Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 6, 10 Iulai 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

• V V : ' : T " ' • .. •.. . « (He M(H)lelo Kahiko o Hawaii Nui) K.uauli; KA HOU) ANA O MAKOLEA K HOAO ME KAĪKIPA ANANEA

Ua hoike pu nku ia lio hoi ua .w'au wahi Klele nei ina e haea ole

aku ana na Aliiwahine imua o ke Aiii 'Keolnuahihi, alaila, o liiua pu kekahi e lilo i mau u*oepuu pu no na Aliiwahine, a he ine;i mao-

popo io no e hooko i<> mai uua no ke alii Keolonahil.il i kaua ;nau olelo maluna o kela ujhu u|eio. I ko Kepakailiula hoomaopopu aku ua kau io no ka weli iluna o na. wahi eieie, a mauiuli hoi o ko Kepakailiula mahalo i keia .uau wahi eiele uiAiuua iho, a uo aa iaua mau oleio ano maikai n(- hoi iait>, ua uiu koke ae la no ka maaao iloko o Kepakailiula e hookuu io aku uo ia Makoiea ame kona uaakuahiue Kahaiuu, aoie hoi e make mauwaie keia mau Kanaka elele mamuli ona, ao ke&ahi no hoi he mea paha keia e loaa ai ka hewa mawaona o iaua uie Kaikipaananea ke aiii koa hoi o Maui aua e loUe wale nei, ao ka mea ho* i hoopaa m'ua ia ai kana wahine i hoao mua ia ihe ia me ia, a ua lilo hoi ua Alikoa uei o i ai palamaunu ua ke Keiki kapili mauu o ka uaa iuii o .Kuuuohua- A mauiuii oia mau kumu i hoike ia ae Lū maluna, ua kaiuaili ) aku ia o Kepakailiula i keia mau olelo i ku wahiue Makoiea ame koua Makua honowai wahine Kahaiuu,

'' Auhea luai uiua e ua AUiwahiae j o keia wahi, ua lube pa ae la uo | kakou i aa olelo ku i ka make a ko alii i hoike ia iuai la ia kakou, a oiai o keiii mau elele naoa i lawe mai k& olele, aole pt>ha he haua kupouo na kaaou sa hoopaaaiki waie ihe, a kau aku hoi ka hoopai o ka uiake uialuua o Uua tiei, a>> na Uiea hoi i koiuo oie uiai i ka kakou hauH i h&na iho uoi e kue nua i ka uaakeuiaKe o ke Alii o Keia wahi, noiaila,' he Ihana kupono ma ko kakouaoao ka hooko aku i ke kaaoha a ke alii, ai pakele ai ke ola o na inea hewa ole u»e kakou".

Ika lohe ana o na AUiwahiueij keia oaau olelo a Kepakailiul», ua lilo iho ia ia i uie» hookauuiaha| loa i ko laua uuanao, a ua hoomaka j mai 1»» e uwe haaioulou, a kapat ia ae la k& hilahila luahope, a ua uwe aku ia ua inau aliiwahiue nni me ka nana ole ae l ka lehuleha uoakaaiuaim e eau* uiai au». 0 ka uiakuakaue Kiihele pu ao hoi kekahi i koiuj pu iloko oia aluua uwe, oiai, ua Jh >ohihi maoii aku I» uaoia i ka waiwai a ke Aiii Ke>»loaahihi o ua Koua, a aole uoouuu iho he koiuohewa wale uo uia i kehai I ki\ ike aua aku u Kopakaiiiula i ka u«vo pu >• KiiUelo kona ua īii» iho U ia i mea hilaliila no ua KepakHiUuin, nei, oi»i, oa ike no o Kepakailiu'uht kon>ohfw* wale. lakou i ka waiwai v> k% alii 6 Kuuh» a u* nuku «ku lao Kepakailiula v kona hu!u makoa no ka. han» hoohiUhila i ka uwe me he wahine »la uatu ponoi

ih<> u k« kAuiMilio iiu». Kopi k* v tiu<A i kela «liuu okk ikaikt! i koiw hittu auku*. u» huo kouia «ko '• ke auo UUaUU pu

