Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 3, 19 June 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA X KA IMIHIiI E ANA I KA IPO I NALOWALE.

"E akahele loa ne. i knn mea e hana nei, ina he maono kou no ka loBa ola mai o Lugia ia. oe, ahiila, ma? hele oe i ka Kmepera e k&mHiI'o ai i kena mau oleln au, oiai, i ka wa e maopopo ai ia Lugia eia ka maha o Roma ke imi hele nei iāia alaila, e hana »na oia i kekahl han.i e lawe ola ia mai ai oia imua o ka Ēmepera, a aole paha ia w kau i makemake ai e liana ia ma!rfja o ka Lede opio."

Ika lohe ana o \ T irīicia i keia mau oleie a ka Lede AaU, oa ano puiwa ae la oia, a ninao la i keia ninau i ka Lede Aceta".

"Heaha ka manao o kau mau olelo I olelo aiai la. E oluolii auei oe e hai mai ia'u i ke koena oia maa olelo?"

"E hoolohe iiiai e Macusa Vi'iicīa. I nehinei ua haUwai mnua me h ' Moiwahine Popaea ame ka Moiwah?ne ia mahawa ke Kamaalii opio, a e hii ia ana hoi e ke kahukeiKi Lilia. X ka hookau ana mai nei oka ina T i iluna o ke Kamaalii opio, ua hoomaka koke nn kela Kahukeiki e kamailio ua hana anaaua ia fee Kamaalii opio e kela wahine opio i halawai ai me l?koii ma kahi kokoke i ko'u hale, a ina e loaa koke aoa o Logla i keia ma* nawa, alaUa, aole loa he mana tua Roma nei e hoopakele iaia naai ka inaina mai o ka Moiwahioe Popaea. I na nae e ola maikai ae ke Kamaalii opio, alaiia, e hoopoma uale ia ana keia n>atn>leio kutii a kela Kahukeiki. E hoomanao oe e Macusi, i na oe e hiki ana imua o ka Em»pera i keia nwna.wa me kau mau hoopii no ka wahine opio, a oiai no hoi e makamaka !tou ana' keia mau ooanao lalau o ke'a Kahuk<eiiki, alaila, aole anei e hoohan* koke aku o Kaisar;i i knna mana apau no ka hoopai ana ia Lugia inamuli o kela manao ahi hi o ke Kahukeiki Liiia ."

"Mea paha ua han» kahnna io ia no kela bcbe e keia wnhine opi<» o ka akau, e Hke no hoi "me kana haiia kahana ana tmi la u, a lilo wau i mea hehen* e inii hele nei iaia i keia manawa." Oa kaoiailio hou aku la no o Aeeta me ka nann oie aku i na olelo a ke kannka opio Roma.

"Ua kauiailio hou aku la no ke Kahokeiki Liiia iu»ua o ka Ēmepera, no ka h«K«»akrt »oa o ka uwe hoohana o ke Kamaalii wahine i manawa no a lakou i ai i ke alo o kela wahhu* f p?o malihini. Ma kela olelo a Kahukeiki, ua *no p)I-*!ei no, oiai, i ka w.i io r.o 1 haalele iho ai lakou ia mana, a mahope hoi o na olelo makuoa a ka Moiwahine ia Lugia, Ē he!e 'io «ku no oe e imi ia L«gia, a tu u hele iki

iumi oe e kamailio iki i kekahi ti«t*a pili ia Lugia 1 ka Emepern, t wsiho oe i* mm a t\|ki i kn w« au « lohe ii ua maikāi loa ki» uia'i o ke Ka«

maalii opio, alail», ]iel« mai oe e kamailio i ka Eraepera ke mau nae kōu-raanao'e kamaiiio ia ū)fta i ka

Eootfpera. E akahele loa no nae i kau kamailio ana imua o ka Eme-, a i kamailio oe imua po oka Moiwahine Popaea, o lilo auanei i mea nau e mihi nui ai ma keia mua ak<j. I kuu ike Impe nna ia Lugin ua aneaue e lilo kona tnnu maka i ?mnawai maloo, oiai, ua nui na waimaka i hookahe ia mai kona mau maka mai. Na na akua e kiai alohe iaia iloko o keia" mau la popilikia.'' | "Alaila eia Ace.t,a, ua aioha anei oe ia Lugia? wahi a ua kanaka opio Roma nei i ninau aku ai me ka leo ane hoihoi ole. "Ae, uh aloha aku wau iaia i na la pokole wale no o kuu halawai | ana me ia " Ih nanHwa i piha ae ai na eeaka o ka Lede i ka waimaka, oiai oia e hoouoaoao ana i na ano pookela o kela wahine opio i nalowale aku la mai kona mau

ooaka aku, "*Ua p;inai io no oe. i kona aloha ia oe, oiai, ua panai ooai no hoi oia ia o* me ke aleha, aka, owau hoi ua paaai aiai oia ia'u iae ka hoowahawaha."

