoi i le!e ka Wai o ka tnaut> ao kāa hana iho la ia o ka hoala' kohai hiamoe.*' ke alil e, *nai hohu mal ce ia'n no keia hoala ana i kou hiamoe a aole no hof e hoala wale ia kou hianaoe e kau Haku alii i na la hoi aoie he i>Hikia kokoke t ko kakou alo. Auhea mai oe e kuu Haku ālii be iioea mai k«>e o ke kaua iluna o ke ahoa e ike ia aku nel, a ina

paha aole wau i a!a kakahiak» lua 1 keia la i na la o ko kakou hia moeno ia na ka makalh° e ke Alii Kainaliu e hoaU ia kakoo l keia kakahiaka. Mai huhu mai oe e kuu Haku «lii no keia ana i« oe, me* pono fra!e no i kei» «nanawa, e ala kok» ma! oe me kou mau makuakane, a hooree ae ka

**k<va p*p* hwnohonoho »\o ka Hkn » halawai me ko k«ltou rnau «nenni e \panao mni nei e kimo-po maluna o kt»kon." ! tka tnh« anK o Kepftkaī!iutK vl keia tn«n oleio a kona ko* ! (nnkaaU, «a kn !*» «e U no olai iluua *ua Uian aRu U ? kahiko lt«\ia h»noh«no, a u& nahn iihft U i kona aahu ahuula, ai k»»aa, ttthio!o kaua a iaiau pu aku U i kana ntan ihe h ire kdna laau p*. Uo la onanawa pu no hol oia i ka-

mailio *ko ai U Kieimaia, e aU pu akn i kona man makuafcsne ! a me kuna wshi kokoolua koa. *He manawH p<>ko!e waie no oa u;ak.-\u -' knn knk* Ukd iakoo nei aoao, ao ka nee koke aku U no 1» ke ahr.a, ao kahi hoi e uee uiai uei ko k< Alii Kaiuaiin ynsli koa uui hewahewa» % ' ikon ne'. i hvH-a tvno *ku '

keia ahua t/ ua iiuii la ka hikimua oko ke Alii Kaiaalm y_uali k ai alakai pono ia no hoi eua alii nei & aia po hoi ua nei CQaimualoa'o koua'mau koa lehulehu. I ka ike , ana uiai o ke Alii | Kaiualiu i keia keiki kauaka maikai r a he opiopi )oa uo hoi kona u.au 'ia huli koiie ae la oia a ka.uuaiiio, aku la i kek.ihi o koaa euau alii malalo mai onai keia mau

olelo. "Ea, ; o kela auei ke keiki opio ? kakou i lohe waie ae ueiika ikaika i ke kaun, ai make ai ke kaJtou mau hoa alii iaia. Ua pololei no hoi ha ka'u i kaaaailio <uua aku ai ia oukou. i moe ia ka oiaka o kela

aiau hoa āunō" k"aSōū~ā ūaliā Jpoao ole afeu i keia kauaka opio i paa oie Ika hape i k« maio. He eiaa no hoi. o'u manao e maoao nei e hoopakele ao i. ko/aa ola, ke ae aiai nae hoi e iiio i k,a,iiu p.uaa oa'a, ai ole e as mai, alaila, e hooko akq np hoi i ka mea a'u i kanuailio oiua aku nei ia oukou 110 ka haawi aku i koaa kiao opio i oaea ai na ka ioano. Eke kanaka ooio uaa«aaae o ka heleLelena ua ui -hdoi uo oe oka heie aoa inai uei i Kona usi e hoikeike i<taika ia t Loe ko ike .no aole i paa ka pikj o kamaiii, eia nae o ku piha paha i ka manao hooio, k«le mai nei ia nei e hana ai i ka luhi a kekahi aiau alii o keia aina."

Ke ku maiie aku aei no o Kepakaiiiula me ka hoolohe ana i keia mau oleio kikoola a keia alii maka~ ainana, oiai. ma ka mauao o Kepakaiiiuia, i na he alii kokokieki« keia, aoie la e puka kela mau oleio ano haahaa mai ka waha mai o | keia alii. I ka hala aaa o kekah j mau miuule o ke ku uaua pooo au

aku a Kepak»iJiula, alaiia, kamaiiio aku ia oia i keia maū oleio hooweia i ka manao haakei eke Alii Kainaliu.

"Hokni no boi ua Alii kukaepopolo, haah«si no hoi na olelo e k»fDailio ai. Me mei mau no ia i ka poe 1 hooioi wale iho ia lakou hoi i ko iakou auj ahi, aole i ikei ke ano oka olelo o kahi aiii. Mai b l&iii no me ka honua a lilo sa a ka aoea ioi aku ke kulana i kona i kahn-puaa nana me ke ike ibo no »oie oia e hoi oia aku ana 1 kona *<#ahii heh ooai nei, alaila» hooko* hokohu ikaika iho lā kria. ī kela la e ke AHi kukae-popoiō o na Kona nei, t ike hou ole an» oe < ka maka

o kou oihana a ina he haaki hele ka J u ikn lawaia niohi, i na l» aa iawe ia oe © **» « hanai 1 ko kino iiio rka i'a noaka Weli oka moaha, Mawao ōo nae pahs wau e hoi'pai. Ina mai ana no uiuhi ia oe olai, he uian'o alii ia o ka moana kaī akt*a." Ika I>>he ana ne o ua.AUi Kaiualiu nel i k«ia uiau i>ielo liooaaokioki a Krpafcaiiiula, ua aaki ie kui o ua alii h< oio nei, a ua ultlo koke oaai la no i k&hi keiki kulaua haahaa <|)ka hek aua, uiaī 1 ua Koua e a&hu almula waie ai ka iie no aole h«s kuieana e aahu al 1 kel* oaau i^hu.

U& nee koke atai ia uo u& aiii Kainaliu neī imua tuahop>« koke ihoiiaoka pau aus o kaua oleio a lawe ats i& i u* iXis» «lua aiA kona liiua, 4 kahen uiai.U m* ka leo hooio i k*k uiau olt*b, "Ekahi k«iki auwaaa wale i io hni a htV)kohukoh'i aiii W;tle iU«» uo ia« ka Ike uo aok j loaa ia kuUua J£ ike ana o*? i hoi uUaoe i| ko wahi i Uele ui«i ai. £ i>nle noi> iho e k.«is w ttn ktikl bope paa ole 1 ka malo M

ia < !f>!o tv»H waha UA U n» nM? n?l i Ih>U ik«ika no* 1 Uv, «i (t &n* &*i no oka īhe u.a! tou* '«*i» tt» VJ»U? af .a o Ke p&Wiliula i ka.ua ihe .ne k« »nik *ku 1 K«o* iv>r. *. %*» fc% ln 00 ia o ka īh« u'Aia *m *m u«i « i* nv»u<swa uo o Jvet \.vv.arv ; keW «m« tWn hoowmkhik* 1 u* Alii K«Ī<mUu a*i, v , ĀoU i