iloko o Kahaluu no ia uwe ho<j>ohiTwaJe aka i ko Hilu keiki, a ua holoi ae la oi» i koaa oaau waimaka helelei, a ua kaoaailio koke aku )-< 'i kana kaikamahine Mpkoiea i keia mau oielo. "Ea. e kuu lei alofta ua pololei jua olelo a k<» kane i uoa ibo nei ko i kiuo, oiai, ua hoolaft mua ia no hoi ko kiDO i ke A)ii o Maui, a iua tio | Uoi paha i uoonoo oiua uo uoi ko | kane i haule iho.nei i k&;h«i',Ya» i na hoi aoie e ioaa'.keia mau ia kaua. Ua pololei io uo oia i kamailio mai nei, na kaua i hana ka hewa, aole o pouo e ili aku Jt& hemahema o ka kaua inau hana maluna o na elele hewa ole & ko uiakuakane i hoouna mai nei. E | houmakaukau koke ae kaua 110 ka hele aku i kahi o na waa e kali uoai la ia kaua, ae hele kaua mahope hoi o ka olelo hoopau a ko Makuakaue i hoopaa mua ai "

| Me keia uiau oleloiLa ka. makua'hine i kana kaikauiahine, ua hon' hope aku la i ka ihu o ka ipo hou, a ua hoomakaukau koke iho la īaia iho no ka hele no kahi o ke kaue e kali mai la iaia a uoe ka iaua kai kaiwahine. Ua hooinakaukau pu iho la no hoi o Makolea iaia iho, ae hooaaakaokau aua no nae iaia iho, a e helelei ana no na waim&ka aloha kane, oiai, akahi uo hoi oia a pili ka ili i ke kane, a he kaue hoi

nana i makemake a aloha kupouii hoi. īa manawa nae aua e hoomakaukau aaa iaia iho, ua hele aku ia no o Kepakaiiiulaa kamaiiio hoo lana aku la i ka wahioē' me keia māu olele.

"E heie e kuu mea aloha ao ka huakai iioopaa hauohano a ko makuakaue, a i.u u 110 hoi wau e iuii aku mahope ou, oiai, aoie pahu wau e hookapae ae aua i ke aloha o kaua, aka, e iuSi aku ana uo mahope ou, a īua no oia huakai imi aau a'u ia oe he huakai ia uo ka hakoko ikaika, aiaiia» o ka wa ia e ike ia ai na keiki maua",

oiai, na ka mea ikaika o maua e li-io ti ka wahme".

Ua lilo no keia uiau oleio a Kepakailiula i mea hoomaha iki i ka uiauao 0 Makoiea, ai koua makaukau ana me koua mau pouo ne ka hele aua, ua houi hope mai ia oia i ke aloha o ka wa heu ole, a hele aku la uue na waiinaka helelei no kahi 0 na waa e kaii mai la»

A kau aku la. o Makolea me inouaj do«kuahia<» iluua o kekahi waa, aoj ka uiakuaKane alii hoi u.a kekahi waa uo. oiai ua nuho iho la ke| ano uouohua iioko o ke Alii ,K.eoiouahihi qo im haua iuaikai oie a, kaua wahine uie ka "iaua kaikauiahiae, 1 ka uiaeaukau aua o na Uiea apau, ua p&nee aku !a ua wa&no ke kai, aia mauawa i uana uia' ai o Makolen a ike uiai U i kn &u kiiakila aku o Kepakaiiiula i kahi o ko |lakou kauhale, aiaila, hupai luai ila ei» i kt.iu luele kanaeuae uo kē aioha leakia hv.

Nani Muuualoa ke kuahiwi o Kau, E uwe ae ana ike aloha e» j O ke aloha o kuu kane ke lele mai nei, Ke oni mai noi a hohola i kuu maka e, Anwe aloha h«r kaae hui'e. I ka h>he ana uo o na ke Aliiwahine. ua [ tuai 1« Uki>u i ktia iuau olelo i kv- . lakvuj Aliinahine . pi*.-.

I Ae» W* 10 uo i«"i awe , |0U elo oiikuu Ainw*bute m poa- ( , k«U, v;Ui ( ua k& Uv i«a j>>. 4 UsM« i te HcAUa m Uui | s.auA ai h«k uo Uoi k«k u « ikt i | ke Ahi v; Maui» &i ku iike oU «o f «.oaa kīi uie kou kii. ilail*» « luū | Uoi uiai uo knkou no ke k»n« i ku \ like ke kuiana me keu, Pehea U)<uiāu * ko umkou i "Ao!<» p«h« «• hiki -,a ksk s n se hsnss m<> kaVaiNU' uiaik»: Xc, lual o kuu Makuakane aUI, /m;, u*| ike pu ju< uei \akvu i kou* ku«^ i kuu kaiu-1 »i kuu IU." .