I ka luhe ana o ka Ltde Aceta i keia mau olulo mai ke kanaka opio Roma mai, ua nana mai la oia me na maka uiinamiiia, ? no kekahj manawa kona noho hamau ana, alaila, kamailio mai la oia me ka leo minamiua i keia mau olelo:

"E ke kanaka i hoomakapo ia e ka manao haaheo. Aole ahei oe i hoomaopopo ua aloha mai oia ia oe, ak.'i, na ke ano haaheo i alai ae i kou mau Oiaka e ike ol; aku \ kela ano pookela iloko o na m&ka o kela wahiue puuwai maeinae." I ka lohe ana o Vini«ia i keia mau olelo a ka Lede Aeēia, ua ku ino ae k ia iluhaine ano pihoihoi, a kamailio aku la me ka leo ano pihoihoi:

Ua manao wa:i ua kuhihewa ioa oe raa kena mau olelo au, i ua paha he aloha koua ia ? u, aokeaha la hoi oia e hana nei pehei. (Ja makaukau kau home e hookipa aloha uaai iaia,, ua holoo-.Hhuka aku la oia mai kup poe aku, <; i ule ua kaili ia aku ia o;a me koua pu no e pee aku mai ia'u aku. He hoailona auei ia o ke aloha. Ke hoopuka mai nei oe i kena aaau oielo mamuli •vale 110 o kou manao iho, aole no i ka oiaio oia mau oieio. Ua laake-' make wale n<> oe e heohehena mai| ia'u tue aa olelo hoopupule. I na i.j waiho ia uiai ia.'u ke koho aua no! ka w»iwai o KaisBra, a jpu ia oiai u Lugia me ua waiwai ala o ka Emepera Kaisara, e koho ana no wau tt>e ke kanalua ole mah« pe o, Lugia. I na aole o'u -ooan.a^iana. no kona loaa hou ia'u, i ua no aole loa wau e makamake hou i keia ola ana, oiai, hu mea maulahi wale u.»'u ka haule ana ihu maluna t> kuu pahikaoa, a hoopaa _ae i keia ola auwai.a wale aua, aka, ua kuu oiauaoiaua no iloko o'u (io ka loaa | hou aku o. Lugia ia'u, a (Lamuli oia i manao wau e ola nei, a e hoomau

aku aiiH i kuu imi rrau ai>a iaia, a hiki waie no i ka wanawa ona e. loaa ai ia'u, ina no paha e haln kft hapaaui o kuu oīa anu ma ka imi uiiui ana aku laia." I keia manawa no ana e kamailio nei i kei» uiau olelo iuaua o ka Leile Acela t ua httotna«.pop>> loa mai la ka L<d« Aotta i ke aloha olaio o keia k» naka opio Roiua i kela kt ikaoiahine oka ukau, a ua koho ih > U nu lioi oia # ina io no e Ios«a ana o Lugla ia Viuioin, aole I>a oia e i hena ana i na hana ho uuaeH aewa liuaU.ua v) ka wahiue >'pk>, oiai, ua |aloha io uo keia karaka <*pio i kdU [ kaikamahine ui o ka lahiu o k» | akau. Ca lu>> ht>lo pu iho la uo hoi $ka Lede AoeU, īna no hoi he tuea ; hiki ia : s ke kokua i keia k&uaka 'opio. e hana ana oia \ na

o 'i.> hni hou ai i m laloha ehi» i hookiiawale ia, ' Mahoj>e nae o kekahi aianawa o

kō Aceta nohoh'amau, arn, vn mailiō maoli i-ke opio me kn hunahtmt ol«.iiiQ-i kmi/ manao, a ē hoa.hu ja hoi 1 lanahu ahi maluua o ke poo o kanaka opio Ruma me keia ma|t olelo, **ī ha oe i aloha iaiu - e like me kau e kamhilio tcai nei, i na aole. oe e hof>han» aku ueia ke alahele au hoohana iho nei. Ma kahi o koii* kulou aku me ka hauohano imua o. na makua nnuH 1 hanai aioha iaia,j ua h ao aku 'a oia pa ke alaUele qi ke atio maikai ule e kalli iaia' ma k.f ano haahaa, a e lawe hoi mai ke' alo mai o na makua hanai aloha, a lilo ia i mea ho'piha i na maka o. keia kaikamnhiwe hanohano mo kā waimak"a a keknhi o na Moi wiwo ole oka akau M < kahi hoi o kou lUwe mai iaia u.e ka hanohano mai kela home mai, a ia hoi lawe ia mai la oia me he kauwa kuapaa ala i ka hale o Kaiaaia nei. Ma kahi hoi o kou haua hanōhano aku ioia'

ma kela ahaaina a Kaieaiea, & ia hoi h&na, aku la oe na hana hoohilahila iala iiuua ona maka lehulehu e nana mai ana, a ainuemue kohu la iaia me ke koi aoa e toni mai ia oe me'he kaikamahlne

ala o ke kulana haahaa loa. Na ,ka waiona i hoomalule ia oe, i ,hiki ole e hooku ia k«u m&u hana liman'uii Mamuli o ka hooke l ole ia o kau mau manao limanui, alaila,. lawe aku Ia oia iaia ma ke ano 1 wahine manuahi mu. E manao anei oe he

hana hauohano ia au i hana aku i ke kaikamahiue hanai a ke Kenerala kahiko Alusa, a thanai punahele ia hoi e ka Lede Pomoponia, a i hoohulike ia hoi kona alolia iluna o keia kaikamahine o.ka al.au uie kona aloha ponoi i kana keiki mai

loko pouoi aku ona. E kuu Vuaeia e, ua .ikeoe .i ka nui o kou poho mamuli o kau hana naaupo. E hi'ike aku nae wau ia oe me ka hunahuna ole iho, a e pono no hoi

oe a tuanaoio uani i ka'u e katuailio aku aki nei ia oe. 0 ktJa kaikaniuhiue alii o ka akay, ua aloha oia ia oe tue ka puuwai uiaeiuiie, a ua hiki. wua' ke hooiaio aku ia.oe nu ia mea, oiai, na kiei aku wau iluko o kona puuwai uiaeuiae, & ua ike wau ia tuea he aluha oiaso o Kela Ui o ka aaau i ke Kaukau Alii. Vinicia o Hoiua hanuiiano." Aole i pau.