• 0 kt j ja OQau WB!i aaa AliiwHhin* > e h 'lo pei he uiui' waa kaulua ao ia a i Laua ia o Uina a maikai, a uaa ka pt la Loi u ua mau waa nei u& hana ii kalii o na Aiiiwahine e uioe aku ai laia e noho ana me kena makuahine alii ma ia wahi o na waa t iia kau mau &ku ia &0.1& maka i uka o ,ka aiaa, ae hoomaa nua no hoi i ka nan& i kaua ijoo aluua n ka wa opio. l'a huuuuuopopo ioa ua Hoewna o ua Alnv;aiiine neii.ka ""0, aloha io o ko lakou Ahiwahine opio j ke Keiki ui o na Hiio, a Ua lilo ia. r i. mf a alo'ia pu aku o keia Hoewaa i ko iakou aliiwahine. ; Maaiuii o ki 'ohi o ua Aliiw&hino I nni me kona. luakuanine aiii i ka »la ana i K?i po mauaua iho, ua liaule aku la,uia a hianioe 4 ao ka uiaiuahine hoi ua hiauioe, pu a<u la oie kana kaikauiahine iluna o ka , pola ona waa, a ua*huii pono mai ia nae t.e alo o ke opio i o ka Hopkele waa nui okona enau waa, a ua hooinaopopo ioa p.ku la ua Hookele waa aui nei i ke ano oi ūookela uiaoii no .o. ka ui o keia Aiiiwahine opio, a ia manawa i hapai ae, ai ua Hookelewaa nei i keia ineie mahalo i kona aliiwakine ui opio. . , Moe Kaiaui ka ua kokoula, Ka uiawaena i ka uioana e. I ku i k|a palolo ula oiea lani, 0 Kalani kau haupu ke iia »ei, Ke lia npi i kuu wauawa e, U» piha pono ia e waiho nei, Kia ia }te hoolaau mai uei, Ka hoi e» .uuahea aku hoi wau a^ Ma ko poli aku wau e; Auwe hoii , MamuU oka maikai oke oii ua

u ua Hookelewaa uui uai o ke ulii_ waUine, puoho ae la o Makolea, « ,ua hooupaopopo ioa iho ia oia i ka lea uuaoli o keia mea oli o ka waa a lakou e kau aua, ao ka wa uu ia i ninau ouai ai ke Aiiiwaiiiue i keia uiea uli pluua o ka waa. "Ea t , owai hoi keiu kauaka uka. mai maqii;o oukou i ke oli, a ua ii'he ae aei wauii koua ieo uli» a he aia fea hoi o kuu ip» «iuha e uv\aia aioha uiai ana ia'u e huii hoi aku wau e hioiaai aioha ui» koua p/>ii."

j, Ia uiauawa i iiuike a*u ai kek&h t karmka kokoke ma k«Ui q ka Aiiiw&hiue opio e. uioe aua.'' O k«U iuej» akapaai i ke aii au i ioLe n>a uei, aoie, ia he uuea okoa, aka, o k uo, oia hoi o ivawau, he kanaka akamai loa ao oia wa ia haaa o ke oii."

I ka Iphe aua o ua Aiuwahi aei i keia mau oieio uo koaa LĒĒ. aui, ua paipaī uou ke ia iwawau « oii uou, aku» ua, hoouaauiua iua ih\> ia ua wahi ho>jkalewaa i»ui uei o ke AliL ( wahiue, ,ao ke kuuiu oia hooui#uiha | alia » Uiapuii uo ia 9. &a ioh« ponoi j ana iua oiaio &ai ake Aiiiwihiue uo kaua ipo aioha K«pakai Hiula, ai haaleie ia aku ia hoi i a« uU o W ua w«hi uei i uh hou uia ia h pe | ui:u, ua auo hopohopo iho U Iv>ia uo ua olelo 0 kela uieie au*t ī | uieie aku ai, ao iiio pah« ia uiau {oieio kupouo ole uaua v> meie i ui«a j huopiUkiA mai iaia mahupe. K Iwaihn k4kou i ka w»a o ke ahiwa■JhW Mhkolen sme k«ua Maknaliln« K t a U ke okaku ala i u* ale , KaA«ha|Ka!ui- o AieuuihahA» ae , f h 'U »e hoi kakou ; ka waa oka ~V «au»kat)« Keok'uahihi.

i fc«'iuik&ukaa an* n > <» k* w«« on Ali> KK>lon»tuhi »fi, » i* pt. !»■' tn» U k..!>h k.vlk.ilUA Kuiwhu, & o* ik? \}h\ aks> ou ; k« kulau* **- Kepak&iliiU, * aM< iuv. i mv noi o ko«* Wo;u4n4*iso *o* *ku'i k« kuUa.i kiUku* o ket* \'i> opi»j, n* kv kai aiakem*** i' uo — u* *ku U vū* i kgu« k akvi*UU»* i, ktU Ui»u o «<S>, Av4v \ |mu